در دنیای فناوری امروز، درایوهای حالت جامد (SSD) به عنوان جایگزین برتر هارد دیسک‌های سنتی (HDD) شناخته می‌شوند. اما آیا دوام حافظه SSD واقعاً آنقدر که گفته می‌شود، بیشتر از رقبای مکانیکی خود است؟ این یک باور عمومی است که به دلیل نداشتن قطعات متحرک، SSDها نه تنها سریع‌تر، بلکه قابل اعتمادتر نیز هستند.
این سرعت بالاتر به معنای زمان بوت شدن سریع‌تر سیستم عامل، بارگذاری برق‌آسای بازی‌ها و برنامه‌ها و همچنین مصرف انرژی کمتر است که عمر باتری را در لپ‌تاپ‌ها و کنسول‌های قابل حمل (مانند استیم دک) افزایش می‌دهد. با این حال، صرف اینکه یک باور به شکل عمومی وجود دارد، به معنای حقیقت مطلق آن نیست. آیا این درایوها در دنیای واقعی و در درازمدت نیز دوام بیشتری دارند؟
این مقاله به صورت عمیق به بررسی دوام حافظه SSD در مقایسه با هارد دیسک‌ها می‌پردازد. ما با استناد به داده‌های واقعی از یکی از بزرگترین ارائه دهندگان فضای ذخیره‌سازی ابری، به این سوال پاسخ خواهیم داد و عواملی را که بر طول عمر هر دو نوع درایو تأثیر می‌گذارند، تحلیل خواهیم کرد. اما پیش از هر چیز، یک حقیقت کلی وجود دارد که همه کارشناسان بر روی آن اتفاق نظر دارند: تمام درایوها، صرف نظر از نوعشان، روزی از کار خواهند افتاد. بنابراین، داشتن عادت پشتیبان‌گیری منظم از تمام فایل‌های مهم، از اسناد کاری و حقوقی گرفته تا عکس‌ها و ویدیوهای شخصی، یک ضرورت انکارناپذیر است. با ما در دیجی رو همراه باشید.
داده‌های واقعی از Backblaze؛ نبردی بر سر نرخ خرابی
برای یافتن یک پاسخ کمی و مبتنی بر شواهد، به سراغ داده‌های منتشر شده توسط شرکت Backblaze، یکی از غول‌های ذخیره‌سازی ابری، می‌رویم. این شرکت به طور مداوم نرخ خرابی درایوهای مورد استفاده در سرورهای عظیم خود را رصد و تحلیل کرده و مقایسه‌ای مستقیم بین دوام حافظه SSD و هارد دیسک‌ها ارائه داده است. پاسخ آن‌ها به سوال اصلی ما، یک “بله” محتاطانه است.
تحلیل سال 2022 شرکت Backblaze، پایداری و دوام درایوهای ذخیره‌سازی را با استفاده از معیاری به نام “نرخ خرابی سالانه” (Annualized Failure Rate – AFR) اندازه‌گیری می‌کند. این معیار، درصد درایوهایی را که در طول یک سال دچار نقص فنی می‌شوند، تخمین می‌زند. داده‌ها نتایج جالبی را نشان دادند:
- در پایان سال چهارم: نرخ خرابی سالانه برای هارد دیسک‌ها (HDD) نسبتاً پایین و معادل 1.83 درصد بود. در مقابل، این نرخ برای SSDها حتی کمتر و برابر با 1.05 درصد ثبت شد.
- در پایان سال پنجم: با گذشت زمان، این شکاف بیشتر شد. نرخ خرابی هارد دیسک‌ها به 3.55 درصد افزایش یافت، در حالی که نرخ خرابی SSDها همچنان پایین و در حدود 0.92 درصد باقی ماند.
داده‌های Backblaze نشان می‌دهد که در سال‌های ششم، هفتم و هشتم، نرخ خرابی هارد دیسک‌ها به روند صعودی خود ادامه داد، در حالی که داده‌های مشابهی برای SSDها در آن بازه زمانی هنوز در دسترس نیست، زیرا این شرکت دیرتر شروع به استفاده گسترده از SSDها کرده است.
اندی کلاین (Andy Klein) از Backblaze نتیجه‌گیری می‌کند:
ما می‌توانیم به طور منطقی ادعا کنیم که SSDها قابل اعتمادتر و بادوام‌تر هستند.
اما او بلافاصله یک نکته کلیدی را اضافه می‌کند: این نتیجه‌گیری حداقل در کوتاه‌مدت صادق است. Backblaze تصریح می‌کند که:
بسیار محتمل است که نرخ خرابی SSDها نیز سرانجام شروع به افزایش کند.
سلول‌های حافظه فلش در SSDها دارای عمر محدودی از نظر تعداد چرخه‌های نوشتن هستند و با گذشت زمان فرسوده می‌شوند. بنابراین، برتری فعلی به معنای جاودانگی آن‌ها نیست.
دوام حافظه SSD؛ یک مفهوم پیچیده و وابسته به شرایط
اگرچه داده‌های Backblaze به برتری SSDها اشاره دارند، اما تصویر کامل پیچیده‌تر از این است. خود کلاین اشاره می‌کند که SSDهای مورد استفاده در سرورهای آن‌ها عمدتاً به عنوان “درایوهای بوت” به کار گرفته شده‌اند. این نوع کاربری با کاربری یک درایو که به طور مداوم برای ذخیره‌سازی و بازخوانی حجم عظیمی از داده‌ها استفاده می‌شود، متفاوت است. SSDهای سرور اغلب با استانداردهای مهندسی بالاتری ساخته می‌شوند تا بتوانند بارهای کاری شدید و مداوم را تحمل کنند؛ استانداردهایی که با درایو SSD مورد استفاده در کامپیوتر خانگی شما متفاوت است.
بیشتر بخوانید:
فراتر از این، گزارش‌های متعددی از کاربران خانگی وجود دارد که نرخ خرابی بالاتر از حد انتظار را در SSDها تجربه کرده‌اند و برخی صراحتاً معتقدند که هارد دیسک‌های مکانیکی قدیمی‌شان در تجربه شخصی، عمر طولانی‌تری داشته‌اند. چرا چنین تناقضی وجود دارد؟
پاسخ در این است که عوامل بی‌شماری بر دوام حافظه SSD یا HDD تأثیر می‌گذارند و این موضوع صرفاً به استفاده مداوم محدود نمی‌شود. عواملی مانند:
- گرمای تولید شده: حرارت بیش از حد دشمن اصلی قطعات الکترونیکی است.
- مشکلات نرم‌افزاری: باگ‌های موجود در سیستم عامل یا مشکلات فریم‌ور (Firmware) خود درایو می‌توانند باعث خرابی شوند. اخیراً گزارش شده که یکی از آپدیت‌های ویندوز 11 باعث از کار افتادن برخی SSDها شده است.
- استفاده نادرست: قطع ناگهانی برق، خاموش کردن غیراصولی سیستم و شوک‌های فیزیکی (که البته HDDها به آن بسیار حساس‌ترند).
- خطاهای سیستم فایل و بلوک‌های داده خراب (Bad Blocks): این مشکلات می‌توانند به تدریج یک درایو را غیرقابل استفاده کنند.
حتی درایوهای متعلق به یک خانواده و یک برند نیز ممکن است در دنیای واقعی طول عمرهای متفاوتی از خود نشان دهند.
تفاوت‌های درونی در دنیای SSDها
موضوع دوام حافظه SSD حتی در درون خود این خانواده نیز یکسان نیست. به نظر می‌رسد که انواع مختلف SSDها پایداری و دوام متفاوتی دارند.
- SSDهای M.2 NVMe: این درایوها که مستقیماً به اسلات M.2 روی مادربرد متصل می‌شوند و از پروتکل سریع NVMe استفاده می‌کنند، به طور کلی استاندارد بالایی از نظر پایداری و طول عمر ارائه داده‌اند.
- SSDهای SATA: این درایوها که از رابط قدیمی‌تر SATA استفاده می‌کنند (همان رابطی که هارد دیسک‌ها به کار می‌برند)، به نظر می‌رسد در برابر فرسودگی ناشی از استفاده مداوم، مقاومت کمتری دارند.
اگرچه SSDهای استاندارد مبتنی بر SATA نیز به طور متوسط چند سال بیشتر از هارد دیسک‌ها عمر می‌کنند، اما طول عمر تخمینی آن‌ها همچنان کمتر از همتایان مدرن‌تر خود یعنی NVMe M.2 است.
نتیجه‌گیری نهایی: همه درایوها فانی هستند!
پیام نهایی و کلیدی این است: تمام درایوها، چه SSD و چه HDD، در نهایت خراب خواهند شد. برتری نسبی SSDها در قابلیت اطمینان، به خصوص در سال‌های اولیه عمرشان، یک مزیت قابل توجه است، اما به هیچ وجه به معنای شکست‌ناپذیری آن‌ها نیست. بهترین استراتژی برای هر کاربری، پذیرش این واقعیت و اتخاذ تدابیر پیشگیرانه است.
به جای اینکه تمام تمرکز خود را بر انتخاب “بادوام‌ترین” درایو بگذارید، روی ایجاد یک استراتژی پشتیبان‌گیری منظم سرمایه‌گذاری کنید. استفاده از راهکارهای بکاپ 3-2-1 (سه نسخه از داده‌ها، روی دو نوع رسانه مختلف، که یکی از آن‌ها خارج از محل نگهداری می‌شود) بهترین راه برای محافظت از اطلاعات ارزشمند شما در برابر هرگونه نقص فنی است. همچنین، آشنایی با علائم رایج خرابی قریب‌الوقوع SSD (مانند کاهش شدید سرعت، فریز شدن‌های مکرر، یا خطاهای مربوط به خواندن و نوشتن) می‌تواند به شما کمک کند تا قبل از فاجعه، اقدام به تعویض درایو و نجات اطلاعات خود کنید. دوام حافظه SSD یک مزیت است، اما پشتیبان‌گیری یک ضرورت است.
