آیا آینده ایکس باکس همچنان روشن است؟ اجازه دهید مطلب را با این نکته آغاز کنیم که این نوشته به هیچ وجه قرار نیست یک دفاع تمام و کمال از فیل اسپنسر و تمامی گفته‌ها و اقدامات او در دوران تصدی‌اش به عنوان رئیس ایکس باکس و در جایگاه فعلی‌اش به عنوان مدیر عامل بخش بازی‌های مایکروسافت باشد. او اشتباهات فراوانی مرتکب شده که مسئولیت آن‌ها بر عهده خودش است. در عوض، هدف از این متن، اذعان به واقعیت‌های صنعت بازی‌های ویدیویی امروز و استفاده هوشمندانه‌ای است که اسپنسر از شرایط دشواری که ایکس باکس در سال‌های اخیر با آن مواجه بوده، به عمل آورده است.
این روزها، فروش سخت‌افزار دیگر آن عامل تعیین کننده‌ای نیست که موفقیت در صنعت بازی‌های ویدیویی به آن وابسته باشد. این صنعت دیگر به شیوه‌ای که یک دهه پیش عمل می‌کرد، کار نمی‌کند و اسپنسر به درستی زمان خود را صرف تغییر جهت ایکس باکس برای همسو شدن با این تغییرات کرده است؛ چه گیمرهای سنتی این موضوع را بپسندند و چه نپسندند.
نرم‌افزار و خدمات حرف اول را می‌زنند
بازی شکل تازه‌ای به خود گرفته است
امروزه، نرم‌افزار و خدمات حرف اول را می‌زنند و دوران حکمرانی سخت‌افزار به سر آمده است. ایکس باکس در نسل هشتم کنسول‌ها، جایی که بازیکنان مجموعه‌های دیجیتالی خود را گردآوری و تثبیت کردند، به اصطلاح “بازنده” بود. اسپنسر بارها و بارها به این موضوع اعتراف کرده است؛ نخست در مصاحبه‌ای تقریباً دو سال پیش در پادکست Kinda Funny XCast و سپس در تقریباً هر مصاحبه دیگری که در آن موضوع استراتژی در حال تغییر ایکس باکس مطرح شده است.
او این موضوع را بار دیگر در آخرین مصاحبه‌های خود با Gamertag Radio و Destin Legarie تکرار کرد. شکست در رقابت نسل پلی استیشن 4 و ایکس باکس وان، بدون شک، ضربه مهلکی برای این پلتفرم بود؛ چرا که اگر می‌خواست همچنان به تلاش برای جذب بازیکنان از طریق بازی‌های انحصاری ادامه بدهد، دیگر هیچ راهی برای پیشرفت ایکس باکس وجود نداشت. در واقع، باید قبول کنیم که بسیار بعید است طرفداران پلی استیشن که مجموعه‌ای از بازی‌ها را بر روی پلی استیشن 4 و اکنون پلی استیشن 5 جمع‌آوری کرده‌اند، صرفاً به خاطر عرضه یک عنوان انحصاری (مثلاً در سطح The Last of Us) از یکی از استودیوهای ایکس باکس، سونی را رها کرده و به سراغ ایکس باکس برود.
ایکس باکس و فیل اسپنسر نمی‌توانند این واقعیت را تغییر دهند که تا زمان عرضه پلی استیشن 5 و ایکس باکس سری ایکس و اس، گیمرها هزاران دلار صرف بازی‌ها و سخت‌افزارهایی خارج از اکوسیستم ایکس باکس کرده بودند. به همین دلیل است که او در صنعت امروز، در هدایت ایکس باکس به سمت تبدیل شدن به یکی از بزرگترین ناشران جهان، حق دارد. خرید ZeniMax و Activision Blizzard King توسط اسپنسر و تیمش دو حرکت بزرگ بودند که بلافاصله سبد بازی‌های فرست-پارتی و IPهای ایکس باکس را به طرز چشمگیری ارتقا دادند.
این‌ها به همراه فرانچایزهای قدیمی که ایکس باکس از قبل برای تقویت بزرگترین برگ برنده خود، یعنی گیم پس (Xbox Game Pass)، در اختیار داشت، یک استراتژی بلند مدت برنده را تشکیل می‌دهند. اکنون، ایکس باکس تبدیل به دارنده بهترین سرویس اشتراکی در صنعت بازی‌های ویدیویی شده و همچنین پلتفرم اصلی برخی از بزرگترین عناوین در تاریخ بازی‌های ویدیویی است؛ عناوینی چون Call of Duty، World of Warcraft، The Elder Scrolls، Fallout، DOOM، Diablo و Overwatch، تنها چند نمونه از این دارایی‌های ارزشمند هستند که همگی زیر یک پرچم قرار دارند.
اگر تمایلی به پرداخت هزینه برای اشتراک گیم پس ندارید، می‌توانید هر یک از این بازی‌ها را با قیمتی بالاتر و به صورت جداگانه خریداری کنید، زیرا این بازی‌ها به تدریج و به صورت قطره‌چکانی روی پلتفرم‌های دیگر عرضه می‌شوند. فرقی نمی‌کند که شما مستقیماً از طریق سخت‌افزار اختصاصی ایکس باکس وارد اکوسیستم آن شوید، یا از خدمات اشتراکی‌اش استفاده کنید، یا حتی بازی‌ها را از یک فروشنده ثالث تهیه کنید؛ در هر صورت، ایکس باکس سهم خودش را از این معاملات دریافت خواهد کرد.
البته، وقتی همه چیز به نوعی به ایکس باکس تبدیل می‌شود و «همه جا ایکس باکس است»، دیگر دلیل قانع کننده‌ای برای خرید کنسول اختصاصی ایکس باکس وجود ندارد. اما واقعیت این است که لزومی هم به وجود چنین دلیلی نیست، و همین حالا هم نشانه‌های این موضوع به خوبی قابل مشاهده است و خودش را نشان می‌دهد.
آمارها در حال تغییر هستند
و این روند ادامه خواهد داشت
بر اساس گزارشی از VGC که از داده‌های شرکت تحلیل Ampere Analysis استفاده کرده، مایکروسافت در دسامبر 2024 به عنوان بزرگترین ناشر بازی‌های ویدیویی در جهان شناخته شد. Ampere Analysis، شرکتی متخصص در تحلیل داده‌های رسانه، بازی و ورزش، گزارش داده است که در این ماه که به دلیل تعطیلات، پرفروش‌ترین زمان برای صنعت بازی است، 465 میلیون دلار صرف خرید بازی‌های متعلق به مایکروسافت شده است. این رقم قابل توجه نشان دهنده قدرت و جذابیت عناوین مایکروسافت و استقبال گسترده مخاطبان در این دوره زمانی مهم است. این موفقیت در حالی به دست آمده که بازار بازی‌های ویدیویی رقابتی فشرده دارد و کسب عنوان بزرگترین ناشر در این ماه پررونق نشان دهنده استراتژی‌های موفق مایکروسافت در تولید، انتشار و بازاریابی بازی‌ها است.
البته باید پذیرفت که این اعداد و ارقام عمدتاً به این دلیل به دست آمده‌اند که این آمار مربوط به دوره‌ای از سال است که مردم معمولاً هزینه بیشتری برای سرگرمی‌هایی مثل بازی‌های ویدیویی خرج می‌کنند. علاوه بر این، این افزایش بیشتر تحت تأثیر بازی‌های بزرگ و پرطرفداری مانند Call of Duty: Black Ops 6 بوده است تا سایر عناوین مهم و برجسته‌ای که در مجموعه بازی‌های ایکس باکس وجود دارند، مثل Indiana Jones and the Great Circle. به عبارت دیگر، این موفقیت بیشتر به خاطر جذابیت و کشش عناوین خاص و پرمخاطب بوده تا یک موفقیت یکنواخت در کل سبد محصولات ایکس باکس.
درست است که این تسلط و برتری فقط مربوط به یک ماه است، اما این روند قرار است در آینده هم ادامه پیدا کند. با عرضه شدن تعداد بیشتری از بازی‌های موجود در مجموعه ایکس باکس به پلتفرم‌های دیگر، چه بازی‌های کاملاً جدیدی مثل DOOM: The Dark Ages باشند و چه بازی‌هایی که قبلاً برای بازیکنان ایکس باکس تکراری شده‌اند، مثل Forza Horizon 5، این اتفاق رخ خواهد داد. حالا ایکس باکس این فرصت را دارد که به نوعی از یک نمد دو بار کلاه بدوزد! به این ترتیب مایکروسافت می‌تواند هم از بازی‌هایی که سال‌ها پیش منتشر شده‌اند سود کند، مانند سری فورزا، و هم از عناوینی که فقط چند ماه از عرضه‌شان می‌گذرد، مانند بازی «ایندیانا جونز» که پلی استیشن 5 هم منتشر می‌شود.
همان‌طور که خود اسپنسر هم در مصاحبه‌ای که پیش‌تر ذکر شد، در پاسخ به سؤال دستین لگاری درباره اینکه آیا بازی «استارفیلد» برای پلی استیشن 5 عرضه خواهد شد یا نه، گفت:
هیچ دلیلی وجود ندارد که من بخواهم دور هر بازی‌ای حصار بکشم و بگویم این بازی نباید به جایی برود که بتواند بازیکنان بیشتری پیدا کند و برای ما موفقیت تجاری به همراه داشته باشد.
این دیدگاه نشان دهنده رویکرد باز و انعطاف‌پذیر او نسبت به عرضه بازی‌ها در پلتفرم‌های مختلف است.
این مثال‌ها هم صرفاً به بازی‌ها محدود می‌شوند. بر اساس گزارش GamesIndustry.Biz، مایکروسافت اعلام کرده که درآمد حاصل از ایکس باکس گیم پس به «رکورد جدیدی در یک فصل» رسیده است و به طور کلی شاهد افزایش درآمد در بخش بازی‌ها و خدمات خود بوده است. با این حال، کاهش فروش سخت‌افزار باعث شده که درآمد کل بخش بازی‌های این شرکت 7 درصد افت کند. اما این کاهش در فروش سخت‌افزار به‌تدریج جبران خواهد شد، چون ایکس باکس همچنان در حال گسترش و تقویت سبد انتشارات خودش است و عناوین بیشتری را به مجموعه‌اش اضافه می‌کند.
مایکروسافت به عنوان یک شرکت، از ابتدا همیشه در درجه اول یک شرکت نرم‌افزاری بوده و حالا فیل اسپنسر در حال تغییر جهت استراتژی تجاری ایکس باکس است تا آن را با همان رویکردی همسو کند که مایکروسافت را به یک غول چند تریلیون دلاری تبدیل کرده است. این تغییر نشان دهنده تمرکز بیشتر بر نرم‌افزار و خدمات به جای وابستگی صرف به فروش سخت‌افزار است.
باز هم به گفته اسپنسر در گفتگو با دستین لگاری:
ما متوجه شده‌ایم که با این رویکرد می‌توانیم کسب‌وکار بهتری را پیش ببریم، کسب‌وکاری که به ما اجازه می‌دهد روی مجموعه‌ای عالی از بازی‌ها سرمایه‌گذاری کنیم، همان‌طور که شما هم شاهدش بودید. این استراتژی ماست. استراتژی ما این است که بازی‌هایمان را در دسترس قرار دهیم. گیم پس بخش مهمی از تجربه بازی کردن روی پلتفرم ما محسوب می‌شود، اما اینکه بخواهیم بازی‌ها را از پلتفرم‌های دیگر دور نگه داریم، به نظر ما راه درستی نیست. این مسیر، مسیر ما نیست.
به عبارت دیگر، او تأکید دارد که هدفشان گسترش دسترسی به بازی‌ها و تقویت تجربه کاربران است، نه محدود کردن آن‌ها به یک پلتفرم خاص.
عرضه بازی‌ها روی پلتفرم‌های مختلف می‌تواند به خلق بازی‌های بهتر و جذاب‌تر منجر شود
وقتی پول و منابع در دسترس است، باید از آن‌ها به بهترین شکل ممکن استفاده کرد.
باز هم وقتی به واقعیت‌های صنعت بازی‌سازی امروز نگاه می‌کنیم، ایکس باکسی که بازی‌هایش را روی پلتفرم‌های متعدد منتشر می‌کند، به پلتفرمی جالب‌تر و پویاتر تبدیل می‌شود. این موضوع به ویژه حالا که ایکس باکس برخی از بزرگترین بازی‌های صنعت را در اختیار دارد، بیشتر صدق می‌کند؛ بازی‌هایی که به طور مداوم میلیون‌ها نسخه می‌فروشند و از طریق ارائه خدمات زنده (لایو سرویس) هر ماه درآمد قابل‌توجهی به همراه دارند. حتی درآمد مستمری که فقط از یک بازی مانند Call of Duty به دست می‌آید، می‌تواند به پشتیبانی از توسعه بازی‌های کوچک‌تر و منحصربه‌فرد کمک کند؛ بازی‌هایی که شاید در شرایط عادی هرگز شاهد ساخته شدنشان نباشیم.
رویداد اخیر Developer Direct ایکس باکس هم نمونه بارزی از همین رویکرد بود و نشان داد که استودیوهای بازی‌سازی ایکس باکس دقیقاً در همین مسیر حرکت می‌کنند. در سال 2025، ما منتظر عرضه چندین بازی با اندازه‌ها و سبک‌های مختلف هستیم که یا به صورت داخلی توسط خود ایکس باکس توسعه داده شده‌اند یا توسط این شرکت منتشر می‌شوند؛ از مجموعه‌های قدیمی و شناخته شده گرفته تا عناوین کاملاً جدید.
البته قرار نیست همه این بازی‌ها موفقیت‌های عظیمی کسب کنند. مثلاً انتظار نداریم بازی South of Midnight از استودیوی Compulsion Games ایکس باکس جهان را تکان دهد، اما با این حال مشتاقیم چیزی جدید را تجربه کنم، چیزی که شاید برای ما به یک تجربه ماندگار و تأثیرگذار تبدیل شود. در عین حال، به همان اندازه منتظر پریدن به دنیای یک بازی جدید از سری DOOM هستم و می‌خواهیم دوباره به فرنچایزی که از قبل عاشقش بودیم، برگردیم.
و باز هم باید گفت که همه چیز همیشه طبق برنامه پیش نمی‌رود. Redfall قطعاً یک شکست بود. Halo Infinite هم همین‌طور، حداقل نه به آن شکلی که اسپنسر و تیم ایکس باکس در زمان عرضه‌اش در سال 2021 انتظار داشتند. اما تا زمانی که اسپنسر بتواند از رویکرد چندپلتفرمی استفاده کند تا توسعه‌دهندگان را برای ساخت بازی‌هایی که به آن‌ها اشتیاق دارند توانمند سازد، ما شانس این را خواهیم داشت که بازی‌هایی مثل Hi-Fi Rush یا Indiana Jones and the Great Circle را ببینیم.
چه خوشمان بیاید و چه نه، اسپنسر ایکس باکس را در مسیر درستی قرار داده است
فیل اسپنسر در هدایت کشتی عظیم ایکس باکس بی‌نقص عمل نکرده است. اشتباهاتی که او و تیم رهبری‌اش مرتکب شدند، باعث شد ایکس باکس به طور قاطع در جایگاه سوم پشت سر پلی استیشن و نینتندو قرار بگیرد. در واقع، به هیچ وجه امیدی هم نداریم که ایکس باکس بتواند سهم بازار سخت‌افزاری کنسول‌هایی را که از سال 2013 از دست داده، دوباره به دست آورد. اما در عوض، می‌بینیم که ایکس باکس و مایکروسافت در صنعت بازی‌های ویدیویی رشد می‌کنند و به بزرگترین ناشر این حوزه تبدیل می‌شوند، آن هم نه فقط برای یک ماه در سال، بلکه به صورت پایدار.
گیمرهای سنتی که تمام عمرشان به یک پلتفرم کنسولی خاص وفادار بوده‌اند، ممکن است از این تغییرات ناراحت شوند. همه ما این احساس را درک می‌کنیم. اما در عین حال باید توجه داشته باشیم که بازی‌های انحصاری روی سخت‌افزارهای اختصاصی، در نهایت به نفع هیچ‌کس نیست جز مدیران و سهام‌داران شرکت‌هایی که این اکوسیستم‌ها را می‌سازند.
همان‌طور که آدام بویز، مدیر سابق پلی استیشن، در مصاحبه اخیرش درباره همین موضوع گفت:
وقتی فیل [اسپنسر] و تیمش محتوای فوق‌العاده‌ای را روی پلتفرم‌های بیشتری عرضه می‌کنند، قربانی این ماجرا کیست؟ من از خیلی‌ها می‌پرسم “قربانی کیست؟” و هیچ‌کس پاسخی ندارد، چون قربانی‌ای وجود ندارد.
هر چه که هست، فیل اسپنسر درباره آینده ایکس باکس درست فکر می‌کرد و می‌کند، و ما نیز بی‌صبرانه منتظریم تا ببینیم ایکس باکس بار دیگر با تمام توان به میدان بازگردد.
