چرخش زمین، پدیده‌ای که به ظاهر ثابت و همیشگی به نظر می‌رسد، در سال‌های اخیر شگفتی‌های جدیدی را به نمایش گذاشته است. بر اساس جدیدترین گزارش‌ها، این روزها شاهد افزایش سرعت چرخش زمین هستیم و سیاره خاکی ما با سرعتی بی‌سابقه در حال چرخش به دور خود است. بر همین اساس، پیش‌بینی می‌شود که پنجم اوت 2025 (14 مرداد 1404) کوتاه‌ترین روز ثبت شده در تاریخ باشد! این روز، طبق برآوردها، حدود 1.25 میلی‌ثانیه کوتاه‌تر از زمان استاندارد 24 ساعته خواهد بود. این پدیده نه تنها برای دانشمندان بلکه برای همه ما که زندگی‌مان به زمان وابسته است، موضوعی قابل تأمل و جذاب است. با دیجی رو همراه باشید.
زمین به طور متوسط هر 24 ساعت یا 86,400 ثانیه یک دور کامل به دور محور خود انجام می‌دهد. با این حال، عوامل متعددی می‌توانند این چرخش را تسریع یا کند کنند. یکی از عوامل شناخته شده، تأثیر گرانشی ماه است که به طور معمول باعث کند شدن چرخش زمین و طولانی‌تر شدن روزها در طول زمان می‌شود. اما در سال‌های اخیر، زمین برخلاف انتظار، سریع‌تر از همیشه به دور خود می‌چرخد. کوتاه‌ترین روز ثبت شده تاکنون در 5 ژوئیه 2024 (15 تیر 1403) رخ داد که 1.66 میلی‌ثانیه کوتاه‌تر از حد معمول بود. این شتاب در چرخش زمین، دانشمندان را به فکر چاره‌اندیشی برای تنظیم زمان جهانی انداخته است.
یکی از دلایل احتمالی این افزایش سرعت چرخش زمین، تغییرات اقلیمی و ذوب شدن یخ‌های قطبی است. مطالعه‌ای در سال 2024 نشان داد که ذوب یخچال‌های قطبی و افزایش سطح آب دریاها می‌تواند بر توزیع جرم زمین تأثیر بگذارد و در نتیجه، سرعت چرخش آن را افزایش دهد. این تغییرات، هر چند که بسیار کوچک به نظر می‌رسند، اما اثرات قابل توجهی بر سیستم‌های زمانی ما دارند. به گفته دانکن اگنیو (Duncan Agnew)، ژئوفیزیکدان دانشگاه کالیفرنیا، این وضعیت بی‌سابقه است و اگر چه فاجعه‌بار نیست، اما نشانه‌ای از دورانی غیرعادی است که در آن به سر می‌بریم.
برای جبران این شتاب در چرخش زمین، دانشمندان پیشنهاد داده‌اند که یک «ثانیه کبیسه منفی» به زمان جهانی اضافه شود. این بدان معناست که برای اولین بار در تاریخ، ممکن است لازم باشد یک ثانیه از ساعت‌های جهانی کم کنیم. از سال 1972 که زمان هماهنگ جهانی (UTC) به شکل کنونی‌اش پذیرفته شد، 27 ثانیه کبیسه به زمان اضافه شده تا ساعت‌های اتمی با زمان نجومی هماهنگ شوند. اما کسر یک ثانیه، چالشی کاملاً جدید است. پاتریزیا تاولا (Patrizia Tavella)، از دپارتمان زمان در دفتر بین‌المللی اوزان و مقیاس‌ها، در مقاله‌ای که همراه با مطالعه اگنیو در مجله Nature منتشر شد، هشدار داد که چنین تغییری می‌تواند مشکلاتی بی‌سابقه ایجاد کند، زیرا زیرساخت‌های محاسباتی کنونی برای چنین تغییری آزمایش نشده‌اند.
این پدیده نه تنها از منظر علمی بلکه از نظر فناوری و حتی اجتماعی نیز اهمیت دارد. سیستم‌های کامپیوتری، شبکه‌های مخابراتی، بازارهای مالی و حتی برنامه‌ریزی‌های روزمره ما به دقت بالای زمان وابسته‌اند. بنابراین، یک تغییر کوچک در زمان‌بندی جهانی می‌تواند اثرات زنجیره‌ای غیرمنتظره‌ای ایجاد کند. برای مثال، در سال 2012، افزودن یک ثانیه کبیسه باعث اختلالاتی در برخی سیستم‌های کامپیوتری شد. حالا تصور کنید که کسر یک ثانیه، که تاکنون تجربه نشده، چه مشکلاتی ممکن است به دنبال داشته باشد.
اخیراً، بحث‌هایی در مورد چگونگی مدیریت این پدیده در سطح جهانی مطرح شده است. برخی کارشناسان پیشنهاد می‌دهند که به جای اعمال ثانیه کبیسه منفی، می‌توان روش‌های دیگری برای هماهنگی زمان در نظر گرفت. به عنوان مثال، می‌توان به تدریج تغییرات زمانی را در طول سال‌ها اعمال کرد تا تأثیرات آن کمتر محسوس باشد. با این حال، این موضوع نیازمند هماهنگی بین‌المللی و توافق سازمان‌هایی مانند اتحادیه بین‌المللی مخابرات (ITU) است.
از منظر زیست‌محیطی، شتاب در چرخش زمین بار دیگر توجه ما را به تأثیرات تغییرات اقلیمی جلب می‌کند. ذوب یخ‌های قطبی نه تنها سطح دریاها را بالا می‌برد، بلکه تعادل جرم زمین را تغییر می‌دهد و بر چرخش آن اثر می‌گذارد. این موضوع نشان دهنده ارتباط عمیق بین فعالیت‌های انسانی و تغییرات سیاره‌ای است. حفاظت از محیط زیست و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای می‌تواند به کاهش این اثرات کمک کند و شاید حتی سرعت چرخش زمین را به حالت پایدارتری بازگرداند.
در نهایت، پدیده شتاب چرخش زمین یادآوری می‌کند که سیاره ما موجودی زنده و پویاست که دائماً در حال تغییر می‌باشد. این تغییرات، هر چند کوچک، می‌توانند تأثیرات بزرگی بر زندگی ما داشته باشند. از تنظیم ساعت‌هایمان گرفته تا برنامه‌ریزی برای آینده‌ای پایدار، همه ما بخشی از این داستان بزرگ سیاره‌ای هستیم.
