گوشی‌های هوشمند، این ابزارهای کوچک و قدرتمند، به منبعی بی‌پایان از حواس‌پرتی در زندگی مدرن ما تبدیل شده‌اند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که ما به طور متوسط هر چهار تا شش دقیقه با گوشی‌های خود تعامل می‌کنیم. این تعاملات اغلب نه از روی نیاز واقعی، بلکه از روی عادت و وسوسه ناشی از اعلان‌ها و پیام‌ها شکل می‌گیرد. این امر، جریان طبیعی فعالیت‌های روزمره ما را مختل کرده و مانع از تمرکز و بهره‌وری می‌شود. پدیده اعتیاد به گوشی هوشمند به یک معضل جدی تبدیل شده است که تاثیرات عمیقی بر زندگی فردی و اجتماعی ما می‌گذارد.
آیا اعتیاد به گوشی هوشمند با فاصله گرفتن از آن برطرف می‌شود؟
مطالعه‌ای جدید که در مجله “مرزهای علوم کامپیوتر” منتشر شده است، به بررسی این موضوع پرداخته که آیا قرار دادن گوشی‌های هوشمند در فاصله‌ای دور از دسترس در محیط کار، می‌تواند بر میزان استفاده از آن‌ها برای فعالیت‌های غیرمرتبط با کار تاثیر بگذارد یا خیر. دکتر ماکسی هایتمایر (Maxi Heitmayer)، پژوهشگر مدرسه اقتصاد لندن و نویسنده این مقاله، در این خصوص می‌گوید:
این مطالعه نشان می‌دهد که صرفاً دور کردن گوشی هوشمند ممکن است برای کاهش حواس‌پرتی و تعویق کارها یا افزایش تمرکز کافی نباشد. مشکل ریشه در خود دستگاه ندارد، بلکه در عادات و روال‌هایی است که ما با دستگاه‌های خود ایجاد کرده‌ایم.
این مطالعه به بررسی دو حالت مختلف پرداخت: در حالت اول، گوشی‌های هوشمند روی میز کار شرکت کنندگان قرار داشتند و در حالت دوم، گوشی‌ها روی میز جداگانه‌ای در فاصله 1.5 متری از آن‌ها قرار داده شدند. نتایج نشان داد که محدود کردن دسترسی به گوشی هوشمند منجر به کاهش استفاده از آن شد، اما به جای کاهش حواس‌پرتی، شرکت کنندگان توجه خود را به لپ‌تاپ‌هایشان معطوف کردند. در مجموع، شرکت کنندگان در هر دو حالت، زمان مشابهی را صرف فعالیت‌های کاری و تفریحی کردند.
نکته قابل توجه این است که نتایج نشان داد گوشی‌های هوشمند، ابزار ترجیحی برای حواس‌پرتی هستند. دکتر هایتمایر در این خصوص می‌گوید:
گوشی هوشمند، ارتباط شما با عزیزان و محل کارتان است. سیستم مسیریابی، ساعت زنگ‌دار، پخش کننده موسیقی و منبع اطلاعات شماست. جای تعجب نیست که مردم به ابزاری روی می‌آورند که همه کارها را انجام می‌دهد. حتی اگر هدف مشخصی نداشته باشید، می‌دانید که شبکه‌های اجتماعی شما را در اختیار دارد و می‌تواند سرگرمی ایجاد کند.
در حالی که رایانه‌ها نیز می‌توانند همین عملکردها را انجام دهند، استفاده از آن‌ها از نظر لمسی چندان خوشایند نیست و به اندازه گوشی‌های هوشمند، قابل حمل و در دسترس نیستند.
دکتر هایتمایر معتقد است که باید فراتر از بحث‌های متمرکز بر دستگاه‌ها حرکت کنیم. او می‌گوید:
در تحقیقاتم می‌خواهم گفتمان را فراتر از بحث‌های دستگاه‌محور سوق دهم. خود گوشی هوشمند مشکل نیست. مشکل، کاری است که ما با آن انجام می‌دهیم و صادقانه بگویم، برنامه‌هایی که این عادات را ایجاد و تقویت می‌کنند.
برنامه‌های گوشی‌های هوشمند به گونه‌ای طراحی شده‌اند که حواس ما را پرت کنند. اعلان‌ها، پیام‌های فوری، و طراحی جذاب رابط کاربری، همگی با هدف جلب توجه و نگه داشتن ما در دنیای مجازی ساخته شده‌اند. این برنامه‌ها با استفاده از تکنیک‌های روان‌شناختی، ما را به استفاده مداوم از گوشی‌هایمان تشویق می‌کنند. به همین دلیل، مقابله با وسوسه استفاده از گوشی‌های هوشمند، به یک چالش بزرگ تبدیل شده است.
برای بهینه‌سازی زمان صرف شده بدون حواس‌پرتی، می‌توان اعلان‌ها را به زمان‌های خاصی محدود کرد یا به طور کامل خاموش کرد. هر روشی که به کاربران کمک کند زمان خود را آگاهانه‌تر مدیریت کنند، گامی در جهت درست است. با این حال، دکتر هایتمایر هشدار می‌دهد که واقع‌بینانه نیست که فکر کنیم می‌توانیم به طور کامل از برداشتن گوشی‌هایمان خودداری کنیم. او می‌گوید:
هر زمان که وقفه کوچکی ایجاد می‌شود، مردم گوشی‌های خود را چک می‌کنند، صرف نظر از هر سیستمی که در نظر گرفته‌اند. و سپس شبکه‌های اجتماعی وجود دارند که یک هیولای کاملاً متفاوت هستند.
دکتر هایتمایر معتقد است که هر روز، یک نبرد نابرابر بین ما و گوشی‌هایمان در جریان است. او می‌گوید:
چیزهایی که در داخل گوشی‌ها قرار دارند و بزرگترین جاذب‌های توجه هستند، توسط شرکت‌های بزرگی توسعه داده می‌شوند که از عدم توانایی ما در مقاومت در برابر وسوسه استفاده از آن‌ها سود زیادی می‌برند. همه اینها به معنای واقعی کلمه با قصد و نیت قبلی طراحی شده‌اند.
او همچنین معتقد است که در آینده باید بر محافظت از کاربران، به ویژه جوانان، تمرکز کنیم. او می‌گوید:
این دستگاه‌ها فوق‌العاده مفید هستند و می‌توانند یادگیری و خلاقیت را تسهیل کنند، اما هزینه‌ای دارند که اکثر بزرگسالان برای مدیریت آن تلاش می‌کنند، بنابراین نمی‌توانیم به سادگی این موضوع را نادیده بگیریم.
اعتیاد به گوشی هوشمند، یک پدیده پیچیده و چندوجهی است که نیازمند توجه و اقدام جدی است. برای مقابله با این معضل، باید آگاهی خود را افزایش دهیم، عادات و روال‌های خود را بازنگری کنیم و از ابزارهای موجود برای مدیریت بهتر زمان و توجه خود استفاده کنیم. همچنین، لازم است که شرکت‌های فناوری مسئولیت بیشتری در قبال طراحی و توسعه برنامه‌هایی داشته باشند که به سلامت و رفاه کاربران احترام می‌گذارند.
در نهایت، باید به یاد داشته باشیم که گوشی‌های هوشمند، ابزاری هستند که باید در خدمت ما باشند، نه بالعکس. با مدیریت آگاهانه و مسئولانه استفاده از این ابزارها، می‌توانیم از مزایای آن‌ها بهره‌مند شویم و در عین حال، از آسیب‌های ناشی از اعتیاد به آن‌ها جلوگیری کنیم.
