آیا می‌دانید مخترع موشک مدرن چه کسی است؟ بیشتر مردم وقتی به موشک فکر می‌کنند، احتمالاً چیزی شبیه به موتور رپتور (Raptor) شرکت اسپیس ایکس (SpaceX) را تصور می‌کنند، یا ممکن است موشک سترن 5 (Saturn V) مأموریت آپولو 11 (Apollo 11) را به یاد آورند که فضانوردان را به ماه برد. موشک وسیله‌ای نیست که بسیاری از افراد فرصت کار مستقیم با آن را داشته باشند، اما با این حال یک فناوری فراگیر است که قدمت آن بسیار طولانی‌تر از آن چیزی است که ممکن است تصور کنید.
نخستین موشک نظامی در چین در سال 1045 پس از میلاد با استفاده از به اصطلاح “تیرهای آتشین” ساخته شد. این تیرها مجهز به ضمائم باروتی بودند که آن‌ها را دورتر از آنچه یک فرد می‌توانست به طور معمول پرتاب کند، به جلو می‌راندند. این اختراع اولیه، نشان دهنده نبوغ و خلاقیت پیشینیان ما در بهره‌گیری از نیروی احتراق برای ایجاد حرکت و برد بیشتر در ادوات جنگی بود. استفاده از باروت به عنوان پیشران، نقطه عطفی در توسعه فناوری موشکی محسوب می‌شود و پایه‌هایی را برای پیشرفت‌های بعدی در این زمینه بنا نهاد.
چینی‌ها همچنین موشک‌های آتش‌بازی را اختراع کردند که بسیاری از مردم از منفجر کردن آن‌ها در مناسبت‌ها و یا شب سال نو لذت می‌برند. این موشک‌های رنگارنگ و جذاب، علاوه بر کاربرد تفریحی، نشان دهنده درک اولیه بشر از اصول اولیه پرتاب و حرکت اجسام با استفاده از نیروی ناشی از احتراق مواد شیمیایی بود. فناوری موشکی تا قرن بیستم به آرامی پیشرفت کرد و دانشمندان به مرور زمان روش‌های جدیدی را برای به حرکت درآوردن اجسام بزرگ در آسمان امتحان کردند.
موشک‌های مدرن، که از سوخت مایع یا جامد استفاده می‌کنند، برای اولین بار توسط دانشمندی به نام دکتر رابرت اچ. گدارد (Dr. Robert H. Goddard) توسعه یافتند و او نخستین موشک با سوخت مایع را در 16 مارس 1926 پرتاب کرد. این دستاورد مهم، نقطه آغازی برای عصر نوین در فناوری موشکی محسوب می‌شود و راه را برای پروازهای فضایی و اکتشافات بی‌سابقه هموار کرد.
تلاش‌های پیشگامانه دکتر رابرت گدارد، یک تحول بنیادین و جهشی چشمگیر در عرصه فناوری موشکی به ارمغان آورد. او با این امید که روزی موشک‌های اختراعی‌اش بتوانند انسان‌ها را به لایه‌های فوقانی جو زمین منتقل کنند، تحقیقات خود را پیگیری می‌کرد. اگر چه نخستین موشک‌های او نتوانستند به ارتفاعات بسیار بالا دست یابند و حداکثر ارتفاع ثبت شده برای آن‌ها تنها حدود 2743 متر (9000 فوت) بود، که در مقایسه با دستاوردهای امروزی چندان چشمگیر به نظر نمی‌رسد (حتی موشک‌های مدل تفریحی امروزی نیز می‌توانند به ارتفاعی بیش از 762 متر صعود کنند!)، اما این دستاورد در اوایل قرن بیستم یک موفقیت فوق‌العاده و بی‌سابقه محسوب می‌شد.
پس از گدارد، مسیر توسعه موشک‌ها توسط دانشمندان و مهندسان دیگر ادامه یافت و منجر به ساخت موشک‌هایی شد که قادر به حمل انسان و تجهیزات به فضای بیکران بودند. با این حال، دکتر گدارد هرگز شاهد تحقق کامل رویای خود و به فضا رفتن انسان نشد. با این وجود، نبوغ و تلاش‌های پیشگامانه او، چراغ راهی برای نسل‌های بعدی دانشمندان و مهندسان شد و زمینه‌ساز اختراع و توسعه موشک‌های بسیار قدرتمندتر و پیچیده‌تری گردید که در نهایت راه را برای سفر انسان به فضا گشودند. میراث او به عنوان یکی از بنیانگذاران عصر فضایی همواره گرامی داشته خواهد شد.
دکتر رابرت اچ. گدارد و نخستین موشک مدرن: بنیانگذار پرواز فضایی
اگر چه افراد متعددی در تکامل موشک‌ها به شکل فناوری امروزی سهیم بوده‌اند، اما تنها یک چهره برجسته با لقب‌های “مخترع موشک مدرن” و “پدر پرواز فضایی” شناخته می‌شود: دکتر رابرت اچ. گدارد. او نخستین فردی بود که مبانی نظری لازم برای عملکرد موتور موشک با استفاده از سوخت مایع را تدوین نمود. این فرآیند تحقیقاتی زمان قابل توجهی را به خود اختصاص داد، اما با گذر از مرحله نظریه‌پردازی به کاربردهای عملی، تحولی شگرف در این حوزه پدید آمد.
تا سال 1914، گدارد موفق به ثبت اختراع طرح‌های اولیه موشک‌هایی شد که قابلیت استفاده از هر دو نوع سوخت مایع و جامد را داشتند. در همین راستا، او مبلغ 5000 دلار کمک مالی از مؤسسه معتبر اسمیتسونین (Smithsonian) دریافت کرد که با احتاسب تورم، امروزه ارزش تقریبی آن 80000 دلار می‌شود و همین مسئله نشان دهنده قدردانی و اهمیت نوآوری‌های گدارد در آن دوران بود و انگیزه‌ای مضاعف برای ادامه تحقیقات وی فراهم آورد.
با گذشت زمان و تا سال 1927، حمایت مالی از تحقیقات گدارد دو برابر شد و در سال 1936، مؤسسه اسمیتسونین دستاوردهای علمی او را در قالب کتابی با عنوان “توسعه موشک با پیشرانه مایع” به چاپ رساند. نوآوری‌های دکتر گدارد، رویکردی نوین در پرتاب موشک‌ها بنیان نهاد و مسیر تحقیقات و پیشرفت‌های فناورانه در این زمینه را برای دهه‌ها تعیین کرد. نخستین موشک سوخت مایعی که او در مارس 1926 با نام “نل” (Nell) به پرواز درآورد، از ترکیبی از اکسیژن مایع و بنزین به عنوان سوخت بهره می‌برد.
این پرتاب در مزرعه‌ای واقع در آوبرن، ماساچوست انجام شد و در طراحی آن، موتور در قسمت بالایی و مخازن سوخت و اکسید کننده در بخش پایینی قرار گرفته بودند. این آرایش، برخلاف طراحی رایج موشک‌های امروزی بود که معمولاً برای افزایش پایداری در طول پرواز، موتور در قسمت زیرین تعبیه می‌شود. با این حال، این تفاوت ساختاری خللی در موفقیت آزمایش ایجاد نکرد. موشک گدارد پس از شلیک، به ارتفاع 12.5 متری (41 فوت) در طول مدت زمان 2.5 ثانیه دست یافت و در فاصله‌ای حدود 56 متری (184 فوت) از محل پرتاب، در یک مزرعه کلم فرود آمد. این دستاورد، گامی بی‌سابقه در تاریخ علم موشکی بود و سرآغاز تحولات عظیمی در این عرصه به شمار می‌رفت.
دستاوردهای دکتر گدارد، الهام‌بخش ساخت موشک V-2 آلمان، موشک قدرتمند سترن 5، موشک‌های حامل شاتل فضایی و بسیاری از پروژه‌های فضایی دیگر گردید. تلاش‌های پیشگامانه او، نه تنها راه را برای سفرهای فضایی انسان هموار ساخت، بلکه زیربنای توسعه فناوری‌های پیشرفته موشکی شد که امروزه در صنایع گوناگون از جمله حمل و نقل، ارتباطات و صنایع دفاعی کاربرد گسترده‌ای دارند. میراث دکتر رابرت اچ. گدارد، به عنوان مخترع موشک مدرن و پدر پرواز فضایی، همواره در حافظه تاریخ علم و فناوری ماندگار خواهد بود.
