خیلی‌ها شاید از خودشان بپرسند که مصالح ساختمانی چیست؟ دراصل، مصالح ساختمانی به انگلیسی، Building Materials، به هر ماده‌ای گفته می‌شود که برای اهداف صنعتی ساخت‌وساز کاربرد دارد. بسیاری از مواد طبیعی مانند خاک رس، سنگ، ماسه و چوب، حتی شاخه‌ها و برگ‌ها و کاه و الیاف گیاهی برای ساخت ساختمان‌ها استفاده شده‌اند و امروز هم در فرآوری انواع مواد مصرف می‌شوند.
چوب، سیمان، سنگدانه‌ها، فلزات، آجر، بتن، خاک رس رایج ترین انواع مصالح ساختمانی مورد استفاده در ساخت و ساز به‌شمار می‌روند. انتخاب این مصالح بر معیار مقرون به صرفه بودن آنها برای پروژه‌های ساختمانی استوار است.
انواع مصالح ساختمانی
گرچه در گذشته تنها یک سری مواد خاص برای ساخت‌وساز کاربرد دارند، اما امروزه تنوع مصالح کاربردی افزایش پیدا کرده است. به طور کلی در حال حاضر مواد فلزی و غیر فلزی سبد مصالح ساختمانی را تشکیل می‌دهد و در نهایت هزینه تامین مواد اولیه از جمع قیمت ناودانی، نبشی، لوله، سیمان، گچ و …. به دست می‌آید.
در این بخش از مطلب می‌خواهیم با هم نگاهی داشته باشیم به برخی از پرکاربردترین مصالح ساختمانی در صنعت ساخت‌وساز که درواقع بیشترین کاربرد را دارند.
چوب
چوب همیشه یکی از بهترین مصالح ساختمانی و محصولی از دل جنگل، از درختان و گاهی فرآوری شده از الیاف گیاهان فیبردار دیگر است. چوب به شکل پرس‌شده، الوار و تخته استفاده می‌شود. در توضیحی بیشتر، چوب نوعی مصالح ساختمانی عمومی است و تقریباً در هر نوع سازه‌ای در اکثر مناطق آب و هوایی کاربرد دارد؛ از مناطق ساحلی تا کویری.
چوب می‌تواند در زیر بارهای مرده و زنده ساختمانی بسیار انعطاف‌پذیر باشد، در هنگام خم شدن استحکام خود را حفظ کند و در صورت فشرده شدن به صورت عمودی بسیار قوی است. انواع مختلف چوب، حتی در میان گونه‌های درختی مشابه، کیفیت‌های متفاوتی دارند.
آجر
آجر بلوکی است که از خاک رس یا شیل پخته شده در کوره ساخته می شود، اما ممکن است یک ترکیب کاه‌‌گلی با کیفیت پایین‌تر و مانند آن نیز باشد. خاک رس را قالب می‌زنند و سپس آنها را به اندازه کنار هم می‌چینند. آجر مصالحی مدرن است و به طور گسترده‌ای به عنوان مصالح ساختمانی در دهه‌های 1700، 1800 و 1900 استفاده می‌شد. احتمالا به این خاطر که در شهرهای شلوغ بسیار بیشتر از چوب در برابر آتش مقاوم بود و تولید آن نسبتاً ارزان تمام می‌شد.
نوع دیگری از بلوک در اواخر قرن بیستم جایگزین آجرهای سفالی شد که بلوک آهکی بود و بیشتر آن را با ماسه‌سیمان آهکی می‌ساختند.
در تقلیدی مشابه، یک ماده مهم ارزان قیمت در کشورهای در حال توسعه، بلوک سیمانی است که ضعیف‌تر اما ارزان‌تر از آجرهای رسی پخته شده است. در مناطق شمالی ایران بلوک سیمانی اصلی‌ترین مصالح برای دیوارها و تیغه‌ها است. از نظر قیمت و سازگاری با محیط درواقع این بلوک‌ها بهترین مصالح ساختمانی در مناطق مرطوب محسوب می‌شوند.
بتن
بتن نوعی مصالح ساختمانی ترکیبی است که از ترکیب سنگدانه (کامپوزیت) و مواد چسبنده‌ای مانند سیمان ساخته می‌شود. رایج ترین شکل بتن، بتن سیمانی پرتلند است که از سنگدانه های معدنی (به طور کلی شن و ماسه) ساخته می‌شود. سیمان پرتلند آب زیادی مصرف می‌کند. به این معنی که پس از اختلاط، سیمان هیدراته می‌شود و در نهایت به ماده‌ای سنگ مانند تبدیل می‌گردد.
هنگامی که در کاربرد عمومی‌اش استفاده می‌شود، ماده‌ای است که با اصطلاح بتن به آن اشاره می‌شود. برای ساخت بتن با هر اندازه‌ای و در هر مقیاسی، از آنجایی که این ماده دارای مقاومت کششی نسبتاً کمی است، معمولاً با استفاده از میلگرد یا آرماتورهای فولادی تقویتش می‌کنند.
به این ترکیب مصالح، بتن مسلح می گویند. به منظور به حداقل رساندن هرگونه حباب هوا که باعث تضعیف سازه می‌شود، از یک ویبراتور برای از بین بردن هوای حباب شده در هنگام ریختن مخلوط بتن مایع در اطراف آهن‌آلات استفاده می‌شود که این یعنی بتن‌ریزی. بتن مصلح در جدول مصالح ساختمانی جزو مصالح ساختمانی جدید ارزیابی می‌شود.
بتن به دلیل طول عمر، شکل پذیری و سهولت حمل و نقل، مصالح اصلی ساخت‌وساز در عصر حاضر بوده است.
آهن
با کشف آهن، انتخاب مصالح مصرفی ساختمان تغییر کرد و به دنبال آن قیمت آهن، هزینه ساخت مسکن را افزایش داد. یکی از آلیاژهای پرکاربرد آهنی در این بخش، انواع آلیاژهای فولادی است. در حال حاضر به‌کارگرفتن مقاطع فولادی، یک انتخاب مرسوم برای سازه‌های فلزی است. فولاد قوی و انعطاف‌پذیر بوده و اگر به خوبی تولید شود برای مدت طولانی باقی ایستایی دارد.
اما در مورد طول عمر، خوردگی دشمن اصلی آلیاژهای آهنی است. چگالی کمتر و مقاومت به خوردگی بهتر آلیاژهای آلومینیوم و قلع گاهی اوقات بر هزینه بیشتر آنها غلبه می‌کند. آلیاژ برنج در گذشته رایج‌تر بود، اما امروزه معمولاً کاربرد آن به موارد خاص یا موارد ویژه‌ی محدود منتهی می‌گردد.
عناصر فلزی در سازه‌های پیش ساخته مانند کانکس کاملاً شناخته‌شده و پرکاربردند. این روزها در اکثر شهرهای وطنی کانکس به عنوان یک فضای محبوب مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ برای مثال خیلی‌ها رستوران یا کافه با آن درست می‌کنند.
سایر فلزات که در دسته بهترین مصالح ساختمانی قرار می‌گیرند عبارتند از تیتانیوم، کروم، مس، چدن. تیتانیوم را می‌توان برای اهداف پوششی نما استفاده کرد، اما بسیار گرانتر از فولاد آب می‌خورند. در نگاهی دیگر، از کروم، طلا و نقره به عنوان تزئین استفاده می‌شود، زیرا این مواد گرانند و ویژگی‌های ساختاری مانند استحکام کششی یا سختی ندارند.
تفاوت مصالح ساختمانی جدید و قدیم
در طول تاریخ انسان از مواد مختلفی برای ساخت سرپناه و خانه استفاده می‌کرده است. در گذشته مصالح طبیعی و موجود در طبیعت همچون برگ، سنگ و … کاربرد داشته و امروزه با پیشرفت تکنولوژی، مواد پیشرفته‌تری به‌کار می‌رود. تفاوت مصالح ساختمانی جدید با قدیم، نقش پرر رنگی در تغییر شکل ظاهری خانه‌ها داشته است. در نتیجه این تفاوت‌ها، مصالح ساختمانی:
• از طبیعی به انسان‌ساخت؛
• از بومی و محلی به وارداتی؛
• از موقت به بلندمدت؛
• از قابل تعمیر به یکبار مصرف؛
• از آسیب‌پذیر تا مقاوم در برابر آتش و سایر مسایل،
تغییر کرده‌اند. البته انواع مصالح ساختمانی جدید مجددا به سمت بومی‌شدن و طبیعی بودن در حال تغییرند. یکی دیگر از تغییراتی که به واسطه استفاده از مصالح جدید به وجود آمده، بیشتر شدن هزینه ساخت و ساز است. به طور مثال آهن و فولاد به شکل‌های مختلفی در ساختمان‌سازی به کار می‌رود. برای ساخت اشکال مختلف فولاد هزینه تولید به قیمت آهن اولیه اضافه خواهد شد و در نهایت هزینه‌ها افزایش می‌یابد. به این ترتیب، قیمت لوله داربست، نبشی، ناودانی و دیگر مقاطع کاربردی در ساختمان، در برآورد هزینه‌ها اهمیت دارد.
مقایسه انواع مصالح ساختمانی
مواد و مصالح ساختمانی انواع مختلفی دارد و فوق‌العاده متنوع‌اند. هزینه ساختشان هم با هم متفاوت است. برای مثال قیمت آهن با قیمت پلاستیک مصرفی از جمله ممبران در بنا قطعا فرق می‌کند. پس هر یک از این مواد، خواص، قیمت، ویژگی‌ها و کاربردهای منحصر به فردی دارند. به طور کلی در مقایسه مصالح ساختمانی باید موارد زیر را در نظر بگیرید:
• سهولت استفاده؛
• ایستایی و مقاومت دربرابر آتش؛
• هزینه‌های نصب و نگهداری؛
• زیبایی؛
• مقاومت حرارتی؛
• بوم‌آورد بودن مصالح.
نکات مهم در انتخاب مصالح ساختمانی
در انتخاب مواد و مصالح، دانستن اسم مصالح ساختمانی و مثلا برخی ویژگی‌های مبنایی کافی نیست باید به موارد و هزینه‌های زیر توجه داشت:
هزینه اقتصادی
اولین موضوع مهم در انتخاب مصالح ساختمانی هزینه‌های تامین اولیه است. یعنی همان پولی که بابت خریدن آنها از درب کارخانه پرداخت می‌شود. البته در قدم‌های بعدی هزینه جابه‌جایی و نیروی انسانی متخصص نیز باید مدنظر قرار گیرد. برای مثال قیمت تیرآهن درب کارخانه با قیمت تمام شده همان تیر آهن پس از نصب بسیار متفاوت است؛ پس باید در ذهنمان فایل‌های اقتصادی مصالح ساختمانی را پس از انجام هر مرحله از کار مدام به روز کنیم.
هزینه‌های محیط زیستی
هزینه‌هایی که مصالح مشخصی به محیط زیست وارد می‌کنند اعم از آلودگی خاک و آب و هوا، می‌تواند در مقیاس کلان و خرد ارزیابی شود. آلاینده‌های کلان و زیست‌محیطی صنایع استخراجی که تولید مصالح ساختمانی متکی برآنند، مانند استخراج معدن، نفت و الوار، در مبدا و در حملونقل مواد خام، ساخت، حملونقل محصولات کامل‌شده، خرده‌فروشی و نصب، آسیب‌های زیست‌محیطی ایجاد می‌کنند.
هزینه‌های انرژی و سوخت
هزینه‌های اولیه انرژی، مقدار انرژی مصرف شده برای تولید، تحویل و نصب مواد را شامل می‌شود. هزینه انرژی بلندمدت هم هزینه‌های اقتصادی، زیست محیطی و اجتماعی ادامه تولید و تحویل انرژی به ساختمان برای استفاده، نگهداری و حذف نهایی آن است. انرژی مصرف‌شده اولیه یک سازه، انرژی مصرف شده برای استخراج، ساخت، تحویل، نصب، مواد را شامل می‌گردد. در واقع تمامی هزینه‌هایی که ما برای تولید یک قطعه صرف کرده‌ایم را باید در هنگام محاسبه یک قطعه در ساختمان مد نظر داشته باشیم.
سخن آخر
کیفیت و استحکام یک سازه به کیفیت مصالح فلزی و غیر فلزی به کار رفته در ساخت است. پیشرو صنعت نفت آسیا (آیرومارت)، با ارائه مقاطع فولادی با کیفیت در کنار سازندگان خواهد بود. برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص نحوه همکاری و خرید، و نیز گفتگو با کارشناسان فروش مجموعه با شماره تلفن 02145306 تماس بگیرید.
#توجه: این مطلب یک رپرتاژ تبلیغاتی بوده و محتوای آن توسط تبلیغ دهنده تهیه و نگارش شده است.
دیجی‌رو مسئولیتی در قبال محتوای تبلیغاتی ندارد.
