کمیسیون اروپا (EC)، بازوی اجرایی اتحادیه اروپا، در اقدامی قاطع و مهم، دو غول فناوری جهان، اپل و متا (شرکت مادر فیسبوک و اینستاگرام)، را به دلیل نقض قانون بازارهای دیجیتال (Digital Markets Act) مقصر شناخت و جریمه‌های سنگینی برای آن‌ها وضع کرد. این اقدام نشان دهنده عزم جدی اتحادیه اروپا برای مهار قدرت شرکت‌های بزرگ فناوری و ایجاد فضایی رقابتی‌تر و منصفانه‌تر در بازار دیجیتال قاره سبز است. نقض قانون بازارهای دیجیتال توسط این دو شرکت، پیامدهای گسترده‌ای برای صنعت فناوری و مصرف‌کنندگان خواهد داشت. در ادامه با دیجی رو همراه باشید.
پرونده اپل: محدودیت‌های ضد رقابتی اپ استور و جریمه نیم میلیارد یورویی
اپل، غول کوپرتینویی، با جریمه‌ای هنگفت به مبلغ 500 میلیون یورو مواجه شده است. دلیل اصلی این جریمه، اقدامات ضد رقابتی این شرکت در اپ استور (App Store)، به ویژه سیاست‌های موسوم به “ضد هدایت” (anti-steering)، تشخیص داده شد. این سیاست‌ها به طور موثر توسعه‌دهندگان اپلیکیشن‌ها را از اطلاع‌رسانی مستقیم به کاربران خود درباره پیشنهادات جایگزین و ارزان‌تر در خارج از اپ استور منع می‌کنند. کمیسیون اروپا معتقد است که این محدودیت‌ها به طور ناعادلانه مانع از دسترسی کاربران به محتوا و اپلیکیشن‌ها از طریق پلتفرم‌های جایگزین می‌شود و رقابت سالم را مختل می‌کند.
در بیانیه مطبوعاتی کمیسیون اروپا آمده است:
به دلیل تعدادی از محدودیت‌های اعمال شده توسط اپل، توسعه‌دهندگان اپلیکیشن نمی‌توانند به طور کامل از مزایای کانال‌های توزیع جایگزین در خارج از اپ استور بهره‌مند شوند. به همین ترتیب، مصرف‌کنندگان نیز نمی‌توانند به طور کامل از پیشنهادات جایگزین و ارزان‌تر سود ببرند، زیرا اپل مانع از آن می‌شود که توسعه‌دهندگان اپلیکیشن مستقیماً مصرف‌کنندگان را از چنین پیشنهاداتی مطلع کنند.
این مورد یکی از مصادیق بارز نقض قانون بازارهای دیجیتال توسط اپل تلقی می‌شود که هدف اصلی آن، یعنی افزایش حق انتخاب مصرف کننده و امکان رقابت برای توسعه‌دهندگان را زیر پا می‌گذارد.
کمیسیون اروپا اکنون به اپل دستور داده است تا این محدودیت‌ها را حذف کند. مبلغ جریمه نیز با در نظر گرفتن “شدت و مدت زمان عدم انطباق” با قانون بازارهای دیجیتال تعیین شده است. این جریمه نشان می‌دهد که اتحادیه اروپا نقض قانون بازارهای دیجیتال را بسیار جدی تلقی می‌کند و حاضر است برای اجرای آن هزینه‌های سنگینی را به شرکت‌های متخلف تحمیل کند. البته، اپل پیش‌تر اعلام کرده که قصد دارد نسبت به این حکم درخواست تجدید نظر کند، که می‌تواند نشان دهنده آغاز یک نبرد حقوقی طولانی مدت باشد.
پرونده متا: مدل تبلیغاتی “پرداخت یا رضایت” و جریمه 200 میلیون یورویی
متا، مالک فیسبوک و اینستاگرام، نیز از تیغ تیز قانون بازارهای دیجیتال در امان نماند و با جریمه‌ای 200 میلیون یورویی مواجه شد. مشکل اصلی متا، مدل تبلیغاتی “پرداخت یا رضایت” (pay or consent) بود که در فیسبوک و اینستاگرام پیاده‌سازی شده است. در این مدل، کاربران یا باید برای استفاده بدون آگهی از این پلتفرم‌ها هزینه پرداخت کنند یا با جمع‌آوری و استفاده از داده‌هایشان برای نمایش تبلیغات شخصی‌سازی‌شده موافقت نمایند!
کمیسیون اروپا این رویکرد را نقض قانون بازارهای دیجیتال می‌داند، زیرا معتقد است که این مدل، گزینه جایگزین “معادل” و در عین حال کمتر شخصی‌سازی‌شده‌ای را به کاربرانی که نمی‌خواهند داده‌هایشان برای تبلیغات استفاده شود، ارائه نمی‌دهد. طبق قانون بازارهای دیجیتال، شرکت‌های بزرگ یا “دربانان دیجیتال” (Gatekeepers) باید گزینه‌های واقعی و رایگان را برای کاربرانی که نمی‌خواهند تحت رهگیری تبلیغاتی قرار گیرند، فراهم کنند. مدل متا، از دید کمیسیون، این الزام را برآورده نمی‌کند و کاربران را مجبور به انتخاب بین پرداخت هزینه یا از دست دادن حریم خصوصی خود می‌کند.
پیامدهای گسترده‌تر و آینده پیش رو
ترزا ریبرا (Teresa Ribera)، کمیسر رقابت اتحادیه اروپا، در این باره اظهار داشت:
اپل و متا با اجرای اقداماتی که وابستگی کاربران تجاری و مصرف‌کنندگان به پلتفرم‌هایشان را تقویت می‌کند، در انطباق با DMA کوتاهی کرده‌اند.
این اظهار نظر به وضوح نشان می‌دهد که هدف اصلی قانون بازارهای دیجیتال، شکستن همین وابستگی‌ها و ایجاد تعادل قدرت در اکوسیستم دیجیتال است.
اکنون هر دو شرکت اپل و متا 60 روز فرصت دارند تا خود را با خواسته‌های کمیسیون اروپا تطبیق دهند، در غیر این صورت با خطر پرداخت جریمه‌های اضافی روزانه مواجه خواهند شد. همان‌طور که اشاره شد، اپل قصد خود برای تجدید نظر را تایید کرده و انتظار می‌رود متا نیز مسیر مشابهی را دنبال کند.
این جریمه‌ها نقطه عطفی در اجرای قانون بازارهای دیجیتال محسوب می‌شوند و پیامی روشن به تمام غول‌های فناوری ارسال می‌کنند و آن هم اینکه دوران اقدامات ضد رقابتی و نادیده گرفتن حقوق کاربران در اروپا به سر آمده است. باید دید که نبرد حقوقی پیش رو به کجا خواهد انجامید و آیا این جریمه‌ها در نهایت منجر به تغییرات معنادار در نحوه عملکرد اپل، متا و سایر بازیگران بزرگ در بازار دیجیتال اروپا و جهان خواهد شد یا خیر. آنچه مسلم است، نقض قانون بازارهای دیجیتال پیامدهای مالی و اعتباری جدی برای متخلفان به همراه دارد.
