در پهنه بیکران کیهان، جستجو برای یافتن نشانه‌های حیات فرازمینی، رویایی دیرینه بوده و اخیراً با پیشرفت‌های اخترشناسی جان تازه‌ای گرفته است. در آوریل 2025، تیمی از اخترشناسان از کشف گازی غیرمنتظره، موسوم به دی‌متیل سولفید (DMS)، در جو سیاره‌ای فراخورشیدی خبر دادند. این گاز بر روی زمین عمدتاً توسط موجودات زنده تولید می‌شود.
این کشف با رصدهای تلسکوپ فضایی جیمز وب در آوریل 2024 از سیاره K2-18b به دست آمد. هنگامی که این سیاره از مقابل ستاره میزبان خود عبور می‌کرد، نور ستاره از میان جو آن گذر کرد و اثرات مولکولی جو را به تلسکوپ رساند. تلسکوپ جیمز وب با تجزیه و تحلیل این نور و مقایسه آن با طیف‌های شناخته شده مولکول‌ها، محتمل‌ترین تطابق را با دی‌متیل سولفید یافت، گازی که در زمین نشانه‌ای از حیات است.
سیاره K2-18b؛ جهانی متفاوت در همسایگی ما
سیاره K2-18b، در فاصله 120 سال نوری از زمین، در مقیاس کهکشانی همسایه ما محسوب می‌شود. این سیاره که اولین بار توسط ماموریت کپلر کشف شده، تفاوت‌های چشمگیری با زمین دارد. جرم آن هشت برابر و حجم آن 18 برابر زمین است، در نتیجه چگالی آن نصف زمین است. این نشان می‌دهد که K2-18b احتمالاً دارای مقدار زیادی آب یا یک جو بسیار بزرگ است.
اخترشناسان احتمال می‌دهند K2-18b یک “مینی-نپتون” (نسخه کوچکتر نپتون) یا یک “کوتوله گازی” (سیاره سنگی با جو هیدروژنی عظیم) باشد. همچنین، فرضیه “دنیای هایسن” (سیاره‌ای با اقیانوس‌های عمیق و جو هیدروژنی ضخیم) نیز مطرح است که با داده‌های تلسکوپ جیمز وب همخوانی دارد.
دنیاهای هایسن، بر خلاف مینی-نپتون‌ها و کوتوله‌های گازی که احتمالاً فاقد آب مایع و دارای فشارهای داخلی بالا هستند، می‌توانند اقیانوس‌های وسیع و معتدلی داشته باشند که احتمال وجود حیات فرازمینی را در آن‌ها افزایش می‌دهد.
ردیابی دی‌متیل سولفید؛ سرنخی از حیات فرازمینی؟
در سال 2023، تیم ماشوسودان (Mashusudhan) با استفاده از تلسکوپ جیمز وب، برای اولین بار جو K2-18b را بررسی کرد و شواهدی از مونوکسید کربن و متان یافت. عدم وجود بخار آب در جو فوقانی، فرضیه هایسن بودن سیاره را تقویت کرد. به طور شگفت‌انگیزی، یک سیگنال ضعیف دیگر نیز شناسایی شد که با گاز دی‌متیل سولفید مطابقت داشت. تولید عمده دی‌متیل سولفید در زمین توسط جلبک‌های دریایی صورت می‌گیرد و منابع غیربیولوژیکی آن بسیار نادر است.
این کشف اولیه، احتمال وجود حیات فرازمینی در یک سیاره دارای اقیانوس را مطرح کرد. با این حال، برخی دانشمندان به ضعف سیگنال دی‌متیل سولفید و عدم قطعیت در مورد ماهیت هایسن بودن K2-18b اشاره کردند.
برای رفع این ابهامات، تیم ماشوسودان یک سال بعد، با استفاده از دوربین دیگری در تلسکوپ جیمز وب، مشاهدات جدیدی از K2-18b انجام داد. نتایج جدید که در آوریل 2025 منتشر شد، از یافته‌های اولیه حمایت کرد و سیگنال قوی‌تری را نشان داد که به دی‌متیل سولفید یا مولکولی مشابه نسبت داده می‌شود. ظهور این سیگنال در مشاهدات مختلف، تفسیر وجود دی‌متیل سولفید را تقویت کرد.
تحلیل دقیق عدم قطعیت‌های داده‌ها نیز نشان داد که این عدم قطعیت‌ها نمی‌توانند عامل این سیگنال باشند، که این امر، احتمال وجود دی‌متیل سولفید و در نتیجه، شاید حیات فرازمینی را افزایش می‌دهد.
آیا حیات فرازمینی بالاخره کشف شده است؟
اگر چه کشف دی‌متیل سولفید هیجان‌انگیز است، اما هنوز نمی‌توان با قطعیت از وجود حیات فرازمینی سخن گفت. ابتدا، وجود اقیانوس عمیق در K2-18b باید تأیید شود. ثانیاً، اطمینان از اینکه سیگنال مشاهده شده واقعاً ناشی از دی‌متیل سولفید است، نیازمند مشاهدات دقیق‌تر است. ثالثاً، حتی اگر دی‌متیل سولفید وجود داشته باشد، ممکن است منشاء غیربیولوژیکی داشته باشد. برای اثبات وجود حیات فرازمینی، باید تمام احتمالات دیگر رد شوند.
این یافته‌ها می‌توانند ما را به یک کشف تاریخی نزدیک کنند، اما هنوز عدم قطعیت‌های مهمی وجود دارد. درک عمیق‌تر از K2-18b و سیارات مشابه برای تأیید وجود دی‌متیل سولفید به عنوان نشانه‌ای از حیات فرازمینی ضروری است.
دانشمندان در سراسر جهان مشغول بررسی این یافته‌ها هستند و آزمایش‌های جدیدی برای تأیید آن‌ها انجام خواهند داد. K2-18b در آینده‌ای نزدیک، هدف مهمی برای تلسکوپ فضایی جیمز وب خواهد بود و مشاهدات بیشتر از این سیاره و دنیاهای هایسن بالقوه دیگر، می‌تواند اطلاعات ارزشمندی در مورد احتمال وجود حیات فرازمینی در اختیار ما قرار دهد.
حتی اگر ماهیت واقعی K2-18b چیز دیگری باشد، این نتایج نشان می‌دهد که تلسکوپ جیمز وب ابزاری قدرتمند برای جستجوی نشانه‌های حیات فرازمینی است و سال‌های آینده در این زمینه بسیار هیجان‌انگیز خواهد بود. جستجو برای پاسخ به این سوال که آیا ما در کیهان تنها هستیم یا خیر، همچنان ادامه دارد و هر یافته جدید، ما را به این پاسخ نزدیک‌تر می‌کند.
