گذرگاه توسعه قطعه جانبی (Peripheral Component Interconnect Express) که به اختصار PCIe نامیده می‌شود، یک رابط ارتباطی پرسرعت و حیاتی در کامپیوترهای مدرن است که به طور معمول برای اتصال کارت‌های گرافیک قدرتمند و حافظه‌های ذخیره‌سازی پرسرعت مانند SSDها مورد استفاده قرار می‌گیرد. این گذرگاه نقش مهمی در انتقال داده‌ها بین اجزای مختلف سیستم ایفا می‌کند. شما می‌توانید اسلات‌های PCIe را بر روی مادربرد کامپیوتر خود در اندازه‌های مختلف بین x1 و x16 مشاهده کنید. این اعداد نشان دهنده تعداد خطوط موجود در هر اسلات هستند. هر چه تعداد این خطوط بیشتر باشد، پهنای باند موجود برای انتقال داده‌ها نیز به مراتب بالاتر خواهد بود و در نتیجه سرعت انتقال داده‌ها افزایش می‌یابد.
در حال حاضر، جدیدترین نسخه این فناوری PCIe 5.0 است که سرعت و پهنای باند بی‌نظیری را ارائه می‌دهد. در حالی که از نظر فنی امکان استفاده از هر نسل دستگاه PCI با هر اسلاتی وجود دارد و سازگاری با نسخه‌های قدیمی‌تر حفظ شده است، اما باید توجه داشت که با نصب کردن دستگاه‌های قدیمی‌تر در اسلات‌های جدیدتر، نمی‌توان از تمام مزایای نسل‌های جدیدتر PCIe بهره‌مند شد و بخشی از پتانسیل آن‌ها بلااستفاده باقی می‌ماند. به همین دلیل، اکیداً توصیه می‌شود که نسل‌های PCIe دستگاه‌های مختلف با یکدیگر مطابقت داشته باشند تا از حداکثر کارایی سیستم اطمینان حاصل شود. یا حداقل مادربرد از فناوری جدیدتر بهره ببرد تا امکان ارتقاء سیستم در آینده بدون نیاز به تعویض قطعات اصلی فراهم باشد.
با این مقدمه کوتاه، اگر شما نیز به یادگیری و درک تفاوت‌های اساسی بین PCIe 4.0 و PCIe 5.0 به خصوص برای درایوهای حالت جامد یا SSDها علاقه‌مند هستید، به خواندن این مطلب از دیجی رو ادامه دهید تا اطلاعات جامعی در این زمینه کسب کنید.
PCIe 5.0 سرعتی دو برابر PCIe 4.0 ارائه می‌دهد
در طول سال‌ها، فناوری PCIe پیشرفت چشمگیری داشته است. PCIe 1.0 که اولین نسخه از این فناوری بود، سرعت انتقال داده‌ای معادل 2.5 گیگا انتقال بر ثانیه (GT/s) را ارائه می‌داد. با گذشت زمان و پیشرفت تکنولوژی، PCIe 4.0 این مقدار را به طرز چشمگیری افزایش داد و به 16 GT/s رساند. و در نهایت، PCIe 5.0 با ارائه سرعت خیره‌کننده 32 GT/s، گامی بزرگ در این زمینه برداشت و پهنای باند فوق‌العاده‌ای را برای اتصال انواع سخت‌افزارهای مختلف به سیستم فراهم کرد.
با این حال، باید توجه داشت که در حال حاضر، کارت‌های گرافیک و SSDهای موجود در بازار از تمام این پهنای باند عظیم استفاده نمی‌کنند و هنوز به طور کامل از پتانسیل PCIe 5.0 بهره نمی‌برند. در واقع، حتی بهترین پردازنده‌های گرافیکی فعلی هم از PCIe 5.0 به طور کامل پشتیبانی نمی‌کنند، اگر چه می‌توانیم انتظار داشته باشیم که با معرفی کارت‌های گرافیک نسل بعدی از شرکت‌های بزرگی مانند Nvidia و AMD، شاهد استفاده کامل از این فناوری باشیم و اخبار و اطلاعات بیشتری در این زمینه منتشر شود. اگر چه حداکثر نرخ انتقال واقعی در PCIe 5.0 به طور قابل توجهی بالاتر از PCIe 4.0 است، اما در شرایط واقعی و در عمل، نتایج حاصل در بازی‌ها و همچنین سرعت بارگذاری فایل‌ها با استفاده از کنترلرها و حافظه‌های یکسان، تفاوت چندان چشمگیری نخواهد داشت و به سختی قابل تشخیص است.
مقایسه سرعت نسل‌های مختلف PCIe به صورت جدول زیر است:
| نسل PCIe | سرعت (GT/s) |
|---|---|
| PCIe 1.0 | 2.5 |
| PCIe 2.0 | 5 |
| PCIe 3.0 | 8 |
| PCIe 4.0 | 16 |
| PCIe 5.0 | 32 |
همان‌طور که این فناوری به بلوغ بیشتری می‌رسد و کنترلرهای جدیدتر و پیشرفته‌تری وارد بازار می‌شوند، انتظار می‌رود که SSDهای مبتنی بر PCIe 5.0 عملکرد بسیار بهتری را با بسته‌های داده کوچک‌تر ارائه دهند و همچنین توان عملیاتی حداکثر آن‌ها نیز بهبود چشمگیری پیدا کند. برای دستیابی به حداکثر سرعت‌های انتقال داده، ما قبلاً شاهد بوده‌ایم که برخی از SSDهای PCIe 5.0 تقریباً به سرعت باورنکردنی 15000 مگابایت بر ثانیه دست یافته‌اند، مانند درایو Crucial T700 که عملکرد بسیار چشمگیری دارد. این در حالی است که سریع‌ترین درایوهای PCIe 4.0 در بهترین حالت قادرند به سرعت 7500 مگابایت بر ثانیه برسند.
با این حال، باید در نظر داشت که سرعت 7.5 گیگابایت بر ثانیه نیز هنوز هم بسیار سریع و کاملاً مناسب برای انتقال فایل‌های حجیم و بارگذاری سریع بازی‌ها است. اما اگر پردازنده (CPU) و مادربرد شما از فناوری PCIe 5.0 پشتیبانی کنند و امکان افزایش بیشتر سرعت وجود داشته باشد، این افزایش سرعت می‌تواند فضای بیشتری را برای پردازش محتوای با کیفیت 4K و بالاتر فراهم کند و تجربه کاربری بهتری را ارائه دهد.
SSDهای PCIe 5.0 برای کاری سنگین‌تر و حرفه‌ای‌تر مناسب‌تر هستند
آیا به ویرایش ویدیو و تولید محتوای چندرسانه‌ای علاقه دارید و به صورت حرفه‌ای در این زمینه فعالیت می‌کنید؟ اگر پاسخ شما مثبت است، به احتمال زیاد به بهترین و سریع‌ترین ابزارهای ذخیره‌سازی موجود در بازار نیاز خواهید داشت. و در این صورت، یک SSD با پشتیبانی از PCIe 5.0 می‌تواند گزینه بسیار مناسبی برای شما باشد. همان‌طور که قبلاً هم ذکر شد، همه چیز فقط در حداکثر سرعت انتقال داده خلاصه نمی‌شود و اگر چه این سرعت بالا قطعاً به بهبود عملکرد سیستم کمک می‌کند، اما توان عملیاتی کلی و عملکرد پایدار در نسل جدید نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.
هنگام اجرای نرم‌افزارهای سنگین ویرایش ویدیو و کار با فایل‌های ویدیویی با کیفیت بسیار بالای 4K UHD، شما به طور قطع بهبودهای قابل توجهی را در سرعت نوشتن داده‌ها بر روی SSD مشاهده خواهید کرد و همچنین می‌توانید از تأخیرهای به مراتب کمتر و عملکرد روان‌تر سیستم لذت ببرید. به طور کلی، هنگام کار با داده‌های بسیار بزرگ و حجم بالای اطلاعات، اغلب می‌توان به وضوح بهبودهایی را که SSDهای PCIe 5.0 نسبت به نسل‌های قبلی خود ارائه می‌دهند، مشاهده کرد. در حالی که یک کاربر معمولی رایانه که فقط از سیستم خود برای کارهای روزمره استفاده می‌کند، احتمالاً این تفاوت‌ها را به طور چشمگیری احساس نخواهد کرد.
SSDهای PCIe 5.0 گرمای بیشتری تولید می‌کنند
احتمالاً برخی از هیت‌سینک‌های بسیار بزرگ و حجیمی را که به برخی از SSDهای PCIe 5.0 متصل شده‌اند، دیده‌اید (و شاید حتی به آن‌ها خندیده‌اید!)، اما باید بدانید که وجود این هیت‌سینک‌ها کاملاً ضروری و موجه است، زیرا این درایوهای پرسرعت می‌توانند گرمای قابل توجهی تولید کنند. درایوهای PCIe 4.0 نیز در هنگام کار گرم می‌شدند، اما با افزایش سرعت و عملکرد در نسل جدید که همان PCIe 5.0 است، میزان گرمای تولید شده نیز به مراتب بیشتر شده است. به همین دلیل، هیت‌سینک‌ها نقش حیاتی در خنک نگه داشتن درایو و جلوگیری از افزایش بیش از حد دما و در نتیجه کاهش سرعت عملکرد آن ایفا می‌کنند. تا زمانی که جریان هوای کافی در داخل کیس کامپیوتر شما وجود داشته باشد و سیستم خنک کننده مناسبی در اختیار داشته باشید، نباید هیچ مشکلی در مورد دما و عملکرد SSD خود داشته باشید. اما این نکته به خصوص برای سیستم‌های فشرده‌تر و کوچک‌تر که فضای محدودی برای گردش هوا دارند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و باید به آن توجه شود.
SSDهای PCIe 5.0 قیمت بالاتری دارند
یکی از معایب اصلی SSDهای PCIE 5.0، به ویژه سریع‌ترین و پیشرفته‌ترین مدل‌های آن‌ها، قیمت بالایشان است. این درایوها در مقایسه با درایوهای PCIe 4.0 و PCIe 3.0 قیمت بسیار بالاتری دارند و به همین دلیل برای بسیاری از کاربران مقرون به صرفه نیستند. به عنوان مثال، یک SSD با ظرفیت 2 ترابایت و پشتیبانی از PCIe 5.0 می‌تواند حدود 200 دلار یا بیشتر قیمت داشته باشد و قیمت مدل‌های 4 ترابایتی نیز به مراتب بیشتر خواهد بود. اگر این قیمت‌ها را بر حسب دلار به ازای هر گیگابایت محاسبه کنید، متوجه خواهید شد که قیمت آن‌ها بسیار بالاست.
اگر شما بودجه کافی برای خرید این درایوها را دارید و واقعاً به پهنای باند بالا و سرعت‌های بسیار زیاد نیازمند هستید و می‌توانید از این قابلیت‌ها به طور کامل استفاده کنید، هزینه اضافی برای خرید آن‌ها توجیه پذیر خواهد بود. اما برای اکثر کاربران معمولی که نیازی به سرعت‌های بسیار بالا و پهنای باند فوق‌العاده ندارند و بیشتر از سیستم خود برای کارهای روزمره مانند وب‌گردی، تماشای فیلم، انجام تکالیف و بازی‌های سبک استفاده می‌کنند، استفاده از درایوهای PCIe 4.0 همچنان کاملاً مناسب و کافی خواهد بود و نیازی به صرف هزینه بیشتر برای خرید درایوهای PCIe 5.0 نیست.
به یاد داشته باشید: برای بهره‌مندی از حداکثر سرعت، به یک مادربرد با پشتیبانی از PCIe 5.0 نیاز دارید
برای اینکه بتوانید به طور کامل از سرعت‌های بالاتر و پهنای باند بیشتر ارائه شده توسط PCIe 5.0 بهره‌مند شوید و حداکثر کارایی درایوهای SSD خود را تجربه کنید، لازم است که مادربرد کامپیوتر شما از اسلات‌های M.2 با پشتیبانی از PCIe 5.0 برخوردار باشد. خوشبختانه، امروزه این نوع اسلات‌ها به وفور در جدیدترین مادربردهای مجهز به چیپست‌های جدید شرکت‌های AMD و Intel یافت می‌شوند و به راحتی قابل دسترسی هستند. با این حال، بسیار مهم است که قبل از خرید و صرف هزینه قابل توجه برای یک مادربرد جدید، حتماً برگه مشخصات فنی آن را به دقت بررسی کرده و از وجود اسلات M.2 با پشتیبانی از PCIe 5.0 در آن اطمینان حاصل کنید. در غیر این صورت، ممکن است مادربردی را خریداری کنید که نتواند از حداکثر ظرفیت و سرعت درایو SSD جدید شما پشتیبانی کند و بخشی از سرمایه‌گذاری شما بلااستفاده باقی بماند.
از سوی دیگر، اگر شما نیاز فوری به تعویض درایو SSD فعلی خود دارید و قصد ارتقاء مادربرد خود را در آینده نزدیک نخواهید داشت، می‌توانید در حال حاضر یک SSD با پشتیبانی از PCIe 5.0 خریداری کنید و به طور موقت از آن در یک اسلات PCIe 4.0 موجود بر روی مادربرد فعلی خود استفاده کنید. در این حالت، درایو SSD شما با سرعت PCIe 4.0 کار خواهد کرد و از حداکثر سرعت خود بهره نخواهد برد. اما هنگامی که در آینده آماده ارتقاء سایر قطعات سیستم خود و به خصوص مادربرد شوید و یک مادربرد جدید با پشتیبانی از PCIe 5.0 تهیه کنید، در آن زمان درایو SSD جدید شما به طور کامل فعال خواهد شد و می‌توانید از تمام ظرفیت و سرعت بالای آن لذت ببرید و تجربه کاربری بسیار بهتری داشته باشید. این یک راهکار مناسب برای کسانی است که قصد ارتقاء سیستم خود را به صورت مرحله‌ای دارند و می‌خواهند از قبل قطعات جدیدتر را تهیه کنند.
به طور خلاصه، PCIe 5.0 یک پیشرفت بزرگ در فناوری انتقال داده‌ها است که سرعت و پهنای باند بسیار بالاتری را نسبت به نسل‌های قبلی ارائه می‌دهد. این فناوری به خصوص برای کاربردهای حرفه‌ای مانند ویرایش ویدیو، پردازش داده‌های بزرگ و اجرای بازی‌های سنگین با بالاترین تنظیمات گرافیکی بسیار مفید است. با این حال، برای کاربران معمولی، PCIe 4.0 همچنان گزینه‌ای بسیار مناسب و مقرون به صرفه است. قبل از خرید هر قطعه‌ای، به خصوص مادربرد و SSD، حتماً مشخصات فنی آن‌ها را به دقت بررسی کنید تا از سازگاری آن‌ها با یکدیگر و بهره‌مندی از حداکثر کارایی سیستم خود اطمینان حاصل کنید.
