کره زمین حدود 1500 آتشفشان فعال بالقوه دارد و هر روز تقریباً 20 عدد از آن‌ها در سطوح مختلف فوران می‌کنند. گاهی این فوران‌ها تنها به خارج شدن بخار و دود ختم می‌شود اما در برخی موارد خروج گدازه و انفجارهای مهیب نیز رخ می‌دهد. این توده‌های زمینی در طول تاریخ همواره به عنوان یکی از عجیب‌ترین نقاط این کره پهناور به شمار رفته و کنجکاوی بسیاری از افراد و حتی نویسندگان مختلف را نیز برانگیخته است.
با این مقدمه کوتاه در ادامه مطلب قصد داریم شما را با 11 مورد از مشهورترین آتشفشان‌های کره زمین آشنا کنیم. با ما در دیجی رو همراه باشید.
1- نواورپتا (Novarupta)
نواورپتا قوی‌ترین انفجار آتشفشانی قرن بیستم را به نام خود ثبت کرده و باعث شد تا انفجار مهیب کوه آتشفشانی سنت هلن در سال 1980 بسیار کوچ جلوه کند! نواورپتا در سال 1912 فوران کرد و با وجود اینکه انفجار این کوه در سایه خبر غرق شدن کشتی تایتانیک قرار گرفت، اما این اتفاق به عنوان پنجمین انفجار آتشفشانی بزرگ تاریخ بشر شناخته شده است.
خاکستر حاصل از انفجار نواورپتا تا به آفریقا گسترش یافت. فوران این کوه باعث شد تا یک دره سرسبز پر از رودخانه به یک زمین بی حاصل و خشک تبدیل شود که در حال حاضر با نام دره 10،000 دود از آن یاد می شود. این انفجار بزرگ همچنین باعث فروریختن و از هم پاشیدن قله کوه شد و خاکستر حاصل از آن مناطق نزدیک جزیره کودیاک را به مدت سه روز در تاریکی فرو برد.
تا پیش از سال 1912، آتشفشانی به نام نواورپتا وجود نداشت. آتشفشان شناسان بر این باورند فوران عظیمی که در این کوه آتش فشانی صورت گرفته باعث شده یک توده ضخیم گدازه از آن خارج شده و در نهایت دهانه آتشفشان را ببندد. با اینکه این آتشفشان در طول بیش از یک قرن گذشته هیچ فورانی نداشته، اما بسیار جوان بوده، گاهی بخار می کند و قطعاً هنوز هم فعال است.
2- پاریکوتین (Parícutin)
بر طبق نظر دانشمندان زمین شناسی ایالات متحده آمریکا (USGS)، آتشفشان پاریکوتین در یکی از روزهای ماه فوریه فعال شده و پس از حدود هشت ساعت، شروع به ایجاد سر و صدا کرده و گدازه‌های آتشبن را با فشار بسیار زیاد به بیرون پرتاب نموده است.
ظرف یک هفته، ارتفاع گدازه‌ها از 150 متر فراتر رفت و این فوران آتشفشانی بزرگ بالاخره پس از نه سال به پایان رسید و یک تپه مخروطی شکل از سنگ های آتشفشانی با ارتفاعی بیش از 300 متر باقی گذاشت. پاریکوتین در بیش از نیم قرن گذشته فوران نکرده، اما در منطقه فعال آتشفشانی قرار گرفته و همواره احتمال فوران مجدد آن وجود دارد.
3- وسوویس (Vesuvius)
کوه وسوویس احتمالا مرگبارترین کوه آتشفشانی تاریخ است. تقریبا 2000 سال پیش، فوران شدید این کوه باعث شد تعدادی از شهرهای روم باستان مانند پمپئی (Pompeii) در زیر خروارها سنگ آتشفشانی شن مانند مدفون شوند.
از آن زمان به بعد چنین فوران‌هایی که ستون‌های خاکستر را به ارتفاع بیش از 11 کیلومتر به آسمان می‌فرستند، فوران پلینی گفته می‌شود که نام آن را از شخصی رومی به همین نام گرفته‌اند که توانسته شاهد این رویداد باشد.
آتشفشان وسوویس تا به حال همچنان فعال باقی مانده اما مانند بسیاری از کوه‌های آتشفشان دیگر فوران‌های آن با فواصل زمانی طولانی از هم به وقوع می پیوندند.
4- یلواستون (Yellowstone)
بسیاری از دانشمندان آتشفشان شناس کوه یلوستون را صرفاً به عنوان یک آتشفشان معمولی در نظر نمی گیرند، بلکه از آن به عنوان یک ابرآتشفشان یاد می کنند. زیرا این کوه آتشفشان در هنگام وقوع انفجار قادر است مقدار بسیار زیادی (حداقل برابر 1000 کیلومتر مکعب) مواد مذاب را به بیرون پرتاب کند. البته چنین انفجار عظیمی در یلواستون در میلیون سال گذشته تنها 2 بار اتفاق افتاده است.
اینگونه انفجارهای بزرگ و مرگبار در طول تاریخ بشریت بسیار نادر بوده است اما باید در نظر داشت که یلواستون هنوز هم فعال است و احتمال وقوع چنین حوادث مرگباری وجود دارد.
پارک ملی یلواستون که در بالای کوه آتشفشان قرار دارد، حاوی بیش از 500 چشمه آب گرم است که از بین گدازه‌های سوزان زیرزمینی عبور کرده و به سطح زمین می‌رسند.
آتشفشان یلواستون یکی از آن مواردی است که بیشترین نظارت‌های جهانی بر روی آن وجود دارد. معمولاً اگر قرار باشد فوارنی صورت بگیرد، از چند هفته و یا حتی چند سال قبل زمين لرزه‌هایی ثبت خواهند شد که کمک می‌کند وقوع انفجار آتشفشانی قابل پیش‌بنی باشد. بنابراین، جای نگرانی نیست زیرا اگر ابرآتشفشان یلواستون در آینده‌ای نزدیک بخواهد شروع به فوران کند، مدت‌ها قبل از وقوع حادثه متوجه آن خواهیم شد.
5- کوه پله (Mount Pelée)
در سال 1902 و در پی فوران کوه پله، تنها تعداد اندکی از ساکنان شهر سن پری که در بالای کوه و در دریای کارائیب بنا شده بود، توانستند زنده بمانند. بد نیست بدانید که به عنوان مثال یکی از این افراد به صورت اتفاقی بین سنگ‌ها و صخره‌ها محبوس شده و نجات یافته بود.
تخمین زده می شود که فوران کوه پله در آن سال حدود 28000 نفر را به قتل رسانده است. این حادثه تأسف‌بار انگیزه‌ای شد برای یکی از آتشفشان شناس‌ها به نام توماس جگر (Thomas Jagger) تا برای اولین بار رصدخانه فوران آتشفشانی را در جهان و در هاوایی احداث کند. وی پس از مشاهده مدفون شدن بیش از 20،000 انسان بی‌دفاع در زیر ساختمان های ویران شده و سنگ های آتشفشانی، احساس کرد که تحقیقات علمی باید در این زمینه گسترش پیدا کند.
با توجه به اینکه این آتشفشان در سال 1985 لرزش های معنی داری را تجربه کرده و تاحدودی تخلیه شده است، در حال حاضر در فاز غیر فعال به سر می‌برد.
6- کراکاتوآ (Krakatau)
در طی یک فوران شدید در سال 1883، آتشفشان کراکاتوآ چنان صدای مهیبی ایجاد کرد که مردم 5000 کیلومتر آن طرف‌تر هم آن را شنیدند!
بر اساس تحقیقات دانشگاه ایالت اورگان: “افرادی که در زمان وقوع انفجار در محدوده 160 کیلومتری این کوه قرار داشته‌اند، به احتمال زیاد دچار درد شدید گوش و کم شنوایی دائمی شده‌اند.”
برآوردهایی که با توجه به اثرات باقی مانده از این انفجار ارائه شده، نشان می دهند که قرار داشتن افراد در محدوده 160 کیلومتری کوه در زمان انفجار، مانند ایستادن یک شخص در کنار سکوی پرتاب راکت، آن هم بدون هیچگونه ابزار محفاظی برای گوش‌ها، بوده است.
البته کسانی که تنها به مشکل شناویی دچار شده بودند تا حدودی خوش شانس بودند زیرا حدود 36000 از افرادی که به این آتشفشان نزدیک‌تر بودند در اثر پرتاب گدازه‌های آتشفشانی جان خود را از دست دادند.
کراکاتوآ هر چند سال یکبار گدازه‌هایی را به بیرون جاری می کند و یا دود غلیظی را به آسمان می‌فرستد اما به هر حال انفجارهای کر کننده بسیار نادر هستند.
7- کیلا اوا (Kilauea)
خوشبختانه، همه آتشفشان ها خیلی مرگبار نیستند. جوان‌ترین کوه آتشفشان هاوایی، کیلا اوا نام داشته و همواره در حال بیرون دادن گدازه است. این آتشفشان 35 سال است که به طور مداوم از خود گدازه خارج می‌کند و بنابراین به جای منفجر شدن، به این طریق تخلیه می‌شود.
تلفات این کوه بسیار نادر بوده اما به هر حال کسانی که از سر کنجکاوی بیش از حد به گدازه‌ها نزدیک شوند و یا گازهای سمی خارج شده از کوه را استشمام کنند با خطر مرگ روبرو خواهند بود.
گدازه‌های خارج شده از کیلا اوا غالباً به دریا ریخته و سرد می شود و بدین ترتیب رفته رفته به وسعت جزیره‌ای که کوه در آن قرار دارد، افزوده می‌شود.
8- مائونا لوا (Mauna Loa)
مائونا لوا بزرگترین کوه آتشفشانی زمین است. اگر ارتفاع این کوه را نسبت به اعماق اقیانوس آرام محاسبه کنیم، مائونا لوا بزرگ‌تر از کوه اورست خواهد بود. این کوه حدود نیمی از بزرگترین جزیره هواوی را در بر گرفته است.
مائونا لوا هنوز یک آتشفشان فعال و رو به رشد است که به طور کامل از گدازه ساخته شده است.
9- اوراویکوتل (Öræfajökull)
این آتشفشان فعال پوشیده از یخ، بزرگترین آتشفشان ایسلند است و فوران آن می تواند روزها و یا حتی هفته‌ها ترافیک هوایی را در اروپا متوقف کند. همانند اتفاقی که پیش از این در سال 2010 و در پی فوران یکی دیگر از آتشفشان‌های ایسلند به نام ایافیاتلایوکوتل (Eyjafjallajökull) رخ داد و فرودگاه های اروپا نزدیک به یک هفته تعطیل شدند.
هواپیماها نمی توانند در شرایطی که خاکستر هوا را پوشانده پرواز کنند، زیرا سنگ‌های آتشفشانی کوچک یا خاکستر وارد موتورها شده و آن‌ها را از کار می‌اندازد. البته اینکه توقف پروازها در پی یک فوران آتشفشانی دقیقاً چقدر طول می کشد، به عوامل مختلفی مانند جهت وزش باد و مقدار خاکستر پراکنده شده در هوا، بستگی دارد.
زمانی که اوراویکوتل فوران کند، گدازه‌های آن به لایه‌های بسیار ضخیم و قدیمی اطراف نفوذ کرده و بخشی از آن‌ها را ذوب می‌کنند.
10- هاور (Havre)
کوه آتشفشانی هاور در اعماق حدود 1.5 کیلومتری اقیانوس آرام قرار گرفته است. این کوه در سال 2012، زمانی که مسافران هواپیمایی و نیروی دریایی سلطنتی نیوزلند، متوجه یک مجموعه شناور 400 کیلومتر مربعی از سنگ‌های آتشفشانی متخلخل بر فراز آن شدند، بسیار خبرساز شد.
پس از تحقیقات بیشتر، محققان دریافتند که آتشفشان هاور فوران عظیمی را به وجود آورده که تقریبا معادل با بزرگترین فوران زمین در قرن بیست و یکم است که توسط نواورپتا به وقوع پیوسته بود.
11- شیشالدین (Shishaldin)
کوه آتشفشانی شیشالدین در یکی از مناطق فعال اتشفشانی کره زمین یعنی شبه جزیره آلاسکا، واقع شده است. برادر جوان‌تر این کوه یعنی نواورپتا هم که در ابتدای مطلب به آن اشاره کردیم، در همین منظقه قرار گرفته است. شیشالدین، که بیش از هر چیز به خاطر تقارن قابل توجه خود مشهور است، اغلب خاکستر، بخار یا هر دو را از دهانه خود خارج می‌کند.
تا حالا شده یه ربات بفرستم داخل اینا ببینن ته زمین کجاست