ام آر آی – MRI مخفف عبارات Magnetic Resonance Imaginig یا تصویرسازی شدید مغناطیسی که تحت عنوان تصویرسازی شدید هسته‌ای هم شناخته می‌شود تکنیکی برای ساخت تصاویر دقیق از درون بدن انسان است. دستگاه MRI از یک میدان مغناطیسی قوی به همراه امواج رادیویی کمک می‌گیرد تا تصاویری از اعضای داخلی بدن انسان را که با اشعه ایکس و سی‌تی اسکن و سونوگرافی قابل مشاهده نیستند در اختیار پزشکان قرار دهد. به طور مثال ام آر آی به پزشکان کمک می‌کند تا داخل مفصل‌ها، غضروف‌ها، رباط‌ها، ماهیچه‌ها و تاندون‌ها را مشاهده کنند و آسیب دیدگی‌های ورزشی را ساده‌تر و سریع‌تر تشخیص دهند.
علاوه بر این، از ام آر آی برای معاینه ساختار داخلی بدن و تشخیص اختلالات مختلف مثل سکته، تومور، گرفتگی یا تصلب شرائن، آسیب‌های ستون فقرات و مشکلات چشم و گوش داخلی استفاده می‌شود. ام آر آی همچنین در مطالعات مربوط به ساختار مغز و اندازهگیری عملکرد آن نقش مهمی را ایفا می‌کند. دکتر کریستوفر فیلیپی رادیولوژیست دانشکاه نورث شور در نیویورک می‌گوید: “چیزی که ام آر آی را بسیار قدرتمند می‌کند وجود بافت‌های ظریف و حساس و جزئیات آناتومیک بسیار در بدن شما است. مهم‌ترین مزیت ام آر آی در مقایسه با سایر تکنیک‌های تصویربرداری از بدن (مثل اشعه ایکس و سی‌تی اسکن) این است که خطر قرار گرفتن در معرض اشعه‌های مضر در این روش به صفر می‌رسد.”
انتظاراتی که از ام آر آی داریم
برای انجام ام آر آی، از بیمار خواسته می‌شود تا روی یک تخت متحرک دراز بکشد، این تخت از درون یک دریچه حلقه‌ای شکل عبور کرده و وارد دستگاه اسکن می‌شود تا بخشی از بدن شما که مد نظر پزشک است تصویربرداری شود. این دستگاه یک میدان مغناطیسی قوی دور بدن شخص تولید می‌کند و امواج رادیویی به طور مستقیم به آن فرستاده می‌شود. بدن فرد، وجود میدان مغناطیسی یا امواج رادیویی را حس نخواهد کرد و تمام این فرآیند بدون درد است اما صداهایی بلند و شبیه به ضربات چکش هنگام عملکرد دستگاه به گوش خواهد رسید و به همین دلیل گاهی هدفون‌هایی به شخص داده می‌شود تا با پخش موسیقی، صدا را بلوکه کند. در برخی مواقع پیش از انجام ام آر آی، محلولی رنگی به بیمار داده می‌شود تا بنوشد، این محلول قسمت‌های خاصی از بدن را رنگی می‌کند تا مشکلات مربوط به آن قسمت در تصاویر بهتر نمایش داده شود.
کودکان و افرادی که مبتلا به اختلال ترس از فضای بسته (کلاستروفوبیا) هستند پیش از انجام ام آر آی با کمک داروی آرام بخش به خواب می‌روند چون بی‌حرکت بودن در هنگام تصویربرداری بسیار مهم است. در غیر این صورت تصاویر حاصل از ام آر آی وضوح کافی نخواهند داشت. برخی از دستگاه‌های ام آر آی ممکن است از طرفین باز باشند یعنی حالت حلقه‌ای و تونل مانند نداشته باشند که چنین دستگاه‌هایی برای افراد مبتلا به کلاستروفوبیا بسیار مناسب است. فرآیند اسکن به طور متوسط حدود سی تا شصت دقیقه به طول می‌انجامد و در این زمان یک رادیولوژیست تصاویر بدن بیمار را مشاهده کرده و گزارش‌ها و نتایج آزمایش را به پزشک مربوطه ارسال می‌کند.
دستگاه ام آر آی چطور کار می‌کند؟
بیشتر حجم بدن انسان از آب تشکیل شده است. مولکول‌های آب (H2O) حاوی پروتون‌های هیدروژن هستند که در میدان مغناطیسی جهت می‌گیرند. یک دستگاه اسکن MRI میدان مغناطیسی بسیار قدرتمندی (حدود 0.2 تا 3 تسلا که هزاران برابر قوی‌تر از مگنت‌های روی یخچال شما است) به بدن اعمال می‌کند و باعث می‌شود پروتون‌ها بچرخند. علاوه بر این، دستگاه اسکن یک جریان از امواج رادیویی به وجود می‌آورد که باعث تغییر میدان مغناطیسی حاصل می‌شوند. پروتون‌ها انرژی حاصل از میدان مغناطیسی را جذب می‌کنند و جهت چرخش خود را تغییر می‌دهند. وقتی میدان مغناطیسی خاموش می‌شود پروتون‌ها هم به حرکت تقدمی خود بازمی‌گردند. این فرآیند بازگشت، یک سیگنال رادیویی تولید می‌کند که توسط دستگاه‌های گیرنده اسکنر قابل اندازهگیری است و تصویر حاصل از ام آر آی را شکل می‌دهد.
پروتون‌های هر یک از بافت‌های بدن با سرعت متفاوتی به حرکت تقدمی خود بازمی‌گردند بنابراین اسکنر می‌تواند تفاوت بین بافت‌های مختلف را تشخیص دهد. اسکنر را می‌توان طوری تنظیم کرد تا دقت آن افزایش یابد و تفاوت‌های کمتری را بین بافت‌ها تشخیص دهد. وجود میدان‌های مغناطیسی اضافی این امکان را به دستگاه ام آر آی می‌دهد تا بدن انسان را از زوایای مختلف اسکن کند و تصاویری سه بعدی در اختیار ما قرار دهد. دستگاه‌های ام آر آی انواع مختلفی دارند اما نوع پخش وزنی (Diffusion) و عملکردی (Functional) دو نوع رایج آن هستند.
Diffusion MRI یا ام آر آی پخش وزنی
این نوع از دستگاه ام آر آی چگونگی انتشار مولکول‌های آب را در بافت‌های بدن اندازهگیری می‌کند. نوع خاصی از بیماری‌ها مثل سکته و تومور این انتشار را محدود می‌کنند در نتیجه روش پخش وزنی برای تشخیص این بیماری‌ها بهترین راه است. دستگاه‌های ام آر آی پخش وزنی حدود 15 تا 20 سال پیش وارد دنیای پزشکی شده‌اند و پدیده‌ای نسبتا جدید هستند.
Functional MRI یا ام آر آی عملکردی
همان طور که گفتیم ام آر آی علاوه بر تصویرسازی از ساختار بدن، می‌تواند برای بصری‌سازی فعالیت‌های عملکردی مغز نیز مورد استفاده قرار گیرد. ام آر آی عملکردی یا fMRI با اندازه گرفتن تغییر شدت جریان خون در قسمت‌های مختلف مغز این کار را با دقت بالایی انجام می‌دهد. این نوع از ام آر آی برای مشاهده ساختار مغز و تشخیص این که کدام بخش‌ها در حال انجام فعالیت‌های حیانی هستند مورد استفاده قرار می‌گیرد. ام آر آی عملکردی همچنین می‌تواند برای تشخیص آسیب‌های مغزی و یا بیماری‌هایی مثل آلزایمر استفاده شود. fMRI از ابزارهای مفید در علم عصب شناسی به شمار می‌رود و روش مطالعه مغز را متحول کرده است.
خطرهای MRI
برخلاف سایر دستگاه‌های تصویربرداری مثل اشعه ایکس و سی‌تی اسکن، ام آر آی از تشعشع یونیزه استفاده نمی‌کند. از این ابزار می‌توان برای تصویربرداری از جنین در دوران بارداری استفاده کرد بدون آن که اثری روی آن داشته باشد. اما باز هم این روش ممکن است خطراتی در پی داشته باشد و به همین دلیل جوامع پزشکی استفاده از MRI را در مراحل اولیه تشخیص بیماری توصیه نمی‌کنند. از آن‌جایی که در فرآیند ام آر آی از مغناطیس قوی استفاده می‌شود هر قطعه فلزی که در بدن وجود داشته باشد مثل ضربان ساز قلب، مفصل مصنوعی، دریچه مصنوعی قلب، حلزون مصنوعی گوش و یا هر نوع صفحه و پیچ و مهره فلزی در بدن ممکن است خطرساز باشد چون میدان مغناطیسی می‌تواند باعث جابجایی و یا گرم شدن آن قطعه شود.
تعدادی از بیمارانی که از ضربان ساز قلب استفاده می‌کردند طی انجام ام آر آی از دنیا رفتند. بنابراین لازم است تکنسین مربوطه سوالات لازم را قبل از انجام این فرآیند از بیمار بپرسد. البته بیشتر قطعات فلزی که امروز در ایمپلنت‌های بدن استفاده قرار می‌شوند تحت تاثیر میدان‌های مغناطیسی قرار نمی‌گیرند و به اصطلاح MR-Safe هستند. علاوه بر این هنگام اسکن، دستگاه ام آر آی صداهای بلندی تولید می‌کند که ممکن است باعث ناراحتی فرد شود بنابراین استفاده از حفاظ گوش در طول این فرآیند ضروری است.
با تشکرمطلب بسیار مفید بود