جهان هستی دائماً در حال شگفت زده کردن ماست. درست موقعی که فکر می‌کنیم به تمام جنبه‌های این ژرفای بی‌انتها پی برده‌ایم تازه متوجه می‌شویم چقدر در اشتباهیم! انگار همیشه چیز شگفات انگیزی در جایی منتظر ماست تا کشفش کنیم. هر وقت که مشخصاً در جستجوی یک مفهوم و ایده خاصی هستیم، چیز دیگری که تا به حال فکر می‌کردیم می‌دانستیم، به شکل کاملاً جدیدی خود را نشان می‌دهد. این همان لذت و شگفتی موجود در کائنات است که از کودکی همه ما را کنجکاو کرده. بدون تردید کائنات بسترگاه پدیده‌هایی بسیار عجیب و باورنکردنی است، مثلاً کهکشان‌هایی شبیه اسب تک شاخ، گودال‌هایی شبیه به میکی موز در سیاره تیر، یا سحابی‌ها و ستاره‌هایی که انگار در حال تیراندازی هستند!
با این مقدمه کوتاه در ادامه با دیجی رو همراه باشید تا نگاهی به 6 پدیده حیرت انگیز در جهان هستی بیندازیم.
گردباد 186 ساله در سیاره مشتری
لکه قرمز بزرگی که روی سیاره مشتری به چشم می‌خورد در واقع یک گردباد عظیم است که شدیدتر از بدترین طوفان‌های روی کره زمین می‌باشد. این گردباد به اندازه‌ای بزرگ است که می‌تواند سه برابر کل کره زمین را در خود جای دهد! در سال 1979، کاوشگر وویجر 1 توانست عکس‌های خارق العاده‌ای از این پدیده بگیرد. دانشمندان به کمک این عکس‌ها توانستند به رنگ‌های مختلف اطراف این لکه قرمز بزرگ پی ببرند. آن رنگ‌های مختلف حکایت از آن داشتند که ابرها دور این لکه قرمز در خلاف جهت حرکت عقربه‌های ساعت و در ارتفاعات متغیر می‌چرخند.
این لکه قرمز بزرگ حدود 400 سال پیش از این از روی زمین رصد می‌شد چون به اندازه‌ای بزرگ است که به وسیله تلسکوپ‌های معمولی نیز قابل مشاهده است. جیووانی دومینیکو در سال 1665 اولین فردی بود که این پدیده شگفت انگیز و خیره کننده را مشاهده کرد. اگرچه به طور قطع نمی‌توان در این مورد اظهار نظر کرد، اما این به اصطلاح نیروگاه انرژی در حال تمام شدن است، چون به مرور زمان کوچک‌تر و کوچک‌تر می‌شود. با این حال، این پدیده کماکان از عجیب‌ترین اتفاقاتی است که در کائنات می‌توان مشاهده کرد.
بزرگ‌ترین مخزن آب در جهان
بزرگ‌ترین و دورترین مخزن آب در جهان در سال 2011 کشف شد. میزان آبی که در این مخرن ذخیره شده، به اندازه 140 تریلیون برابر تمام آب‌های اقیانوس‌های کره زمین است! این آب دورتارو یک اختروش (هسته فعال به شدت نورانی و دوردست که وابسته به یک کهکشان جوان است) را فراگرفته و یک سیاه چاله بسیار عظیم نیز درون این اختروش جای گرفته است. این سیاه چاله که آ-پ-ام 08279+5255 نام دارد به بزرگی 20 میلیون برابر خورشید است و در فاصله‌ای دورتر از 12 میلیارد سال نوری از زمین قرار دارد!
اختروش مذکور انرژی خود را از سیاه چاله درونش می‌گیرد که به مرور در حال جذب گازها و گردوغبارهای اطراف و تولید انرژی بسیار عظیمی است. انرژی تولید شده در این اختروش به اندازه هزار تریلیون برابر انرژی خورشید است. تمام آب‌های موجود در کهکشان راه شیری روی هم کمتر از یک چهار هزارم میزان آب این اختروش است! بخارات این آب دورتادور سیاه چاله را همانند کره‌ای گازی با پهنای صدها سال نوری در بر می‌گیرد (مسافت یک سال نوری به اندازه 9.6 تریلیون کیلومتر است). اگرچه دمای این گاز منفی 53 درجه سانتی گراد و 300 برابر رقیق‌تر از اتمسفر کره زمین تخمین زده شده، با این حال پنج برابر گرم‌تر و 10 تا 100 برابر غلیظ‌تر از گازهای موجود در کهشان‌های دیگر مانند کهکشان راه شیری است. اندازه بخارات و سایر مواد اطراف اختروش، مانند مونوکسید کربن، حاکی از وجود گاز کافی برای سیاه چاله‌اش است تا بتواند تا شش برابر اندازه کنونی‌اش بزرگ‌تر شود. اما از کجا معلوم تا آن زمان چه اتفاقی خواهد افتاد!
سیاه چاله‌ای عظیم که از قوانین علمی پیروی نمی‌کند!
بزرگ‌ترین سیاه چاله کائنات در سال 2015 کشف شد. این سیاه چاله که J0100+2802 نام دارد درون بزرگ‌ترین و پرنورترین اختروش موجود در جهان هستی جای گرفته است. J0100+2802 که 7 برابر درخشان‌تر از پر نورترین اختروش شناحته شده است، با حجمی به اندازه 12 میلیارد برابر خورشید و روشنایی بیش از 420 تریلیون برابر آن اخترشناسان را مبهوت خود کرده است. این اختروش 900 میلیون سال بعد از بیگ بنگ (مه‌بانگ) تشکیل شده و قطعاً بسیار کوچک‌تر از اندازه اولیه‌اش است. در ضمن، این سیاه چاله در فاصله 12.8 میلیارد سال نوری از کره زمین قرار گرفته است.
زیاهو فان، نویسنده مقاله‌ای که برای اولین بار این پدیده را معرفی کرد به زیبایی شگفتی آن را توصیف کرده است: “چطور ممکن است اختروشی به این درخشانی با سیاه چاله‌ای بدین بزرگی که در ابتدایی‌ترین دوران کائنات بوجود آمده تازه کشف شده باشد؟” اهمیت و بزرگی این کشف را که اخترشناسان را وادار به تجدید نظر در دانسته‌ها‌یشان در مورد اختروش‌ها و نحوه تشکیل آن‌ها کرده، نباید دست کم گرفت. کهکشان راه شیری سیاه چاله‌ای به بزرگی 4 میلیون واحد جرم خورشیدی در مرکز خود دارد و این در حالی است که جرم سیاه چاله موجود در داخل این اختروش تازه کشف شده حدود 3000 برابر بیشتر از جرم سیاه چاله کهکشان ماست!
سیاره الماس
سیاره «55 کانکری ای» (55 Cancri e) که در سال 2004 کشف شد سیاره‌ای در کهکشان راه شیری است که حداقل یک سومش را الماس تشکیل می‌دهد! 55 کانکری ای با شعاعی به اندازه دو برابر شعاع کره زمین و جرمی هشت برابر آن به ابر زمین مشهور است. این سیاره به دور ستاره‌اش که 55 کانکری نام دارد و در فاصاه 40 سال نوری از کره زمین در صورت فلکی سرطان قرار گرفته، می‌چرخد. زمان یک دور چرخش این سیاره تنها 18 ساعت است. این زمان را با زمان یک دور چرخش زمین به دور خورشید یعنی 365 روز مقایسه کنید!
به دلیل نزدیکی بسیار زیاد به ستاره‌اش، که حدوداً 25 برابر نزدیک‌تر از تیر به خورشید است، دمای سطح این سیاره به 5100 درجه سانتی گراد نیز می‌رسد و در نتیجه مطلقاً قابل سکونت نیست! با این همه الماسی که در خود جای داده، باعث شده ارزش این سیاره 26.9 نونیلیون دلار تخمین زده شود! (یک نونیلیون یعنی یک با 30 صفر در مقابل آن). برای درک بهتر این عدد، تصور کنید بخواهیم سطح کره زمین را با یک نونیلیون اسکناس 1 دلاری بپوشانیم؛ ضخامت این پوشش بیش از 19 میلیون کیلومتر خواهد شد!
یک ابر بزرگ با طعم شربت تمشک!
ساگیتاریوس ب2 (Sagittarius B2) یک ابر بزرگ مولکولی مملو از گاز و غبار و در فاصله 390 سال نوری از مرکز کهکشان راه شیری است که حاوی مقدار بسیار زیادی اتیل فرمات است. اتیل فرمات ترکیبی شیمیایی است که منشأ بوی تمشکی این غول عظیم الجثه است. جرم ساگیتاریوس ب2 تقریباً 3 میلیون برابر جرم خورشید است و محدوده‌ای به وسعت 150 سال نوری را اشغال کرده است. دمای این ابر بین مثبت 27 تا منفی 233.2 درجه سانتی گراد متغیر می‌باشد.
قبل از اینکه فریب طعم تمشکی این ابر را بخورید بهتر است بدانید که مقدار زیادی پروپیل سیانید نیز آن بالا در انتظارتان است! همچنین این ابر میلیاردها لیتر الکل نیز در خود جای داده است. جمعی از اخترشاسان در اسپانیا با استفاده از تلسکوپ رادیویی ترکیبات این ابر را مورد بررسی قرار داده و پی برده‌اند که این ابر در واقع به اندازه‌ای اتیل الکل دارد که می‌تواند 400 تریلیون لیوان را پر کند!
سیاره یخی سوزان!
«گلیز 436 بی» (Gliese 436 b) سیاره‌ای به اندازه تقریبی نپتون است که برای اولین بار در سال 2004 کشف شد. این سیاره در فاصله تقریبی 30 میلیون سال نوری از زمین قرار گرفته و حدود 20 برابر بزرگ‌تر از کرده ماست. گلیز 436 بی هر 2 روز و 15.5 ساعت یکبار به دور ستاره‌اش که در مداری به فاصله 4.3 میلیون مایلی (7 میلیون کیلومتر) از آن قرار دارد می‌چرخد. برای مقایسه بد نیست بدانید که کره زمین در مداری به فاصله 93 میلیون مایلی (150 میلیون کیلومتری) از خورشید قرار گرفته است. حداقل دمای سطح این سیاره 245 درجه سانتی گراد است. آب موجود در آن هم که به «یخ-ایکس» (ice-X) مشهور است، علیرغم دمای خارق العاده‌اش توسط نیروی گرانش بسیار قدرتمندی در یکجا نگه داشته شده است. طبیعتاً این ماده مثل یخ معمولی نیست و بیشتر شبیه آب فشرده است؛ همانند الماس که کربن فشرده است. در واقع، این نیروی گرانشی است که از فروپاشی مولوکول‌های آب و خروج آن‌ها از سیاره جلوگیری کرده و آن‌ها را در یکجا محکم نگه می‌دارد.
لیست بالا قطعاً نمی‌تواند تمامی پدیده‌های خارق العاده در کائنات را پوشش داده باشد. سیاره‌هایی هستند که کاملاً از یخ تشکیل یافته‌اند، ستاره‌هایی که در حال تبدیل به ابر نو اختر هستند، حتی شکافهای بزرگی در کائنات وجود دارد که اصلاً قابل توصیف نیستند. فارغ از اینکه طرفدار پروپاقرص فضا و علم هستید یا صرفا عاشق شنیدن چیزهای عجیب و غریب، می‌توانید مطالب زیادی برای خواندن در این زمینه پیدا کنید. برای همین است که اخترشناسان تمام وقت غرق یاد گرفتن در مورد جهان هستی هستند. خالق چنین کائناتی قطعاً قابل ستایش است.
عالی
فککبوبو