ماه به آرامی در حال دور شدن از زمین است، اما آیا واقعاً روزی خواهد رسید که سیاره ما این قمر زیبای خود را از دست بدهد؟ یا اینکه هر دوی ما در نهایت توسط خورشید نابود خواهیم شد؟
گردش ماه به دور زمین آنقدر منظم به نظر می‌رسد که تمدن‌های بشری هزاران سال است که تقویم‌های خود را بر اساس حرکت آن بنا کرده و ماه‌های سال را ابداع و نامگذاری کرده‌اند. با این حال، واقعیت این است که ماه به آرامی در حال دور شدن از زمین است. پس سؤال مهم این است که آیا زمانی فرا خواهد رسید که زمین ماه خود را از دست بدهد؟
جالب است بدانید که دانشمندان توانسته‌اند به کمک صفحات بازتابی ناسا، سرعت دور شدن ماه از زمین را اندازه بگیرند. این صفحات یا همان آینه‌ها در طول ماموریت‌های آپولو در ماه قرار گرفته‌اند و بیش از 50 سال است که محققان پرتوهای لیزری را از زمین به سمت آن‌ها پرتاب و مدت زمان لازم برای تشخیص پالس‌های بازتاب‌شده را اندازه‌گیری می‌کنند. بر همین اساس و به گفته ناسا، با در نظر گرفتن سرعت نور، دانشمندان تخمین زده‌اند که ماه هر سال حدود 1.5 اینچ (3.8 سانتی متر) از زمین دور می‌شود که این سرعت تقریباً معادل سرعت رشد ناخن‌های انسان است.
ماه به دلیل تأثیرات گرانشی متقابلی که با زمین دارد، در حال دور شدن از این سیاره خاکی است. همان‌طور که احتمالاً شنیده‌اید، نیروی کشش گرانشی ماه، آب اقیانوس‌های زمین را به سمت خود کشیده و در نتیجه باعث ایجاد جزر و مد می‌شود. گرانش زمین هم اثرات جزر و مدی مشابهی را روی ماه ایجاد کرده و این ماهواره طبیعی را کمی از حالت کروی خود خارج می‌کند.
مادلین بروم، یکی از اخترفیزیکدانان شناخته شده دانشگاه سانتا کروز کالیفرنیا، اینگونه توضیح می‌دهد که:
کشش گرانشی زمین باعث کشیدگی ماه می‌شود و در همین حال، اقیانوس‌ها به دلیل جزر و مد حاصل از جاذبه ماه جابه‌جا می‌شوند و با ایجاد اصطکاک روی سطح زمین سرعت چرخش این سیاره را کمی کند می‌کنند. حدود 4.5 میلیارد سال پیش، زمانی که ماه برای اولین بار شکل گرفت، سرعت چرخش زمین به طور قابل توجهی بسیار بیشتر بود و طول هر روز تنها حدود پنج ساعت بود.
اما نکته اینجاست که همه این نیروها دست به دست هم می‌دهند تا ماه را از زمین دورتر کنند.
بروم در ادامه این طور به توضیحات خود ادامه می‌دهد:
از آنجایی که زمین و ماه بخشی از یک سیستم برهم کنش گرانشی هستند، تکانه زاویه‌ای کل باید بین این دو حفظ شود (ثابت بماند). تکانه زاویه‌ای انرژی موجود در چیزی که در حال چرخش است را توصیف می‌کند. هر چه سریع‌تر بچرخید، تکانه زاویه‌ای بیشتری خواهید داشت و هر چه آهسته‌تر بچرخید این تکانه کمتر می‌شود.
البته، این فقط سرعت چرخش نیست که بر تکانه زاویه‌ای تأثیر می‌گذارد. میزان فاصله شما از مرکز سیستم نیز مهم است. هر چه فاصله بیشتر شود تکانه زاویه‌ای سیستم بالا می‌رود و هر چه کمتر شود تکانه زاویه‌ای هم پایین می‌آید.
بنابراین، در مورد زمین و ماه، همان‌طور که توضیح دادیم اثرات گرانشی باعث کاهش سرعت چرخش زمین می‌شود و برای اینکه تکانه زاویه‌ای ثابت باقی بماند، چیزی باید آن را افزایش دهد. و چه چیزی می‌تواند تکانه زاویه‌ای را افزایش دهد؟ بله، درست حدس زدید، دورتر شدن جسم در حال چرخش که در اینجا ماه است.
بر اساس گزارش دانشگاه آریزونا، ماه احتمالاً از زباله‌های ناشی از برخورد بین زمین در حال تولد و یک جسم خارجی به اندازه مریخ تشکیل شده است. همچنین، به گفته رصدخانه سلطنتی بریتانیا در گرینویچ، نیروهای جزر و مد در نهایت باعث شده‌اند تا ماه در فاصله متوسط فعلی خود یعنی حدود 238855 مایلی (384400 کیلومتری) زمین آرام مستقر شود.
بیشتر بخوانید:
- ماه زیبای ما از کجا آمده است؟ بررسی جدیدترین نظریه ها
- اگر ماه وجود نداشت چه بر سر جهان می‌آمد؟!
- چرا سمت پنهان ماه این قدر عجیب است؟
اثرات جزر و مدی همچنین سرعت چرخش ماه حول محور خود را هم کاهش می‌دهند و در نتیجه ماه به طور جزر و مدی با زمین قفل شده و این یعنی همیشه یک طرف ماه رو به سیاره ما است. همان‌طور که گفتیم، این نیروها سرعت چرخش زمین را هم کاهش می‌دهند.
حدود 50 میلیارد سال، چرخش آهسته زمین باعث شد که به طور جزر و مدی با ماه قفل شود به طوری که همیشه فقط یک طرف ماه از روی زمین قابل رؤیت است. بعد از اینکه این دو به هم قفل شدند، دیگر از یکدیگر فاصله نگرفتند و چرخش ماه به دور زمین شروع شد.
با این حال، گفته می‌شود که حدود 5 میلیارد سال بعد، هنگامی که خورشید شروع به نابودی کرده، متورم می‌شود و به یک ستاره غول‌آسای سرخ تبدیل می‌شود، تقریباً به طور قطع می‌توان گفت پیوند زمین-ماه نیز از هم گسسته و نابود خواهد شد.
به گفته بروم، در حدود 5 میلیارد سال بعد، اگر ماه با سرعت فعلی از زمین فاصله بگیرد، حدود 117000 مایل (189000 کیلومتر) دیگر از زمین دورتر خواهد شد تا اینکه خورشید رو به نابودی هر دوی آن‌ها را از بین ببرد.
بنابراین، با توجه به گفته محققین به نظر می‌رسد ماه هیچ‌گاه زمین را رها نخواهد کرد یا برعکس. بلکه این خورشید است که هر دوی آن‌ها را با هم محو می‌کند.
