مرورگرهای وب ابزاری حیاتی برای دسترسی به اینترنت و مرور وب‌سایت‌ها هستند. از زمان پیدایش اولین مرورگر وب در دهه 1990، مرورگرهای وب تحولات بسیاری را تجربه کرده‌اند. در این مقاله از دیجی رو به بررسی تاریخچه مرورگرهای وب، از اولین مرورگر تا مرورگرهای مدرن امروزی، می‌پردازیم و نقاط عطف کلیدی در این مسیر را مورد بحث قرار می‌دهیم. پس مثل همیشه با ما همراه باشید.
تولد اولین مرورگر وب: WorldWideWeb
در سال 1990، تیم برنرز-لی (Tim Berners-Lee) که به عنوان مخترع وب شناخته می‌شود، اولین مرورگر وب جهان را به نام WorldWideWeb (بعداً به Nexus تغییر نام داد) ایجاد کرد. این مرورگر نه تنها اولین مرورگر وب بود، بلکه همچنین به عنوان اولین ویرایشگر وب نیز شناخته می‌شد. WorldWideWeb توانایی نمایش متن‌ها و لینک‌های ساده را داشت و به کاربران این امکان را می‌داد که صفحات وب را مرور کنند.
موزائیک: اولین مرورگر گرافیکی
در سال 1993، مرورگر موزائیک (Mosaic) توسط تیمی به رهبری مارک اندرسن (Marc Andreessen) و اریک بینا (Eric Bina) در مرکز ملی کاربردهای ابررایانه‌ای (NCSA) توسعه یافت. موزائیک اولین مرورگری بود که تصاویر را در کنار متن نمایش می‌داد و رابط کاربری گرافیکی داشت. این مرورگر باعث شد که وب به یک رسانه محبوب تبدیل شود و استفاده از اینترنت به صورت گسترده‌تری رواج پیدا کند.
نت‌اسکیپ: آغاز رقابت مرورگرها
در سال 1994، مارک اندرسن و جیم کلارک (Jim Clark) شرکت Netscape Communications را تأسیس کردند و مرورگر نت‌اسکیپ ناویگیتور (Netscape Navigator) را معرفی کردند. نت‌اسکیپ به سرعت به محبوب‌ترین مرورگر وب تبدیل شد و بیشترین سهم بازار را در دهه 1990 داشت. این مرورگر با قابلیت‌های جدیدی مانند پشتیبانی از جاوا اسکریپت و پلاگین‌ها، تجربه کاربری بهتری را ارائه می‌داد.
اینترنت اکسپلورر: پاسخ مایکروسافت
در پاسخ به موفقیت نت‌اسکیپ، مایکروسافت در سال 1995 مرورگر اینترنت اکسپلورر (Internet Explorer) را به عنوان بخشی از سیستم عامل ویندوز 95 معرفی کرد. اینترنت اکسپلورر به سرعت سهم بازار را از نت‌اسکیپ گرفت و تا اوایل دهه 2000 به مرورگر پیش‌فرض در بسیاری از رایانه‌های شخصی تبدیل شد. استراتژی مایکروسافت در یکپارچه‌سازی اینترنت اکسپلورر با ویندوز به این مرورگر کمک کرد تا به محبوب‌ترین مرورگر وب تبدیل شود.
جنگ مرورگرها: نت‌اسکیپ در مقابل اینترنت اکسپلورر
دهه 1990 به عنوان دوران جنگ مرورگرها شناخته می‌شود، زیرا نت‌اسکیپ و اینترنت اکسپلورر برای تسلط بر بازار مرورگرها به شدت رقابت می‌کردند. این رقابت منجر به نوآوری‌های بسیاری در فناوری وب شد، اما همچنین باعث برخی نگرانی‌ها در مورد انحصارگرایی و تاکتیک‌های ضد رقابتی مایکروسافت گردید. در نهایت، اینترنت اکسپلورر به پیروزی رسید و نت‌اسکیپ به تدریج از بازار حذف شد.
ظهور موزیلا و فایرفاکس
پس از سقوط نت‌اسکیپ، بسیاری از توسعه‌دهندگان آن به پروژه موزیلا (Mozilla) پیوستند و مرورگر جدیدی به نام فایرفاکس (Firefox) را توسعه دادند. فایرفاکس در سال 2004 منتشر شد و به سرعت محبوبیت یافت. این مرورگر با تمرکز بر سرعت، امنیت و افزونه‌های قابل سفارشی‌سازی، تجربه کاربری بهتری را ارائه می‌داد. فایرفاکس به عنوان یک مرورگر متن‌باز، جامعه بزرگی از توسعه‌دهندگان و کاربران را به خود جذب کرد و به یک گزینه محبوب برای کاربرانی که به دنبال جایگزینی برای اینترنت اکسپلورر بودند، تبدیل شد.
گوگل کروم: بازیگر جدید و قدرتمند
در سال 2008، گوگل مرورگر کروم (Chrome) را معرفی کرد. کروم با بهره‌گیری از موتور جاوا اسکریپت V8 و معماری چند فرآیندی، سرعت و پایداری بالاتری نسبت به مرورگرهای دیگر ارائه داد. همچنین، کروم با طراحی ساده و مینیمالیستی خود تجربه کاربری بسیار روانی را فراهم کرد. با اتکا به همین ویژگی‌ها، این مرورگر به سرعت سهم بازار را به دست آورد و در سال 2012 به محبوب‌ترین مرورگر وب تبدیل شد، جایگزین اینترنت اکسپلورر گردید و همچنان نیز در صدر باقی مانده است.
سافاری و اپل
اپل در سال 2003 مرورگر سافاری (Safari) را معرفی کرد. سافاری ابتدا برای سیستم عامل مک او اس (macOS) توسعه داده شد و سپس برای سیستم عامل iOS نیز منتشر شد. سافاری با تمرکز بر سرعت و بهره‌وری انرژی، به مرورگر پیش‌فرض دستگاه‌های اپل تبدیل شد. همچنین، اپل با معرفی قابلیت‌هایی مانند حالت مطالعه (Reader Mode) و حفاظت از حریم خصوصی کاربران، تجربه مرور وب را بهبود بخشید.
مایکروسافت اج: تولد دوباره
پس از کاهش سهم بازار اینترنت اکسپلورر، مایکروسافت در سال 2015 مرورگر جدیدی به نام اج (Edge) را معرفی کرد. اج ابتدا با موتور رندرینگ EdgeHTML عرضه شد، اما در سال 2020 مایکروسافت تصمیم گرفت اج را بر پایه پروژه متن‌باز کرومیوم (Chromium) بازطراحی کند. این نسخه جدید از اج با بهره‌گیری از تکنولوژی‌های مدرن، سازگاری بیشتری با وب‌سایت‌ها و افزونه‌ها دارد و توانسته است تا حدودی سهم بازار از دست رفته مایکروسافت را بازگرداند.
مرورگرهای موبایل
با افزایش استفاده از دستگاه‌های موبایل، مرورگرهای موبایل نیز این روزها نقش مهمی در تجربه کاربری اینترنت ایفا می‌کنند. مرورگرهایی مانند سافاری (برای iOS)، گوگل کروم (برای اندروید و iOS)، و مرورگر سامسونگ اینترنت (Samsung Internet) به مرورگرهای محبوبی در بین کاربران موبایل تبدیل شده‌اند. این مرورگرها با بهینه‌سازی‌های مخصوص دستگاه‌های موبایل و ارائه قابلیت‌های خاصی مانند حالت تاریک (Dark Mode) و صرفه‌جویی در داده، تجربه کاربری بهتری را برای کاربران موبایل فراهم کرده‌اند.
مرورگرهایی که در حقشان کم لطفی شد!
در دنیای مرورگرهای وب، تعدادی از مرورگرها با وجود ارائه قابلیت‌های منحصر به فرد و کارآمد، کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند. در اینجا بد نیست به برخی از این مرورگرها نیز اشاره‌ای داشته باشیم.
1. Opera
Opera یکی از مرورگرهای قدیمی و کارآمد است که اولین نسخه آن در سال 1995 منتشر شد. این مرورگر همواره با نوآوری‌هایی مانند تب‌گذاری، مسدودکننده تبلیغات داخلی، و VPN رایگان پیشگام بوده است. Opera همچنین برای دستگاه‌های موبایل نسخه‌های بهینه‌سازی شده‌ای دارد که تجربه کاربری عالی را ارائه می‌دهند.
2. Vivaldi
Vivaldi توسط یکی از بنیان‌گذاران Opera، یون فون تشنر، در سال 2016 راه‌اندازی شد. این مرورگر بر اساس کرومیوم ساخته شده و برای کاربرانی که به دنبال قابلیت‌های شخصی‌سازی گسترده هستند، بسیار مناسب است. Vivaldi امکان تغییر تم‌ها، مدیریت تب‌ها به صورت پیشرفته، و ابزارهای داخلی برای یادداشت‌برداری و گرفتن اسکرین‌شات را فراهم می‌کند.
3. Brave
Brave مرورگری است که در سال 2016 توسط برندن آیک، یکی از بنیان‌گذاران موزیلا، ایجاد شد. Brave با تمرکز بر حفظ حریم خصوصی کاربران و مسدود کردن تبلیغات و ردیاب‌ها، تجربه مرور امن‌تری را فراهم می‌کند. همچنین، این مرورگر از سیستم پاداش‌دهی مبتنی بر بلاکچین برای کاربران و ناشران استفاده می‌کند.
4. Maxthon
Maxthon مرورگری چندپلتفرمی است که اولین بار در سال 2002 عرضه شد. این مرورگر با امکاناتی مانند حالت شب، مدیریت تب‌ها، و همگام‌سازی بین دستگاه‌ها، تجربه کاربری مناسبی را فراهم می‌کند. Maxthon همچنین دارای دو موتور رندرینگ (WebKit و Trident) است که قابلیت انتخاب خودکار بین آن‌ها را دارد.
5. Pale Moon
Pale Moon مرورگری است که بر اساس کدهای فایرفاکس توسعه یافته و بر سرعت و کارایی تمرکز دارد. این مرورگر امکان استفاده از افزونه‌ها و تم‌های قدیمی فایرفاکس را فراهم می‌کند و برای کاربرانی که به دنبال مرورگری سبک و سفارشی‌سازی‌شده هستند، گزینه‌ای مناسب است.
6. SeaMonkey
SeaMonkey یک مجموعه نرم‌افزاری جامع است که شامل مرورگر وب، کلاینت ایمیل، ویرایشگر HTML و چندین ابزار دیگر می‌شود. این مرورگر بر اساس کدهای موزیلا توسعه یافته و برای کاربرانی که به دنبال یک ابزار یکپارچه برای مرور وب و مدیریت ایمیل هستند، مناسب می‌باشد.
7. Midori
Midori مرورگری سبک و سریع است که بر اساس موتور رندرینگ WebKit توسعه یافته است. این مرورگر با طراحی مینیمالیستی و بسیار سبک و کم مصرف بودن، برای کاربرانی که به دنبال مرورگری ساده و کارآمد هستند، انتخاب مناسبی است.
آینده مرورگرهای وب
آینده مرورگرهای وب به سمت بهبود هر چه بیشتر سرعت، امنیت و قابلیت‌های شخصی‌سازی، می‌رود. مرورگرهای وب نیز به تدریج به سمت پشتیبانی از فناوری‌های جدید مانند واقعیت مجازی (VR) و واقعیت افزوده (AR) پیش می‌روند. همچنین، با توجه به نگرانی‌های روزافزون کاربران در مورد حریم خصوصی، مرورگرها به طور فزاینده‌ای قابلیت‌هایی برای حفاظت از داده‌های شخصی کاربران ارائه می‌دهند.
نتیجه‌گیری
تاریخچه مرورگرهای وب نشان‌دهنده تحولات و نوآوری‌های بسیاری است که تجربه مرور وب را در طول سه دهه گذشته بهبود بخشیده است. از اولین مرورگر WorldWideWeb تا مرورگرهای پیشرفته امروزی مانند گوگل کروم و فایرفاکس، هر یک از این مرورگرها نقش مهمی در شکل‌دهی به اینترنت و تجربه وب‌گردی ایفا کرده‌اند. با توجه به پیشرفت‌های مداوم در فناوری وب، انتظار می‌رود که مرورگرهای وب در آینده نیز همچنان بهبود یابند و تجربه کاربری بهتری را ارائه دهند.
