وقتی دایناسورها بر زمین حکمرانی می‌کردند، محیط اطراف آن‌ها بسیار متفاوت از دنیای امروزی بود. اما برخی شباهت‌ها نیز وجود داشت. اکنون دانشمندان یک شباهت جدید را تأیید کرده‌اند و آن هم اینکه گونه‌های مختلف کرم شب تاب در اواخر دوره مزوزوئیک، شب‌ها را روشن می‌کردند. با دیجی رو همراه باشید.
کشف شگفت‌انگیز در کهربای 99 میلیون ساله
این کشف هیجان‌انگیز از فسیل یک گونه کرم شب تاب باستانی به دست آمده است که اولین بار در سال 2016، در کهربای برمه‌ای 99 میلیون ساله از شمال میانمار پیدا شد. این سوسک، دومین گونه کرم شب تاب از دوره مزوزوئیک است که تا کنون شناسایی شده است.
بر اساس مطالعات پیشین، دانشمندان تخمین زده‌اند که کرم‌های شب تاب حداقل 100 میلیون سال پیش توانایی تابش نور در هنگام پرواز را پیدا کرده‌اند. این توانایی به عنوان بیولومینسانس هوایی شناخته می‌شود. با این حال، به دلیل اینکه بدن نرم این حشرات به سختی در فسیل‌ها حفظ می‌شود، شناسایی و بررسی روند تکامل و بیولومینسانس آن‌ها تا کنون دشوار بوده است.
گونه جدید با نام «فلاماریونلا هیهایکونی»
گونه جدیدی که به تازگی شناسایی شده، فلاماریونلا هیهایکونی (Flammarionella hehaikuni) نام دارد و می‌تواند به پژوهشگران کمک کند تا درک بهتری از تکامل اولیه کرم‌های شب تاب و ویژگی‌های آن‌ها داشته باشند. بر اساس مقاله‌ای که در 11 سپتامبر 2024 (21 شهريور) در مجله علمی Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences منتشر شد، این فسیل به پر کردن شکاف‌های موجود در تاریخ تکاملی سوسک‌های لامپیوئید (خانواده‌ای که کرم‌های شب تاب به آن تعلق دارند) کمک می‌کند و نشان می‌دهد که برخی ویژگی‌های کلیدی مانند اندام‌های نورانی شکمی از دوره کرتاسه میانی تا کنون ثابت باقی مانده‌اند.
چنیانگ کای (Chenyang Cai)، نویسنده اصلی این مطالعه و استاد موسسه زمین‌شناسی و پالئونتولوژی نانجینگ در آکادمی علوم چین، در ایمیلی گفته است:
چقدر جالب است که دایناسورها در زمان غروب کرم‌های شب تاب را در حال پرواز می‌دیدند.
نگاه اولیه به فسیل در سال 2016
زمانی که در سال 2016 کای برای اولین بار به فسیل کرم شب تاب نگاه کرد، او فکر می‌کرد که این سوسک نوعی سوسک کلیک از خانواده Elateridae است. این اشتباه به دلیل داشتن شاخک‌های دندانه‌دار خاصی بود که در کرم‌های شب تاب امروزی دیده نمی‌شود. اما در سال 2022، وقتی کای مجدداً به فسیل توجه کرد، اندام نورانی به خوبی حفظ شده‌ای را مشاهده کرد که ویژگی بارز کرم‌های شب تاب است.
اولیور کلر (Oliver Keller)، متخصص موزه تحقیقاتی در دانشگاه میشیگان، تأکید کرده است که اهمیت این کشف به دلیل نادر بودن فسیل‌های کرم‌های شب تاب از آن دوره است. از آنجا که تنها یک گونه دیگر از کرم‌های شب تاب دوره کرتاسه شناسایی شده، این گونه جدید می‌تواند به محققان کمک کند تا تاریخ تکامل کرم‌های شب تاب را با شواهد جدید بازبینی کنند.
نورانی شدن کرم‌های شب تاب: دلایل و کارکردها
کرم‌های شب تاب به دلایل مختلفی نورانی می‌شوند. از جمله این دلایل می‌توان به مکانیزم دفاعی و راهی برای برقراری ارتباط و جذب جفت اشاره کرد. اگر چه تخمین دقیق چگونگی تابش نور آن‌ها در 100 میلیون سال پیش دشوار است، کلر بر این باور است که احتمالاً این تابش‌ها شباهت زیادی به تابش کرم‌های امروزی داشته‌اند.
نویسندگان مطالعه این سوسک را به افتخار اخترشناس فرانسوی، کامی فلارمارین، و هایکون هی، یک مجموعه‌دار آماتور که نمونه‌های کهربایی متعددی به نویسندگان اهدا کرده، نام‌گذاری کرده‌اند.
تنوع کرم‌های شب تاب
بر اساس اطلاعات موزه تاریخ طبیعی لندن، امروزه بیش از 2000 گونه کرم شب تاب بر روی کره زمین وجود دارد. نویسندگان مطالعه فرض می‌کنند که گونه قدیمی کشف شده متعلق به زیرخانواده Luciolinae است، زیرا محل قرارگیری اندام نورانی در قسمت شکم این حشره نشان دهنده صحت چنین فرضیه‌ای است. بد نیست بدانید که این زیرخانواده در حال حاضر حدود 450 گونه مختلف دارد.
با این حال، هیچ یک از گونه‌های موجود Luciolinae شاخک‌های عجیب و غریبی که در این فسیل وجود دارد، ندارند. نویسندگان مطالعه معتقدند که این تفاوت ممکن است به دلیل تفاوت‌های جنسیتی حشره باشد، زیرا فسیل کشف شده متعلق به یک نمونه ماده است.
تنوع اندام‌های نورانی در دوره مزوزوئیک
این فسیل که طول آن کمتر از یک سانتی‌متر است، از نظر مورفولوژی با نمونه دیگری که در سال 2015 شناسایی شده بود، تفاوت دارد. این تفاوت‌ها نشان می‌دهد که برخلاف تصور قبلی، اندام‌های نورانی گونه‌های دوره مزوزوئیک از تنوع بیشتری برخوردار بوده‌اند، اما همچنان شباهت‌هایی با کرم‌های شب تاب مدرن دارند.
نویسندگان مطالعه امیدوارند که فسیل‌های بیشتری از کرم‌های شب تاب از دوره مزوزوئیک کشف شود تا درک دانشمندان از خاستگاه‌های مرموز این سوسک‌های نورانی را بهبود ببخشد. رابین کوندراتا (Robin Kundrata)، یکی از نویسندگان این مطالعه و استاد جانورشناسی در دانشگاه پالاچکی جمهوری چک، اشاره کرده است که با توجه به اطلاعات جدید، کرم‌های شب تاب احتمالاً در دوره مزوزوئیک تکامل یافته‌اند، اگر چه دوره دقیق خاستگاه آن‌ها هنوز نامشخص است.
او اضافه کرده است که:
ما امیدواریم که در آینده نمونه‌های لارو فسیلی از دوره مزوزوئیک کشف شود تا اطلاعات بیشتری درباره مراحل اولیه تکامل کرم‌های شب تاب به دست آوریم.
نتیجه‌گیری
کشف این فسیل شگفت‌انگیز در کهربای 99 میلیون ساله، نه تنها به درک ما از تکامل کرم‌های شب تاب کمک می‌کند، بلکه تصویری جذاب از دنیای پر رمز و راز زمان دایناسورها ارائه می‌دهد. این کشف نشان می‌دهد که ویژگی‌های بیولومینسانس که امروزه نیز در کرم‌های شب تاب وجود دارد، در دوره‌های ماقبل تاریخ نیز وجود داشته و به احتمال زیاد شب‌های تاریک آن دوره را نیز روشن می‌کرده‌اند. با هر کشف جدید، پنجره‌ای به گذشته باز می‌شود و ما را به دنیای ناشناخته‌ای می‌برد که در آن موجودات ناشناخته و شگفت‌انگیز در کنار دایناسورها زندگی می‌کرده‌اند.
