اتریوم (Ethereum) پلتفرمی غیرمتمرکز برای فعالیت و توسعه نرم‌افزارهای مختلف است که از فناوری بلاک چین بهره می‌برند. بسیاری امکان پیاده‌سازی اپلیکیشن‌های مختلف بر روی شبکه بلاک چین را انقلابی در این حوزه می‌دانند. به همین سبب در این مطلب سعی خواهیم داشت بیشتر با اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز بر بستر اتریوم آشنا شویم، با ما همراه باشید.
آشنایی با dApps و اهمیت آن در اکوسیستم اتریوم
اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز (decentralized applications) برنامه‌های نرم افزاری هستند که بر بستر بلاک چین فعالیت دارند و از فناوری همتا به همتا (Peer to peer) بهره می‌برند. این اپلیکیشن‌ها با پیاده‌سازی بر بستر بلاک چین دیگر توسط شخص یا نهاد خاصی کنترل نمی‌شوند؛ بلکه در سراسر شبکه حضور دارند و توسط کاربران کنترل می‌شوند. اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز به طور معمول بر روی بلاک چین اتریوم پیاده‌سازی شده و تأثیر بسیاری بر نحوه عملکرد آن دارند. این اپلیکیشن‌ها می‌توانند انواع مختلفی از جمله کیف پول نرم افزاری ارز دیجیتال (Wallet)، صرافی‌ها، بازی‌ها (Gaming)، اپلیکیشن‌های مالی (Finance) و حتی شبکه‌های اجتماعی باشند. اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز امنیت کاربران را بهتر از برنامه‌های سنتی تأمین می‌کنند.
اپلیکیشن های غیر متمرکز بر بستر اتریوم
با پذیرش گسترده اپلیکیشن‌های مبتنی بر شبکه‌های بلاک چینی در جهان جنبه‌های مختلف زندگی ما تحت‌تأثیر این اپلیکیشن‌ها قرار گرفته است. در حال حاضر پروژه‌های بسیاری بر روی شبکه اتریوم پیاده‌سازی شده‌اند که نیاز کاربران را در زمینه‌های مختلف رفع می‌کنند. در ادامه با برخی از محبوب‌ترین اپلیکیشن‌های غیر متمرکز بر بستر اتریوم آشنا خواهیم شد.
Uniswap
صرافی یونی‌سواپ یکی از بزرگ‌ترین اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز بر بستر اتریوم است که از سال ۲۰۱۸ فعالیت خود را در بازار ارز دیجیتال آغاز کرد و در آخرین به‌روزرسانی‌اش در سال ۲۰۲۴ به نسخه ورژن ۴ ارتقا یافت. معامله‌گران ارز دیجیتال می‌توانند در صرافی یونی‌سواپ بدون نیاز به احراز هویت هر توکن جدیدی را خریداری کنند یا اقدام به لانچ کردن توکن خود کنند. غیرمتمرکز بودن یونی‌سواپ باعث می‌شود تا همه کاربران در یک سطح قرار بگیرند و بتوانند با ایجاد استخرهای نقدینگی یا مشارکت در استخرهای نقدینگی دیگر به سود برسند.
Decentraland
زندگی در فضای مجازی تا همین چند سال پیش یک رؤیا بود تا این که پروژه دیسنترالند با فروش زمین‌های متاورسی کلنگ دوران جدیدی را جامعه جهانی زد. پروژه دیسنترالند یک فضای مجازی برای بازی کاربران ارز دیجیتال به وجود آورده است و زمین‌های خود را با قیمت‌های متفاوت به فروش می‌رساند. در متاورس دیسنترالند می‌توانید تمام فعالیت‌های دنیای واقعی مانند خرید و فروش ملک، خرید لباس و انواع پوشیدنی‌ها برای آواتار، توسعه زمین و ساخت‌وساز را انجام دهید. زمین‌های متاورسی دیسنترالند به شکل توکن‌های غیرمثلی (NFT) در اختیار کاربران قرار می‌گیرند تا مالکیت دائمی‌شان را تضمین کند.
CryptoKitties
اپلیکیشن‌های غیر متمرکز به حوزه دیفای هم رسیده‌اند و شخصیت‌های بازی کریپتوکیتیز هم بخشی از بلاکچین اتریوم را تشکیل می‌دهند. بازی کریپتوکیتیز به‌شدت باعث افزایش محبوبیت بلاکچین اتریوم شد؛ چرا که در این بازی کاربران می‌توانند گربه‌های مختلفی را ایجاد کنند و به خرید و فروش آن‌ها بپردازند و در آخر هم هیچ دو گربه‌ای شبیه یکدیگر در این پلتفرم نیستند. این بازی از سال ۲۰۱۷ آغاز به کار کرد و اخیراً با ایجاد بازار برای خرید و فروش گربه‌ها به محبوبیت بسیار زیادی دست پیدا کرد.
Aave
اپلیکیشن‌های غیر متمرکز بر بستر اتریوم تنها محدود به بازی و سرگرمی نیستند و پروژه‌های زیادی در حوزه اقتصادی هم فعال شده‌اند که آوه یکی از آن‌ها است. آوه در بلاکچین اتریوم بستری را ایجاد کرد تا سرمایه‌گذاران با استفاده از دارایی‌های دیجیتالی خود بتوانند وام بگیرند و به دیگران وام دهند و کسب درآمد کنند. آوه بدین شکل کار می‌کند که بخشی از کاربران به‌عنوان وام‌دهنده عمل و سرمایه مورد نیاز دیگر کاربران را فراهم می‌کنند. وام‌گیرنده‌ها نیز در ازای وام پرداختی مقدار ثابتی از سود را به وام‌دهنده‌ها پرداخت می‌کنند. برای وام گرفتن در پروتکل آوه تنها نیاز است تا مقداری ارز دیجیتال را به وثیقه بگذارید تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن معادل ۵۰ تا ۷۵ درصد ارزش وثیقه‌تان، وام به کیف پول شما واریز شود.
Compound
پروتکل وام‌دهی دیگر بر بستر اتریوم کامپوند است که با استفاده از استخرهای نقدینگی یک بستر مالی غیر متمرکز را به وجود آورده تا کاربران بتوانند با استفاده از دارایی‌های دیجیتال خود وام دهند و وام بگیرند. روند کار در پروتکل کامپوند به این شکل است که وام‌دهندگان ارزهای دیجیتال خود را به استخرهای نقدینگی واریز می‌کنند و در ازای آن Ctoken دریافت می‌کنند که نشان‌دهنده میزان سهم هر فرد از استخر نقدینگی است. در مقابل، وام‌گیرندگان مبلغ وثیقه‌ای را در پروتکل کامپوند قفل می‌کنند و بخشی از دارایی‌های استخر را قرض می‌گیرند.
MakerDAO
در بازار ارز دیجیتال تتر مشهورترین استیبل کوین است که با پشتیبانی دلار قیمت خود را ثابت نگه می‌دارد؛ اما استیبل کوین دای با استفاده از پروتکل میکر دائو می‌تواند نرخ برابری با دلار حفظ کند. میکر دائو در سال ۲۰۱۵ با هدف وام‌دهی در بازار ارز دیجیتال بر بستر اتریوم راه‌اندازی شد. در سال ۲۰۱۹، پروتکل میکر دائو با ایجاد استیبل کوین فرآیند وام‌دهی را شفاف‌تر کرد. کاربران باید در میکر دائو اتریوم وثیقه بگذارند و معادل آن را به صورت دای وام می‌گیرند. عرضه و تقاضای استیبل کوین دای توسط پروتکل میکر دائو کنترل می‌شود تا نرخ برابری با دلار آمریکا حفظ شود.
OpenSea
بازار خرید و فروش ان اف تی و توکنایز کردن آثار هنری در سال‌های اخیر بسیار زیاد شده است تا جایی که کریستیانو رونالدو دو مجموعه از ان اف تی‌های خود را در چند سال اخیر با همکاری صرافی بایننس به بازار عرضه کرد. این بازار نیاز به پلتفرمی دارد که معامله‌گران بتوانند به‌راحتی خرید و فروش ان اف تی را در آن انجام دهند. اوپن سی همان مارکت پلیس (Market Place) است که طرفداران به دنبالش هستند. اوپن سی در سال ۲۰۱۸ راه‌اندازی شد و در سال ۲۰۲۱ توانست به بالاترین میزان محبوبیت خود برسد؛ چرا که در این سال خرید و فروش ان اف تی‌ها به بالاترین حد خود رسید.
کاربردهای اصلی: DeFi، بازی‌های بلاکچینی و NFTها
حوزه دیفای تلاش می‌کند تا مسیر وام‌دهی و وام گرفتن را برای تمامی افراد جامعه آسان کند. در اپلیکیشن‌های غیر متمرکز دیفای تمامی کاربران می‌توانند نقش وام‌دهنده یا وام‌گیرنده را ایفا کنند. هدف دیگر دیفای ایجاد بستری برای پرداخت هزینه‌های روزمره با استفاده از استیبل کوین‌ها و سایر ارزهای دیجیتال است. از طرف دیگر صرافی‌های غیر متمرکز بسیاری بر این بستر فعال هستند تا خدمات بدون محدودیتی را به کاربران ارز دیجیتال دهند که باعث سرمایه‌گذاری و کسب درآمدشان می‌شود.
بازی‌های بلاکچینی در ابتدا جنبه سرگرمی داشتند و تلاش می‌کردند تا در کنار بازی کردن به کاربران درآمد برسانند؛ اما در حال حاضر، این بازی‌ها به ابزاری برای تبلیغ پروژه‌های بزرگ تبدیل شده‌اند. با استفاده از بازی‌های بلاکچینی پروژه‌های مختلف خود را به بازار معرفی می‌کنند و جذب کاربر را تا حد زیادی بالا می‌برند.
یکی از مسائل اساسی در دنیای واقعی و فضای دیجیتالی مالکیت بر روی دارایی است که با استفاده از ان اف تی‌ها به شکل ساده‌ای حل شد. کاربران با در دست داشتن ان اف تی دارایی دیجیتال یا واقعی سندی غیرقابل‌تغییر را در دست دارند که غیرقابل‌تعویض است. کاربران می‌توانند با استفاده از ان اف تی مالکیت دارایی‌های خود را به سادگی و در کمال امنیت به دیگری منتقل کنند و دیگر نگران کلاهبرداری معمول در بازار نباشند.
مزایا و چالش‌ها: امنیت، شفافیت و محدودیت‌های فنی
مهم‌ترین مزیت در استفاده از این اپلیکیشن‌ها امنیت بالا و عدم امکان تغییر داده‌ها است. زمانی که یک بلاک تشکیل می‌شود دیگر امکان تغییر اطلاعات آن توسط شخص دیگری وجود ندارد. همچنین عدم وجود شخص ثالث در فضای انجام فعالیت اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز هزینه‌ها را به‌شدت کاهش می‌دهد. به علاوه یکی از مهم‌ترین مزایای اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز قابلیت دسترسی به آن‌هاست. بلاک چین ماهیت جهانی دارد و هر شخص می‌تواند در سراسر جهان تنها با داشتن اینترنت از امکانات آن بهره ببرد.
لازم به ذکر است این اپلیکیشن‌ها از قراردادهای هوشمند (Smart contract) برای تایید تراکنش‌ها بهره می‌برند. قراردادهای هوشمند در هسته بلاک چین به‌منظور حذف واسطه‌ها (Third parties) تعریف می‌شوند. تراکنش‌های انجام شده با استفاده از قراردادهای هوشمند قابل‌پیگیری؛ اما غیرقابل‌بازگشت و یک طرفه هستند. چنین شرایطی امنیت تراکنش‌ها را به‌شدت افزایش می‌دهد که برای کاربران اهمیت بسیاری دارد. در مقایسه نحوه انجام تراکنش در بلاک چین و شبکه‌های بانکی به راحتی می‌توان متوجه ناکارآمدی سیستم‌های بانکی و متمرکز شد. به همین سبب بسیاری انتظار دارند در آینده سیستم بانکی توسط شبکه‌های بلاک چینی جایگزین شوند. همچنین در راستای افزایش شفافیت عملکرد، دی اپ‌ها (Dapps) منبع‌باز (Open source) هستند و امکان دسترسی به کد آن‌ها وجود دارد.
با وجود تمام مزایایی که اشاره شد اپلیکیشن‌های غیر متمرکز و فناوری بلاک چین نیز خود با محدودیت‌هایی روبه‌رو می‌شود. این نوع از اپلیکیشن‌ها دارای تاریخچه کوتاهی هستند و به‌تازگی فعالیت خود را شروع کرده‌اند. چنین حالتی این اپلیکیشن‌ها را در برابر مشکلات احتمالی ناشناخته در ِآینده آسیب‌پذیر می‌سازد. همچنین نگرانی‌هایی در رابطه با پیاده‌سازی بیش از حد این اپلیکیشن‌ها بر بستر بلاک چین اتریوم وجود دارد. در صورتی که چنین حالتی پیش آید امکان توقف فعالیت بلاک چین به دلیل ترافیک بالا وجود دارد.
آینده و چشم‌انداز: نوآوری‌ها و روندهای پیش رو در اکوسیستم اتریوم
اتریوم از بسیاری جهات بلاک چینی پیشتاز به‌خصوص در زمینه فعالیت اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز به شمار می‌رود. در طول سال‌های فعالیت، اتریوم دستخوش تغییرات متعددی شده است. از جمله مهم‌ترین این تغییرات می‌توان به انتقال مکانیزم اجماع از اثبات کار (PoW) به اثبات سهام (PoS) اشاره کرد. این تغییر نه تنها مصرف انرژی را به میزان قابل توجهی کاهش داده، بلکه مقیاس‌پذیری شبکه را نیز به طرز چشمگیری بهبود بخشیده است. دنک شاردینگ (Danksharding) نیز یکی از نوآوری‌های اتریوم است که به‌منظور کاهش مشکل مقیاس‌پذیری شبکه مورد استفاده قرار گرفت. دنک شاردینگ که در چارچوب اتریوم ۲.۰ پیاده‌سازی شد، امنیت و ظرفیت شبکه را به طور چشمگیری افزایش می‌دهد.
پیش بینی آینده بلاک چین اتریوم از بسیاری جهات چالش‌برانگیز است. در حالی که اتریوم در زمینه اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز پیشتاز است، باوجود رقبای قدرتمندی همچون سولانا (Solana)، آوالانچ (Avalanche) و کاردانو (Cardano) ممکن است ورق برگردد. به همین سبب اتریوم باید همواره روند نوآوری خود را حفظ کند تا در این رقابت همیشگی پیشتاز بماند.
