اگر از یک کاربر عادی بپرسید که برای انجام کارهای روزمره از چه سیستم عاملی استفاده می‌کند، به احتمال زیاد نام‌هایی مانند ویندوز یا مک‌اواس را خواهید شنید و نه سیستم عامل خاص دیگری. این روزها لینوکس هم محبوبیت قابل توجهی پیدا کرده و نام‌هایی مثل اوبونتو یا فدورا در بین کاربران حرفه‌ای و کنجکاو بیشتر شنیده می‌شود. در محیط‌های سروری نیز، توزیع‌های مختلف لینوکسی و پلتفرم‌های مجازی‌سازی نقش پررنگی دارند.
اما برخلاف تصور رایج، ویندوز، مک و لینوکس تنها گزینه‌های موجود نیستند. در دنیای گسترده و پویای فناوری، سیستم عامل های خاص دیگری وجود دارند که از این سه خانواده بزرگ جدا هستند. این سیستم عامل های خاص اگر چه کمتر شناخته شده‌اند، اما در بسیاری از موارد عملکردی قدرتمند و حتی رقابتی دارند. در این مقاله با برخی از این سیستم عامل های متفاوت آشنا می‌شوید؛ گزینه‌هایی جذاب برای کسانی که به دنبال تجربه‌ای نو در دنیای سیستم‌عامل‌ها هستند. با دیجی رو همراه باشید.
SmartOS: سیستم عامل خاص برای علاقه‌مندان به سرور و مجازی‌سازی
اگر چه بسیاری از متخصصان از Proxmox به عنوان پلتفرم اصلی خود استفاده می‌کنند، اما توزیع‌های فوق‌العاده‌ای برای سرورهای خانگی وجود دارد که ارزش بررسی دارند. SmartOS یکی از این توزیع‌هاست که برخلاف Proxmox، Harvester و سایر پلتفرم‌های مجازی‌سازی معروف، بر پایه Illumos، یک سیستم عامل یونیکس منبع‌باز، بنا شده است. برای کانتینرسازی، SmartOS به Solaris Zones متکی است که مشابه با LXC (کانتینرهای لینوکس) و Solaris Jails در توزیع‌های رقیب عمل می‌کند. در زمینه مجازی‌سازی، SmartOS دارای هایپروایزر Bhyve به همراه تمام گزینه‌های شبکه و ذخیره‌سازی مورد نیاز برای یک توزیع سرور است. سازگاری آن با KVM نیز آن را به گزینه‌ای قوی برای کاربران حرفه‌ای تبدیل می‌کند.
با وجود ریشه‌های یونیکس، راه‌اندازی SmartOS به طرز شگفت‌آوری آسان است؛ به خصوص در مقایسه با همتای Illumos خود، یعنی OmniOS. با این حال، استفاده از خط فرمان آن نیازمند آشنایی با دستورات OpenSolaris است، هر چند SmartOS می‌تواند به یک رابط کاربری وب جذاب نیز مجهز شود. برای کسانی که به دنبال یک سیستم عامل برای سرور خانگی با ارتباط نزدیک به محیط‌های Solaris و یونیکس هستند، SmartOS قطعاً یک گزینه قابل تأمل است. این سیستم عامل‌های خاص، به خصوص برای کاربرانی که می‌خواهند فراتر از مرزهای شناخته‌شده قدم بگذارند، انتخاب بسیار مناسبی به شمار می‌روند.
KolibriOS: سیستم عامل خاص و فوق‌العاده سبک برای کامپیوترهای قدیمی
به طور کلی بسیاری از توزیع‌های لینوکس برای احیای کامپیوترهای قدیمی فوق‌العاده هستند. برای سیستم‌های با قدرت بسیار پایین، توزیع‌هایی مانند DietPi، Alpine، Puppy Linux و Tiny Core Linux در دسترس هستند. با این حال، KolibriOS با مصرف منابع فوق‌العاده پایین خود، رقبای لینوکسی‌اش را به چالش می‌کشد. برای شروع، بد نیست بدانید که این سیستم عامل تنها به 12 مگابایت حافظه رم نیاز دارد که چندین برابر کمتر از حداقل نیاز رم در توزیع‌های لینوکس مبتنی بر خط فرمان است.
در زمینه فضای ذخیره‌سازی، KolibriOS به طرز باورنکردنی کوچک است؛ به طوری که می‌تواند روی یک فلاپی دیسک 1.44 مگابایتی نیز جا بگیرد! علاوه بر این، این سیستم عامل با زبان اسمبلی نوشته شده است، بنابراین حتی در کامپیوترهایی با قدمت بیش از دو دهه نیز عملکرد سریعی دارد. اگر چه ماهیت فوق‌العاده سبک KolibriOS باعث می‌شود که نتواند به طور کامل جایگزین ویندوز یا لینوکس شود، اما این سیستم عامل شامل بسیاری از برنامه‌های کاربردی روزمره، از جمله یک مرورگر وب، است. این سیستم عامل‌های خاص به دلیل بهینه‌سازی بالا، برای کامپیوترهای قدیمی بسیار کارآمد هستند.
TrueNAS Core: سیستم عامل خاص برای مدیریت داده و ذخیره‌سازی حرفه‌ای
TrueNAS Scale یکی از محبوب‌ترین توزیع‌ها در اکوسیستم NAS است، اما برادر بزرگترش نیز یک گزینه قدرتمند محسوب می‌شود. TrueNAS Core که بر پایه FreeBSD بنا شده، سال‌ها سیستم عامل اصلی و مصرفی شرکت iXsystems بود، پیش از آنکه این شرکت با توزیع Scale به سمت لینوکس روی آورد. با وجود اینکه TrueNAS Core در درجه دوم قرار گرفته است، همچنان یک سیستم عامل قوی برای سرورهای ذخیره‌سازی به شمار می‌رود.
سیستم فایل ZFS برای عملیات NAS فوق‌العاده عمل می‌کند و گزینه‌های زیادی برای اشتراک‌گذاری شبکه در Core فراهم است. اگر چه از نظر مجازی‌سازی به سرعت جانشین خود نیست، اما از jails و ماشین‌های مجازی Bhyve پشتیبانی می‌کند. TrueNAS Core همچنین پایدارتر از همتای لینوکسی خود است و برای کسانی که حجم زیادی از داده‌ها را نگهداری می‌کنند و به یک توزیع قابل اعتماد برای انتقال فایل، پشتیبان‌گیری و وظایف ذخیره‌سازی نیاز دارند، گزینه بهتری است. این دسته از سیستم عامل‌های خاص به حفظ و نگهداری داده‌ها کمک شایانی می‌کنند.
برخی از کاربران XigmaNAS مبتنی بر FreeBSD را نیز آزمایش کرده‌اند که یک جایگزین مناسب برای TrueNAS Core با رابط کاربری ساده برای مدیریت ZFS pools است، اما اتکای آن به phpVirtualBox باعث می‌شود برای بارهای کاری سنگین مجازی‌سازی، کمی دست و پا گیر باشد.
GhostBSD: یک گزینه شگفت‌انگیز برای احیای کامپیوترهای قدیمی
بسیاری از کاربران زمانی که برای اولین بار با GhostBSD مواجه شدند، از اینکه قرار بود با یک توزیع FreeBSD کار کنند، هم شگفت‌زده و هم نگران بودند. به هر حال، FreeBSD بسیار متفاوت از توزیع‌های لینوکسی است و احتمال بروز مشکلات سازگاری وجود داشت. با این حال، نظرات در مورد این توزیع پس از استفاده روزمره از آن به طور کامل تغییر کرد.
نه تنها رابط کاربری GhostBSD روی کامپیوترهای قدیمی بسیار روان و سریع عمل می‌کند، بلکه با تعداد زیادی از برنامه‌های منبع‌باز (FOSS) سازگار است. نصب درایورهای کاملاً کاربردی برای کارت‌های گرافیک انویدیا بدون دردسر زیادی امکان‌پذیر است و ابزار BVCP نیز استقرار ماشین‌های مجازی Bhyve را بسیار آسان می‌کند. تنها ایراد آن این است که Steam و برخی از ابزارهای یادداشت‌برداری با GhostBSD سازگار نیستند. اما برای کسانی که به کار با سیستم عامل‌های خاص و غیرمعمول علاقه دارند، GhostBSD یک انتخاب جذاب و کاربردی است.
دنیای سیستم عامل‌ها مکانی وسیع و جذاب است
آیا هنوز هم به دنبال توزیع‌های جذابی هستید که به سه خانواده بزرگ سیستم عامل‌ها وابستگی ندارند؟ چند توصیه دیگر برای شما داریم. OpenIndiana نزدیک‌ترین معادل Solaris به GhostBSD است، در حالی که Haiku OS با رابط کاربری نوستالژیک خود می‌تواند حس و حال خاصی به شما بدهد. ReactOS نیز یک سیستم عاملی سرگرم کننده است اگر می‌خواهید از برنامه‌های عمومی استفاده کنید، بدون اینکه با ویژگی‌های کند کننده عملکرد و سرویس‌های پس‌زمینه مزاحم حریم خصوصی سیستم عامل پرچمدار مایکروسافت سر و کار داشته باشید. همه این سیستم عامل‌های خاص می‌توانند تجربه متفاوتی را برای شما رقم بزنند.
