آتش‌سوزی در اتاق سرور فقط از بین رفتن چند دستگاه نیست؛ یعنی توقف خدمات آنلاین، اختلال در دسترسی به داده‌ها و ضربه مستقیم به اعتبار سازمان. درست همین‌جاست که سیستم اطفاء حریق اتاق سرور اهمیت پیدا می‌کند؛ راهکاری که با فناوری‌های نوین و گازهای پاک، بدون ایجاد رطوبت یا آسیب جانبی، آتش را در همان لحظات اولیه خاموش کرده و از یک بحران گسترده جلوگیری می‌کند.
اطفاء حریق اتاق سرور چیست؟
اتاق سرور یا دیتاسنتر محیطی تخصصی برای نگهداری سرورها و تجهیزات شبکه است که باید همیشه در شرایط پایدار و ایمن فعالیت کند. وجود حجم بالای تجهیزات الکتریکی در کنار کابل‌کشی‌های متعدد، این فضا را به یکی از حساس‌ترین نقاط سازمان در برابر خطر آتش‌سوزی تبدیل می‌کند. سیستم اطفا حریق اتاق سرور مجموعه‌ای از تجهیزات و فناوری‌های پیشرفته است که با هدف تشخیص سریع آتش، مهار آن در کوتاه‌ترین زمان و جلوگیری از آسیب به تجهیزات IT طراحی می‌شود.
این سیستم‌ها برخلاف خاموش‌کننده‌های معمولی، از روش‌هایی مانند گازهای پاک (مانند FM200، Novec 1230 یا CO2) استفاده می‌کنند تا بدون برجای‌گذاشتن رطوبت یا مواد تخریبی، شعله را خاموش کرده و از توقف سرویس‌های حیاتی جلوگیری کنند. به بیان ساده، اطفا حریق اتاق سرور یک لایه حفاظتی هوشمند است که وظیفه دارد از تجهیزات ارزشمند، اطلاعات سازمانی و پایداری سرویس‌ها در برابر هرگونه حریق احتمالی محافظت کند.
چرا اتاق‌های سرور در معرض خطر آتش‌سوزی‌اند؟
شاید در نگاه اول به‌نظر برسد اتاق سرور جای امنی است: محیطی بسته، کنترل‌شده و تحت مراقبت دائمی. اما تجربه نشان داده که این فضاها مستعد آتش‌سوزی‌اند. دلایل روشنی هم دارد:
- گرمای شدید تجهیزات: سرور حجم زیادی از داده را پردازش می‌کند. همین مساله باعث تولید گرمای مداوم می‌شود. اگر سیستم تهویه یا کولینگ درست کار نکند، احتمال بالا رفتن بیش از حد دما وجود دارد.
- اتصالات الکتریکی و کابل‌کشی پیچیده: برق‌رسانی گسترده در دیتاسنترها، بسیاری از مواقع با خطر اتصال کوتاه و جرقه همراه است.
- تجهیزات فرسوده یا استاندارد پایین: هر وسیله‌ی الکتریکی قدیمی تهدید بالقوه‌ای محسوب می‌شود.
- خطای انسانی: کابل‌کشی اشتباه، ریختن مایع روی تجهیزات و کوچک‌ترین سهل‌انگاری می‌تواند آتش به‌پا کند.
این عوامل باعث می‌شوند که آتش‌سوزی در اتاق سرور سریع‌تر و پرخسارت‌تر از محیط‌های معمولی رخ دهد.
اجزاء سیستم‌های اعلام حریق؛ نخستین سد دفاعی در برابر آتش
در اتاق سرور، سرعت تشخیص آتش به‌اندازه خاموش کردن آن اهمیت دارد. به همین دلیل، سیستم‌های اعلام حریق به‌عنوان اولین خط دفاعی عمل می‌کنند و با دقت بالا، کوچک‌ترین نشانه‌های خطر را شناسایی می‌کنند.
آشکارساز دود (Smoke Detector)
این حسگر قادر است ذرات بسیار ریز دود را در همان مراحل ابتدایی آتش‌سوزی تشخیص دهد. از آن‌جا که اغلب حریق‌ها با دودهای نامحسوس آغاز می‌شوند، آشکارساز دود یکی از ضروری‌ترین تجهیزات برای اتاق سرور محسوب می‌شود.
آشکارساز حرارت (Heat Detector)
وظیفه این دستگاه، پایش دمای محیط است. هرگونه افزایش غیرعادی دما توسط آن ثبت و هشدار داده می‌شود. این نوع حسگر به‌ویژه در فضاهایی که دود به‌راحتی پخش نمی‌شود، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
واحد مرکزی هشدار (Central Alarm System)
اطلاعات ثبت‌شده توسط حسگرها به واحد مرکزی منتقل می‌شود. این سیستم نقش فرماندهی را بر عهده دارد و در صورت تشخیص خطر، دستور فعال‌سازی تجهیزات اطفاء حریق را صادر می‌کند. در واقع، بدون این مرکز هماهنگ‌کننده، سایر اجزای سیستم اعلام و اطفاء کارایی نخواهند داشت.
انواع سیستم‌های اطفاء حریق در اتاق سرور
مرحله بعد از تشخیص آتش، مهار آن است. اینجاست که تفاوت اتاق سرور با محیط‌های معمولی روشن می‌شود. در چنین فضایی، استفاده از آب یا کف خاموش‌کننده نه‌تنها کمکی نمی‌کند، بلکه می‌تواند به نابودی تجهیزات منجر شود. به همین دلیل، برای مراکز داده و اتاق‌های سرور از سیستم‌های اطفاء ویژه استفاده می‌شود؛ تجهیزاتی که بدون آسیب به سخت‌افزار، آتش را سریع و ایمن خاموش می‌کنند.
1. سیستم اطفاء حریق گازی IG55 (اینرت‌جن)
در این روش از ترکیبی از گازهای آرگون و نیتروژن استفاده می‌شود. این گازها یا با کاهش اکسیژن محیط، شرایط ادامه آتش‌سوزی را از بین می‌برند یا واکنش شعله را متوقف می‌کنند. مهم‌ترین مزیت IG55 این است که پس از تخلیه، هیچ اثری روی تجهیزات باقی نمی‌گذارد و برای محیط‌های حساس کاملاً ایمن است.
2. سیستم اطفاء حریق FM200
یکی از رایج‌ترین و پرکاربردترین گزینه‌ها برای دیتاسنترها، سیستم FM200 است. این روش با گاز HFC-227ea کار می‌کند و ویژگی‌های زیر را دارد:
- خاموش‌کردن سریع شعله در کمتر از 10 ثانیه
- بدون بر جای گذاشتن پودر، مایع یا اثر جانبی
- کاملاً سازگار با تجهیزات الکترونیکی حساس
- بی‌خطر برای افراد حاضر در محیط در صورت رعایت استانداردها
3. سایر گزینه‌ها: Novec 1230 و CO₂
Novec 1230: ایمن‌ترین گزینه از نظر سلامت افراد و تجهیزات است، اما هزینه نصب و تأمین اولیه آن بالاست.
CO₂: قدرت خاموش‌کنندگی بالایی دارد، اما در محیط‌های بسته برای کارکنان خطرناک است.
|
ویژگی |
سیستم FM200 | سیستم IG55 | سیستم NOVEC 1230 |
| نوع ماده | گاز شیمیایی (HFC-227ea) | گاز ترکیبی (آرگون و نیتروژن) |
مایع شیمیایی (تبدیل به گاز) |
|
روش اطفاء |
جذب حرارت و قطع واکنش زنجیره‌ای | کاهش سطح اکسیژن | جذب حرارت |
| خطر برای انسان | بی‌خطر | بی‌خطر (با کاهش اکسیژن) |
بی‌خطر |
|
فضای مورد نیاز |
نیاز به فضای کم برای مخزن | نیاز به فضای بیشتر برای مخزن | نیاز به فضای کم برای مخزن |
| قیمت | مناسب | بالاتر از FM200 |
بالاترین قیمت |
با توجه به مقایسه بالا، می‌توان گفت سیستم FM200 برای بسیاری از پروژه‌ها بهترین انتخاب است؛ زیرا تعادلی مناسب میان هزینه، ایمنی و کارایی ایجاد می‌کند. در مقابل، IG55 و Novec 1230 بیشتر برای پروژه‌هایی به‌کار می‌روند که بودجه یا شرایط خاص ایجاب می‌کند.
سخن پایانی؛ امنیتی که ارزش سرمایه‌گذاری دارد
اتاق سرور نقطه‌ای است که جریان اصلی کسب‌وکار در آن شکل می‌گیرد. یک حادثه کوچک می‌تواند به توقف سرویس‌ها، از دست رفتن اطلاعات حیاتی و زیان مالی مستقیم منجر شود. سیستم‌های اعلام و اطفاء حریق استاندارد راهکاری عملی و ضروری برای پیشگیری از این بحران هستند. میان گزینه‌های موجود، FM200 تعادلی دقیق میان سرعت عمل، ایمنی تجهیزات و هزینه ارائه می‌دهد. سریع عمل می‌کند، تجهیزات الکترونیکی را حفظ می‌کند و اجرای آن نسبتاً مقرون‌به‌صرفه است، به همین دلیل سال‌هاست در دیتاسنترهای پیشرفته جهان به کار گرفته می‌شود.
اما حتی بهترین سیستم‌ها بدون نصب اصولی و پشتیبانی حرفه‌ای کارایی واقعی ندارند. اینجاست که تجربه و تخصص اهمیت پیدا می‌کند؛ تیم‌های حرفه‌ای مانند: پیشگام گستر راتین، تیما شبکه، فرازیت، آتشران با طراحی دقیق، نظارت مستمر و آموزش کارکنان، تضمین می‌کنند که سیستم نه تنها نصب شده، بلکه همیشه آماده مقابله با هر حادثه‌ای است. امنیت واقعی نتیجه ترکیب فناوری و تخصص انسانی است.
