تلسکوپ فضایی کپلر که در سال 2009 توسط ناسا به فضا پرتاب شد، به تجهیزاتی مجهز بود تا سیاراتی به اندازه زمین را در کهکشان راه شیری کشف و مطالعه کند. نام این تلسکوپ به افتخار یوهانس کپلر، دانشمند و ستاره‌شناس قرن هفدهم که به خاطر قوانین حرکت سیاره‌ای‌اش شهرت دارد، انتخاب شد؛ نامی شایسته که به خوبی در خدمت تلسکوپ، تجهیزات و مأموریت آن بود. اما در حالی که در آن زمان اخبار زیادی در مورد اکتشافات این تلسکوپ می‌شنیدیم، از آن پس همه چیز در سکوت فرو رفت. سرانجام برای تلسکوپ فضایی کپلر چه اتفاقی افتاد؟ پاسخ ساده است: سوخت آن تمام شد!
این شکارچی سیارات فراخورشیدی، یک دهه را صرف خیره شدن به اعماق فضا کرد و درک ما را از جایگاهمان در کیهان برای همیشه تغییر داد. این ماموریت نه تنها موفق بود، بلکه انقلابی در ستاره‌شناسی مدرن ایجاد کرد و راه را برای نسل‌های بعدی تلسکوپ‌های فضایی هموار ساخت. در ادامه، به داستان پرفراز و نشیب این ماموریت تاریخی، اکتشافات شگفت‌انگیز و سرنوشت نهایی آن خواهیم پرداخت. با ما در دیجی رو همراه باشید.
پایان یک ماموریت تاریخی
تلسکوپ فضایی کپلر به طور رسمی در سال 2018 بازنشسته شد و ناسا در اکتبر همان سال این خبر را به صورت عمومی اعلام کرد. با در نظر گرفتن همه چیز، آخرین تصویری که این تلسکوپ ثبت کرد (تصویر آخرین نور یا Last Light Image) برای یک عکس نهایی، بسیار تماشایی است. کپلر نزدیک به یک دهه را در اعماق فضا گذراند (این تلسکوپ به دور خورشید می‌چرخد، نه زمین) و به جمع‌آوری داده پرداخت. امروز، این تلسکوپ همچنان در یک مدار ایمن باقی مانده است.
پایان ماموریت کپلر به دلیل اتمام هیدرازین، سوختی که برای مانور دادن و جهت‌گیری دقیق به سمت ستاره‌ها استفاده می‌شد، رقم خورد. بدون این سوخت، تلسکوپ دیگر قادر به حفظ پایداری لازم برای رصدهای دقیق نبود و عملاً به پایان عمر عملیاتی خود رسیده بود. اما این پایان، به معنای پایان میراث تلسکوپ فضایی کپلر نبود.
میراث علمی و اکتشافات شگفت‌انگیز
نقش تلسکوپ فضایی کپلر در کشف بیش از 2,600 سیاره فراخورشیدی (Exoplanet) کاملاً مورد تایید قرار گرفته است. به گفته ناسا، این ماموریت فراتر از موفقیت‌آمیز بود و «چشمان ما را به روی تنوع سیاراتی که در کهکشان ما وجود دارند، باز کرد». تحلیل داده‌های به دست آمده از کپلر نشان می‌دهد که بین 20 تا 50 درصد از ستارگانی که در آسمان شب قابل مشاهده هستند، به احتمال زیاد میزبان «سیارات کوچک و احتمالاً صخره‌ای مشابه زمین» هستند که در منطقه قابل سکونت ستاره مادر خود در حال چرخش‌اند.
منطقه قابل سکونت، محدوده‌ای در اطراف یک ستاره است که دما در آن برای وجود آب مایع روی سطح یک سیاره مناسب است؛ یکی از شروط اصلی برای شکل‌گیری حیات، آن‌گونه که ما می‌شناسیم. آیا این به آن معناست که یک زمین دیگری هم در جایی از کیهان وجود دارد؟ شاید. اما به لطف تلسکوپ فضایی کپلر، ما اکنون می‌دانیم که این احتمال بسیار بیشتر از آن چیزی است که قبلاً تصور می‌کردیم. این تلسکوپ با استفاده از روش «گذر»، یعنی رصد کاهش جزئی نور یک ستاره هنگام عبور سیاره از مقابل آن، توانست این گنجینه عظیم از دنیاهای جدید را کشف کند.
تلسکوپ فضایی کپلر اکنون کجاست؟
برخلاف کاوشگر کاسینی ناسا که در جو سیاره زحل سوخت و از بین رفت، تلسکوپ فضایی کپلر رها شده تا در مداری ایمن به دور خورشید به چرخش خود ادامه دهد. قبل از از کار انداختن، تمام سیستم‌های آن خاموش شدند و این تلسکوپ عملاً به یک قطعه زباله فضایی شناور تبدیل شد. اما این قطعه فلزی، حامل گنجینه‌ای از اطلاعات است.
تمام داده‌های جمع‌آوری شده توسط کپلر در مورد هزاران سیاره فراخورشیدی، اکنون برای مراجعه عمومی در «آرشیو میکولسکی برای تلسکوپ‌های فضایی» (Barbara A. Mikulski Archive for Space Telescopes) در دسترس است. این داده‌ها همچنان برای تحقیقات بین‌ستاره‌ای و اکتشافات نجومی مورد استفاده قرار می‌گیرند و حتی امروز نیز مجموعه‌ای بسیار ارزشمند از اطلاعات به شمار می‌روند. دانشمندان سراسر جهان همچنان در حال بررسی این داده‌ها هستند و هر روز اکتشافات جدیدی از دل آن‌ها بیرون می‌کشند و این نشان می‌دهد که میراث علمی کپلر تا سال‌های سال زنده خواهد ماند.
هموار کردن راه برای آینده
تلسکوپ فضایی کپلر نمونه‌ای مثال‌زدنی از این است که چگونه فناوری‌های فضایی دانش ما را نه تنها از کهکشان خودمان، بلکه از کل جهان هستی گسترش می‌دهند. البته، سایر تلسکوپ‌ها و تجهیزات مداری ناسا نیز در حال ساختن بنایی بر روی این ثروت عظیم از دانش هستند. تلسکوپ فضایی هابل پیش از این اجرام فضایی عجیبی را مشاهده کرده بود که در طبقه‌بندی‌های مرسوم جای نمی‌گرفتند و اکنون تلسکوپ فضایی جیمز وب عمدتاً مسئول تغییر نگاه ما به جهان ماوراء است. ما سرانجام می‌توانیم ماده تاریک را ببینیم، تشکیل ستارگان را رصد کنیم و کهکشان‌های منحصربه‌فرد و جالب را در دوردست‌ها مشاهده کنیم.
تلسکوپ فضایی کپلر یکی از برجسته‌ترین ماموریت‌ها برای رصد سیارات فراخورشیدی اطراف ما بود، اما همچنین راه را برای ماموریت‌های آینده مانند آنچه اکنون شاهد آن هستیم، هموار کرد. ماموریت‌هایی مانند TESS و تلسکوپ فضایی جیمز وب، به نوعی ادامه دهنده راه کپلر هستند و با فناوری‌های پیشرفته‌تر خود، در حال تکمیل تصویری هستند که کپلر برای اولین بار از فراوانی سیارات در کهکشان ما ترسیم کرد. کپلر به ما نشان داد که آسمان شب پر از دنیاهای دیگر است و این بزرگ‌ترین دستاورد آن بود.
