آخرین پنجشنبه دی‌ماه امسال رنگ و بوی دیگری داشت. گویی می‌خواست خود را به رخ همگان بکشد. روزی که چندین نفر از بهترین جوانان ایران که به مانندشان سخت یافت می‌شود برای آخرین بار در سازمان آتش‌نشانی گرد هم آمدند. روزی که خانواده این عزیزان برای آخرین بار پدران و همسران خود را بدرقه کردند و بسیاری آخرین‌های دیگر که شاید کم‌اهمیت‌ترین آن‌ها آخرین روز ایستادگی ساختمان پلاسکو در خیابان جمهوری تهران بود.
اما برخی رخدادهای امروز متاسفانه نه اولین بار بود که اتفاق افتادند و نه اگر با همین روند فعلی ادامه دهیم، آخرین بار. این اولین بار نبود که شاهد ریزش ساختمانی غیرایمن بودیم و با اطلاعاتی که در دست است، دور از ذهن نیست که شاهد اتفاقات مشابه در دیگر بناهای معروفی همچون بازار علائدین باشیم.
در این مطلب قصد نداریم ابعاد حادثه‌ی پلاسکو را بررسی کنیم چرا که رسالت دیجی رو اطلاع‌رسانی در حوزه تکنولوژی است و سعی ما به بهانه‌ی این حادثه، آشنایی شما عزیزان با تکنولوژی سیستم‌های اطفاء حریق است که می‌توانند تا حد زیادی از بروز حوادث مشابه جلوگیری کنند.
اما پیش از شروع می‌خواهیم راجع به چیزی با شما همراهان گرامی صحبت کنیم که بیش از همه آزاردهنده بود. حتماً شما نیز تصاویر مربوط به خیابان‌های اطراف محل حادثه و جمعیتی که از اوایل صبح حادثه خرامان خود را به محل حادثه می‌رساندند، دیده‌اید؛ در هرصورت ریزش ساختمان برای افراد بسیاری جذابیت دارد و این افراد آزادند به این‌چنین تفریحاتی بپردازند، اما این آزادی تا زمانی معنا خواهد داشت که جان و مال انسان دیگری درخطر نباشد.
جمعیتی که در اطراف محل حادثه شاهد بودیم اختلال زیادی در سرعت و نحوه امدادرسانی به حادثه دیدگان به وجود آوردند. شاید اگر ازدحام جمعیت به این شکل نبود، شاهد تلفات کمتری در مقایسه با آن چیزی که در حال حاضر می‌شنویم، بودیم.
حال به بحث اصلی باز میگردیم، آشنایی با سیستم‌های اطفاء حریق خودکار
سیستم‌های اطفاء حریق خودکار برای کنترل و خاموش کردن حریق بدون دخالت انسان استفاده می‌شوند. برای نمونه می‌توان به سیستم‌های آب‌پاشی خودکار و اطفاء حریق گازی اشاره کرد.
اولین اختراع در حوزه‌ی اطفاء حریق در 10 فوریه‌ی 1863 و توسط شرکت آلونسون کرین در ویرجینیا به ثبت رسید.
اولین سیستم آب‌پاشی حریق نیز در سال 1872 ثبت اختراع شد. ولی اولین سیستم آب‌پاشی خودکار عملی در سال 1874 و توسط هنری اس. پارمالی از شرکت نیوهیون در ایالات کانکتیکات آمریکا ابداع شد. او این سیستم را در کارخانه‌ی پیانویی که در مالکیت وی بود، نصب کرد.
عوامل اطفاء حریق شیمیایی، به‌رغم اثربخشی بالایی که دارند، بی‌عیب نیستند. در اوایل قرن بیست و یکم از تتراکلرید کربن به شکل گسترده‌ای به‌عنوان یک حلال پاک‌سازی خشک، یک عامل خنک‌سازی و یک عامل اطفاء حریق استفاده می‌شد. اما بعدها مشخص شد که تتراکلرید کربن می‌تواند اثرات ناگواری بر سلامت داشته باشد. از اواسط دهه‌ی 1960 میلادی، ماده‌ی هالون 1301 به‌عنوان عامل استاندارد صنعت برای محافظت از اموال باارزش در برابر آتش‌سوزی به شمار می‌رفت. به‌عنوان یک عامل اطفاء حریق، هالون 1301 از مزایای متعددی برخوردار است ازجمله اینکه به‌سرعت عمل می‌کند، ایمنی اموال را خدشه‌دار نمی‌کند و فضای اندکی برای نگهداری لازم دارد.
عمده‌ترین ایرادات هالون 1301 عبارتند از تخریب لایه‌ی اوزون و مضر بودن بالقوه‌ی آن برای انسان.
از سال 1987، 191 کشور دنیا پروتکل مونترئال را درزمینه‌ی مواد تخریب‌کننده‌ی لایه‌ی اوزون امضاء کردند. این پروتکل یک معاهده‌ی بین‌المللی است که برای محافظت از لایه‌ی اوزون با توقف تدریجی تولید برخی از موادی که گمان می‌رود مسئول تخریب این لایه باشند، طراحی‌شده است. ازجمله‌ی این مواد، هیدروکربن‌های هالوژن‌دارشده بودند که اغلب در اطفاء حریق بکار می‌روند. درنتیجه، تولیدکنندگان روی مواد جایگزین هالون 1301 و هالون 1211 (هیدروکربن‌های هالوژن‌دارشده) متمرکز شدند. همچنین برخی از کشورها گام‌هایی را برای اجباری کردن حذف سیستم‌های مبتنی بر هالونی که پیش ازاین نصب شده بودند، برداشتند. آلمان و استرالیا اولین کشورهای دنیا بودند که این اقدام را الزامی اعلام کردند. در هردوی این کشورها، به‌جز برخی موارد حیاتی، سیستم‌های مبتنی بر هالون به‌طور کامل برچیده شده‌اند. اکنون اتحادیه‌ی اروپایی نیز درصدد اجباری اعلام کردن برچیدن سیستم‌های مبتنی بر هالونی است که پیش ازاین نصب شده‌اند.
از اوایل دهه‌ی 1990، شرکت‌های سازنده موفق به توسعه‌ی جایگزین‌هایی کارآمد و ایمن برای هالون شده‌اند. این جایگزین‌ها عبارتند از FM-200 ساخت شرکت دوپونت، هالورتون ساخت شرکت امریکن پسیفیک، ترکیب FPC ساخت شرکت فایرپرو و سیال محافظت از حریق Novec 1230 ساخت شرکت 3M.
به‌طور کلی، جایگزین‌های امروزی هالون در دو دسته‌ی عمده قرار می‌گیرند که عبارتند از همنوع (عوامل اطفاء گازی) یا غیرهمنوع (فناوری‌های جایگزین). عوامل گازی همنوع خود به دو گروه کلی دیگر طبقه‌بندی می‌شوند که عبارتند از هالو کربن‌ها و گازهای نجیب. عوامل غیرهمنوع نیز به مواردی همچون مه آب یا استفاده از سیستم‌های تشخیص دود هشداردهنده اطلاق می‌شود.
اگر بخواهیم یک سیستم اطفاء حریق به‌صورت خودکار کار کند نیاز به ابزارهای تشخیص، تحریک و رهاسازی داریم. در بسیاری از سیستم‌ها، تشخیص از طریق وسایل مکانیکی یا الکتریکی صورت می‌پذیرد. در تشخیص مکانیکی از شناساگرهای مبتنی بر رابط‌های قابل ذوب یا لامپ‌های دمایی استفاده می‌شود. این شناساگرها به نحوی طراحی‌شده‌اند که در یک دمای مشخص، جداشده و موجب شکل‌گیری کشش در یک مکانیزم رهاسازی گردند.
در تشخیص الکتریکی از شناساگرهای حرارتیِ مجهز به خودبازگردانی استفاده می‌شود، اتصالاتی که در حالت عادی باز هستند و در صورت رسیدن دما به یک مقدار از پیش تعیین‌شده، بسته می‌شوند. این سیستم‌ها امکان عملکرد دستی از راه دور یا مستقیم را هم دارند. معمولاً جزء محرک یا از یک سیال تحت‌فشار همراه با یک شیرفلکه‌ی رهاسازی تشکیل‌شده است و یا در برخی از موارد یک پمپ الکتریکی این وظیفه را برعهده دارد. رهاسازی از طریق لوله‌کشی و نازل‌ها صورت می‌گیرد. طراحی نازل‌ها با توجه به عامل مورد استفاده و میزان پوشش موردنظر انجام می‌شود.
استفاده از این‌گونه سیستم‌های اطفاء حریق که به لطف پیشرفت تکنولوژی روزبه‌روز در حال پیشرفت و بهبود عملکرد هستند می‌تواند کمک شایانی به بهبود ایمنی ساختمان‌ها کرده و همچنین احتمال وقوع آتش‌سوزی را تا حد زیادی کاهش دهد. در پایان می‌توان گفت ابزار تکنولوژی در بسیاری از کشورهای پیشرفته احتمال بروز حوادث در اثر اشتباهات و سهل‌انگاری انسانی را کاهش داده‌اند، اما متاسفانه در کشور ما هنوز به آن صورت که باید در این زمینه کاری صورت نگرفته است.
شاید اگر کمی به ایمنی ساختمان پلاسکو رسیدگی شده بود و چنین تکنولوژی‌هایی در آن به کار گرفته می‌شد، حال شاهد چنین وضعیتی نبودیم، اما دیگر برای گفتن شاید ها دیر است و باید به درس‌های این حادثه پرداخت…
زلال دست‌های مهربانت، راز آرامش لحظه‌هایی است که شعله‌ورند و عصیانگر، اگر نباشی. می‌روی و تمام رودهای جهان، به قامت تو اقتدا می‌کنند. بزرگ‌مرد؛ راز فداکاریت، دهان‌به‌دهان می‌چرخد. شهر به تو می‌بالد.
