پردازنده مرکزی یا CPU، از بسیاری جهات، قلب رایانه شخصی شما محسوب می‌شود. مطمئناً، اگر قصد مونتاژ کردن و یا خرید یک رایانه گیمینگ را داشته باشید، کارت گرافیک ممکن است بیشتر توجهات را به خود جلب کند، اما نباید فراموش کنید که بخش مرکزی سیستم شما همچنان پردازنده است.
در واقع، این پردازنده مرکزی است که تعیین می‌کند که کامپیوتر شما باید بر مبنای مادربرد اینتل ساخته شود یا ای ام دی (AMD). همچنین، استفاده از حافظه رم DDR4 یا DDR5 و حتی سیستم خنک کننده نیز به شکل مستقیم به نوع پردازنده‌ای که انتخاب می‌کنید بستگی دارد. بنابراین، بسیار مهم است که قبل از خرید یک رایانه، آگاهی مناسبی از جزئیات و مشخصات کلیدی CPU داشته باشید.
با افزایش رقابت بین بهترین پردازنده‌های مرکزی در 5 تا 6 سال گذشته، مصرف‌کنندگان بیش از هر زمان دیگری از آنچه در پردازنده محبوبشان وجود دارد، آگاه شده‌اند. اما اگر شما جزو آن دسته از افرادی هستید که هنوز در در ابتدای راه هستید و یا می‌خواهید یکبار دیگر مهم‌ترین مشخصات پردازنده مرکزی مورد نیاز خود را مرور کنید، این مقاله راهنما از دیجی رو شما را به مسیر درست هدایت می‌کند. پس در ادامه با ما همراه باشید.
هسته و رشته
چند واحد پردازشی در CPU کامپیوتر شما وجود دارد؟!
شاید ساده‌ترین راه برای سنجش قدرت پردازش پردازنده مرکزی، بررسی تعداد هسته‌ها و رشته‌هایی باشد که دارد. در حالی که این ویژگی به شما تصویر کاملی از قدرت پردازنده ارائه نمی‌دهد، اما با این حال، هسته‌های CPU را می‌توان به عنوان پردازنده‌های مجزایی در نظر گرفت که تعیین می‌کنند CPU شما در انجام چند کار همزمان تا چه حد موثر است. هر چه CPU شما هسته فیزیکی بیشتری داشته باشد، می‌تواند وظایف بیشتری را به طور همزمان انجام دهد.
برخلاف هسته‌ها، رشته‌ها (که به عنوان هسته‌های منطقی نیز شناخته می‌شوند) اجزای فیزیکی نیستند. در عوض، رشته‌ها بیشتر شبیه تعداد دستورالعمل‌ها یا وظایفی هستند که یک CPU می‌تواند در یک زمان انجام دهد. رشته‌ها سازه‌های مجازی هستند که تعداد وظایف همزمان قابل انجام توسط هسته‌های CPU را نشان می‌دهند.
توانایی هر هسته برای مدیریت بیش از یک رشته در یک زمان، هایپرتریدینگ (Hyper-Threading) یا چند رشته‌ای همزمان (Simultaneous Multithreading) نامیده می‌شود. بسته به معماری مورد استفاده، پردازنده‌های مرکزی مدرن می‌توانند هسته‌های تک رشته‌ای یا دو رشته‌ای داشته باشند. برنامه‌های کاربردی امروزه می‌توانند به شدت تک رشته‌ای یا چند رشته‌ای باشند، بنابراین شما باید به دنبال پردازنده‌ای باشید که هم عملکرد تک هسته‌ای قوی داشته و هم تعداد مناسبی از هسته‌ها و رشته‌ها را برای عملکرد چند رشته‌ای بهتر ارائه دهد.
به طور کلی، هر چه پردازنده جدیدتر باشد، معماری و عملکرد آن بهتر است. به همین دلیل است که یک پردازنده جدیدتر با هسته‌های کمتر از نظر عملکرد اغلب از یک پردازنده قدیمی‌تر با تعداد هسته‌های بیشتر بهتر عمل می‌کند.
سرعت کلاک و معماری
نیاز به سرعت هر چه بیشتر
پس از تعداد هسته و رشته، مورد بعدی در برگه مشخصات CPU که بیشترین اهمیت را دارد، سرعت کلاک آن است. در پردازنده‌های مرکزی مدرن که بسیار سریع‌تر از گذشته شده‌اند، سرعت کلاک بر حسب گیگاهرتز (GHz) اندازه‌گیری می‌شود و تعداد چرخه‌هایی را نشان می‌دهد که یک CPU در ثانیه اجرا می‌کند. یک چرخه را می‌توان به عنوان باز و بسته شدن میلیاردها ترانزیستور برای انجام دستورالعمل‌های مختلف تعبیر کرد. سرعت کلاک (که به عنوان کلاک هسته یا فرکانس هسته نیز شناخته می‌شود) را می‌توان به عنوان معیاری از سرعت عملکرد هسته‌های منفرد بر روی CPU در نظر گرفت.
عنصر مهم دیگری که ارتباط نزدیکی با سرعت و عملکرد یک پردازنده مرکزی دارد، IPC یا تعداد دستورالعمل در هر چرخه است (IPC مخفف Instructions Per Cycle). همان‌طور که از عنوان این فاکتور برمی‌آید، به معنای تعداد دستورالعمل‌هایی است که یک CPU می‌تواند در هر چرخه کلاک اجرا کند. IPC ضرب در سرعت کلاک هسته تعداد دستورالعمل‌هایی را به شما می‌دهد که یک CPU می‌تواند در ثانیه اجرا کند. گاهی اوقات، یک پردازنده با سرعت کلاک کمی پایین‌تر اما IPC بالاتر می‌تواند از یک پردازنده با سرعت کلاک بالاتر اما IPC پایین‌تر عملکرد بهتری داشته باشد.
به طور کلی، معماری‌های پردازنده مرکزی جدیدتر و پیشرفته‌تر دارای IPC (دستورالعمل در هر چرخه) بالاتری نسبت به معماری‌های قدیمی‌تر هستند. این دلیل دیگری است که یک پردازنده جدیدتر تقریباً همیشه بهتر از نسل قبلی خود خواهد بود. سرعت کلاک تک تک هسته‌ها با افزایش تعداد هسته‌ها کاهش می‌یابد. در نتیجه، بازی‌ها به طور کلی روی پردازنده‌هایی با تعداد هسته کمتر اما سرعت کلاک بالاتر سریع‌تر اجرا می‌شوند و برنامه‌های چند رشته‌ای از هر تعداد هسته‌ای که در اختیار داشته باشند استفاده خواهند کرد.
حافظه پنهان یا کش (Cache)
حافظه‌ای کوچک اما قدرتمند بر روی CPU
حافظه پنهان یا کش (Cache) یک حافظه پرسرعت کوچک است که مستقیماً روی تراشه پردازنده مرکزی (CPU) قرار دارد. این حافظه به پردازنده کمک می‌کند تا بازیابی داده‌ها را سریع‌تر انجام دهد. سرعت عملکرد حافظه پنهان بسیار بیشتر از حافظه اصلی سیستم (RAM) و یا حافظه ذخیره‌سازی (هارددیسک یا SSD) است. در نتیجه، داشتن حافظه پنهان بزرگتر می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر روی عملکرد نرم افزارهای خاص داشته باشد. به عنوان مثال، برخی از بهترین پردازنده‌های گیمینگ AMD با بیش از 100 مگابایت حافظه پنهان عرضه می‌شوند و حافظه پنهان سه بعدی ویژه V-Cache عملکرد بازی را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهد.
پردازنده‌های مرکزی معمولاً دارای مقدار کمی حافظه پنهان سطح 1 (L1 Cache) هستند. اما این حافظه‌های پنهان سطح 2 (L2 Cache) و سطح 3 (L3 Cache) هستند که اهمیت بیشتری دارند و باید روی آن‌ها تمرکز کنید. هر هسته پردازنده مرکزی معمولاً حافظه پنهان L2 اختصاصی خود را دارد، در حالی که حافظه پنهان L3 بزرگتر بین تمامی هسته‌ها به اشتراک گذاشته می‌شود.
حافظه پنهان بزرگتر ممکن است در کارهای روزمره شما مانند وب‌گردی و کار با نرم افزارهای اداری، افزایش عملکرد محسوسی به همراه نداشته باشد. اما قطعاً می‌تواند عملکرد بازی‌ها و برخی از نرم افزارهای تخصصی مانند ابزارهای ویرایش و رندر ویدیو را به شکل قابل توجهی بهبود ببخشد.
سوکت CPU و مادربردهای سازگار
مادربرد خود را بشناسید
هر پردازنده مرکزی سوکت CPU خاصی دارد که با آن سازگار است. به همین دلیل است که شما نمی‌توانید CPU و مادربرد خود را به طور مستقل از یکدیگر انتخاب و خریداری کنید. دانستن سوکت CPU به شما امکان می‌دهد مادربردی خریداری کنید که با آن سازگار باشد. اگر قصد خرید رایانه‌های گیمینگ آماده را دارید، نیازی نیست زیاد نگران سازگاری سوکت باشید. با این حال، دانستن اینکه در چه سوکت و پلتفرمی سرمایه‌گذاری می‌کنید امری مهم است.
به عنوان مثال، باید بدانید که تهیه یک رایانه شخصی با پردازنده AMD روی سوکت AM4 جای هیچ ارتقایی را برای آینده نخواهد داشت. سوکت AM4 به پایان عمر خود رسیده و جای خود را به سوکت جدیدتر AM5 AMD داده است که ارتقای CPU بدون نیاز به تعویض مادربرد را حداقل تا سال 2026 تضمین می‌کند. از سوی دیگر، اینتل معمولاً با عرضه هر نسل از CPU های خود، سوکت جدیدی را معرفی می‌کند.
توان طراحی حرارتی (TDP)
برخی آن را داغ دوست دارند!
TDP یا Thermal Design Power تخمین حداکثر توان مصرفی CPU شما در شرایط عملیاتی استاندارد است. این معیار به شما نه تنها در مورد توان مصرفی پردازنده، بلکه در مورد گرمای تولید شده توسط آن در شرایط حداکثر بار، دید خوبی می‌دهد. هر چه این عدد بیشتر باشد، CPU در طول کارهای سنگین داغ‌تر می‌شود و به در نتیجه، به سیستم خنک کننده قوی‌تری نیاز خواهید داشت.
نکته: بهترین خنک کننده‌های مبتنی بر گردش هوا به راحتی می‌توانند CPU هایی با توان 200 وات یا بیشتر را خنک کنند.
CPUهای جریان اصلی بازار با 6 یا 8 هسته پردازشی معمولاً TDP حدود 65 تا 125 وات داشته و به طور معمول نیازی به خنک کننده مایع ندارند. چرا که بهترین خنک کننده‌های هوا به راحتی می‌توانند CPU هایی با TDP 200 وات یا بیشتر را خنک کنند. به طور کلی، شما فقط در صورتی نیاز به خرید خنک کننده بهتر دارید که از تراشه‌های رده بالای Ryzen 9 یا Intel i9 استفاده کنید، یا پردازنده رده بالای خود را اورکلاک کنید و یا به طور مرتب برنامه‌ها و بازی‌های سنگین اجرا کنید.
گرافیک مجتمع
آیا واقعاً به کارت گرافیک مجزا نیاز دارید؟
در پردازنده‌های مرکزی مدرن، شما اغلب برای انجام کارهای معمولی و سبک مانند وب‌گردی، استفاده از برنامه‌های اداری، فیلم دیدن و غیره، نیازی به خرید کارت گرافیک ندارید. دلیل این مسئله این است که پردازنده‌های مرکزی مدرن دارای گرافیک مجتمعی هستند که می‌توانند به تنهایی نیازهای شما را در حوزه پردازش گرافیک برآورده کنند. اکثر پردازنده‌های مرکزی اینتل که برای مصرف‌کنندگان عادی طراحی می‌شوند، سال‌هاست که با گرافیک داخلی عرضه شده‌اند و این قابلیت اکنون در تراشه‌های رایزن کمپانی AMD نیز وجود دارد.
بنابراین، همه کاربران به یک پردازنده گرافیکی مجزا و قدرتمند برای استفاده روزمره خود نیاز ندارند. گیمرها، تولیدکنندگان محتوا، کاربران لپ‌تاپ و کاربرانی با بودجه محدود می‌توانند از گرافیک مجتمع استفاده زیادی ببرند. پس هنگام انتخاب CPU بعدی خود، به دقت به نحوه استفاده مورد نظر خود نگاه کنید. اگر به دنبال رسیدن به حداکثر فریم در بازی‌های روز دنیا نیستید، ممکن است با گرافیک مجتمع هم کارتان راه بیفتد و هیچ مشکلی نداشته باشید.
اورکلاک و باز کردن قفل CPU
محدودیت بی محدودیت!
احتمالاً شنیده‌اید که بسیاری از CPU ها را می‌توان فراتر از تنظیمات کارخانه‌ای آن‌ها اورکلاک کرد تا عملکرد بیشتری را از آن‌ها دریافت کرد. اما واقعیت این است که همه CPU ها را نمی‌توان اورکلاک کرد. برای این کار، شما به یک ضریب قفل نشده نیاز دارید. این ویژگی به شما امکان می‌دهد تنظیمات خود را برای اورکلاک CPU در بایوس (BIOS) یا با یک ابزار دسکتاپ مانند Ryzen Master تنظیم کنید.
نکته: همه CPU های موبایلی سری رایزن AMD دارای ضریب قفل نشده هستند.
اگر یک CPU دسکتاپ اینتل یکی از علائم “K”، “KF” یا “KS” را در انتهای نام مدل خود داشته باشد، از اورکلاک با ضریب پشتیبانی می‌کند. در مقابل، CPU های لپ تاپی اینتل از پسوندهای “HX” یا “HK” برای نشان دادن ضریب‌های قفل نشده استفاده می‌کنند. فقط بهترین CPU های اینتل قابل اورکلاک هستند. در سمت AMD نیز همه CPU های لپ تاپی و دسکتاپ رایزن دارای ضرایب قفل نشده هستند که درها را به سوی اورکلاک کردن باز می‌کنند.
در نهایت، چیپست مادربرد شما نیز باید از اورکلاک پشتیبانی کند. هر نسل از پردازنده‌های مرکزی (CPU) با مجموعه‌ای از چیپست‌های مادربرد سازگار هستند، اما توجه داشته باشید که همه این چیپست‌ها از قابلیت اورکلاک پشتیبانی نمی‌کنند. برای مثال، شرکت اینتل تنها امکان اورکلاک را در چیپست‌های رده بالای سری Z خود مجاز می‌داند. در مقابل، شرکت AMD انعطاف‌پذیری بیشتری در این زمینه دارد و به جز چیپست‌های رده‌پایین مانند A320 یا A620، امکان اورکلاک را در تمام چیپست‌های خود ارائه می‌دهد.
پشتیبانی از حافظه DDR4 در مقابل DDR5
DDR4 قدیمی یا DDR5 مدرن؟
با وجود همزیستی استانداردهای حافظه DDR4 و DDR5 در حال حاضر، ممکن است در مورد اینکه کدام CPU را باید خریداری کنند، گیج شوید. دلیل این امر این است که در شرایط فعلی، مادربرد شما فقط می‌تواند از یک نوع حافظه (DDR4 یا DDR5) پشتیبانی کند. برای CPU ها، این موضوع کمی پیچیده‌تر است. AMD با CPU های Zen 4 خود در سوکت AM5 به طور کامل به DDR5 سوئیچ کرد. با این حال، پردازنده‌های نسل دوازدهم، سیزدهم و چهاردهم سری Core اینتل می‌توانند از حافظه DDR4 یا DDR5 پشتیبانی کنند، اما این امر به انتخاب مادربرد شما بستگی دارد. به عبارت دیگر، قبل از خرید حافظه رم، باید هم مشخصات CPU و هم مشخصات مادربرد خود را بررسی کنید تا مطمئن شوید که حافظه رم مورد نظرتان با آن‌ها سازگار است.
خرید CPU آنقدرها هم که به نظر می‌رسد سخت نیست
اگر چه حجم اطلاعات ممکن است گیج کننده باشد، اما فرآیند خرید CPU آنقدرها هم پیچیده نیست. قبل از خرج کردن پول‌تان، با دقت در نظر بگیرید که برای چه کارهایی می‌خواهید از کامپیوتر خود استفاده کنید و سپس مطمئن شوید که یک مادربرد و کیت حافظه سازگار را انتخاب می‌کنید تا اجزا به شکلی مناسب با هم کار کنند.
