کلمه‌ی فناوری برای بعضی‌ها تصویر ربات‌های آهنی و الگوریتم‌های پیچیده‌ی کامپیوتری را به ذهن می‌آورد. اما یکی از سخنرانی‌های کنفرانس سلامتی وایرد امسال (Wired Health) باعث تغییر دید افراد در این زمینه شد.
تقریباً 39 میلیون آمریکایی در حال حاضر از بلندگوهای هوشمند استفاده می‌کنند و فناوری مورد استفاده برای پاسخ‌گویی به نیازهای ما بیشتر و بیشتر در فضای شخصی‌مان حضور پیدا می‌کند.
اما دستگاه‌های هوشمند به غیر از پخش آهنگ مورد علاقه‌مان یا جستجو در اینترنت می‌توانند کارهای بسیار زیاد دیگری را نیز انجام دهند. ممکن است به زودی بلندگوهای هوشمند، قابلیت تشخیص و بیان احساسات ما را داشته باشند.
کنفرانس سلامتی وایرد به طور سالیانه برگزار می‌شود تا افراد بتوانند در این کنفرانس به بررسی آخرین پیشرفت‌ها در فناوری‌های سلامتی بپردازند. امسال تکنسین و دانشمند علوم اعصاب، پاپی کرام، پی‌اچ‌دی، درباره‌ی موضوعی صحبت کرد که عنوانش این بود: «فناوری‌ای که می‌داند به چه فکر می‌کنید.»
او در این سخنرانی با اشاره به موضوعات بدبینانه و در عین حال امیدوارکننده‌ای به نکته‌ی قدرتمندی اشاره کرد:
به زودی فناوری مصرف‌کنندگان ممکن است قبل از اینکه خودمان وضعیت فیزیکی یا روحی‌مان را بدانیم از آن مطلع باشد.
اما این فناوری چطور می‌تواند چنین کاری را انجام دهد؟ چطور می‌توانیم از پتانسیل آن برای وضوح بخشیدن به حالت‌های ذهنی و فیزیکی خود استفاده کنیم و همدلی در این موضوعات چه نقشی را ایفا می‌کند؟
کرام در کنفرانس سلامتی وایرد امسال به برخی از این سؤال‌ها پاسخ داده است، این کنفرانس امسال در مؤسسه فرانسیس کریک لندن در بریتانیا برگزار شد.
فناوری همدلانه چیست؟
کرام، دانشمند ارشد آزمایشگاه‌های دالبی در سانفرانسیسکو و استاد تحقیقات کامپیوتری در زمینه‌ی موسیقی و صوت‌شناسی در دانشگاه استنفورد، فناوری همدلانه را اینطور تعریف می‌کند: «فناوری خاصی که تصمیم‌گیری و پاسخ‌گویی خود را با توجه به حالت درونی ما انجام می‌دهد.»
اما فناوری چطور می‌تواند حالت‌های درونی ما را بخواند؟ صحبت‌های کرام در این کنفرانس، به نشانه‌های نوروفیزیولوژیکی مشخصی اشاره می‌کند که می‌توان آن‌ها را توسط فناوری تشخیص داد، پدیده‌ای که دانشمندان به آن «پایان پوکر فیس (چهره‌ی بی‌حالت)» می‌گویند.
برای مثال، آنطور که کرام در سخنرانی خود نشان داد، وقتی در بار شناختی خاصی غوطه‌ور شده‌ایم یا به زبان ساده در تلاش برای درک چیزی هستیم، مردمک چشم‌مان گشاد می‌شود.
تحقیقاتی که در زمینه‌ی مردمک چشم در چند دهه‌ی اخیر انجام شده است نشان می‌دهد که می‌توانیم فرآیندهای شناختی مختلفی، از جمله حافظه، توجه یا بار ذهنی را با بررسی رفتار و اندازه‌گیری قطر مردمک‌هایمان ردگیری کنیم.
در واقع حتی می‌توانیم این آزمایش را در خانه انجام دهیم. در سال 1973، روانشناس شناخته شده‌ای با نام دنیل کانمن نوشت:
روبه‌روی آینه‌ای بایستید، به چشمانتان نگاه کنید و یک مسئله‌ی ریاضی را در ذهن‌تان حل کنید، برای مثال 81 ضرب در 17 چه می‌شود. سعی کنید این مسئله را حل کنید و در عین حال به مردمک‌تان نیز نگاه کنید، این کار تمرین سختی در تقسیم توجه ذهن‌تان است. بعد از چند بار تلاش همه می‌توانند گشاد شدن مردمک چشم‌شان را هنگام انجام این تلاش ذهنی مشاهده کنند.
آزمایش‌های بعدی نشان دادند که رسانایی الکتریکی پوست می‌تواند به عنوان ابزاری برای تشخیص پاسخ احساسی فرد به یک فیلم یا مسابقه‌ی فوتبال مورد استفاده قرار بگیرد.
اینکه پوست فرد چقدر عرق می‌کند به همراه تغییرات مقاومت الکتریکی پوست پیشبینی کننده‌ی «استرس، هیجان، جذب شدن، ناامیدی و عصبانیت» است.
علاوه بر این انسان‌ها وقتی که احساس تنهایی می‌کنند یا ترسیده‌اند، در بازدم خود ترکیبات شیمیایی خاصی، از جمله کربن دی اکسید یا ایزوپرن، دارند. کرام در یکی از سخنرانی‌های TED خود میزان کربن دی اکسید بازدم مخاطبان را در هنگام مشاهده‌ی صحنه‌ای تعلیقی از یک فیلم هیجان‌انگیز اندازه‌گیری کرد.
در حالی که مدت‌ها است که دانشمندان از این فرآیند‌ها مطلع‌اند، کرام در کنفرانس سلامتی وایرد به این نکته اشاره می‌کند که تجهیزات مورد استفاده برای تشخیص این تغییرات 10 برابر ارزان‌تر از یک دهه‌ی گذشته شده‌اند. همچنین ساعت‌های هوشمند نیز می‌توانند این تغییرات را تشخیص دهند و دوربین‌ها نیز قدرت تشخیص این تغییرات را از فاصله‌ی بسیار زیاد دارند.
کارکردهای عملی فناوری همدلانه
کرام در سخنرانی خود به این نکته اشاره کرد که می‌توان از فناوری همدلانه برای تنظیم سمعک افراد بر اساس تلاش‌شان برای شنیدن حرف‌های طرف مقابل استفاده کرد. این کار می‌تواند به بهبود زندگی افراد معلول و همچنین ارائه‌ی کمک‌های مورد نیازشان به آن‌ها کمک کند.
فناوری همدلانه در حیطه‌ی سلامت ذهنی نیز می‌تواند نقش بزرگی ایفا کند. کرام می‌نویسد «با دوربین‌ها، میکروفن‌ها، تصویربرداری گرمایی و دستگاه‌های اندازه‌گیری بازدم می‌توانیم داده‌های قدرتمندی را جمع‌آوری کنیم.» به گفته‌ی او می‌توان از این داده‌ها برای اعلام هشدار در مواقع نیاز استفاده کرد.
کرام به این نکته اشاره می‌کند که در حیطه‌ی سلامت ذهنی این فقط چشم نیست که دریچه‌ای به روح شخص را در اختیارمان قرار می‌دهد بلکه صدای شخص نیز اطلاعاتی را درباره‌ی سلامت ذهنی او در بر دارد.
محققان با استفاده از هوش مصنوعی به بررسی پارامترهایی از جمله الگوهای نحوی، زیر و بمی صدا و استفاده از ضمیرها پرداختند تا افسردگی، اسکیزوفرنی یا بیماری آلزایمر را در افراد تشخیص دهند.
برای مثال، توکا آلهانای، محقق آزمایشگاه علوم کامپیوتر و هوش مصنوعی در مؤسسه‌ی فناوری ماساچوست در کمبریج، رهبری گروهی از محققان را در اختیار داشت که توانستند با استفاده از یک مدل شبکه‌ی عصبی و با بررسی الگوهای صحبت 142 شرکت‌کننده در این آزمایش، افسردگی آن‌ها را با دقت پیشبینی کنند.
این مدل ترتیب کلمات یا سبک صحبت کردن را می‌بیند و تشخیص می‌دهد که این الگوها در چه افرادی بیشتر دیده می‌شوند، افرادی که افسردگی دارند یا افرادی که چنین شرایطی ندارند. سپس اگر این ترتیب در فرد دیگری مشاهده شود می‌توانیم پیشبینی کنیم که این فرد نیز درگیر افسردگی است.
«توکا آلهانای»
جیمز گلس، نویسنده‌ی دیگر این مطالعه و محقق ارشد آزمایشگاه علوم کامپیوتر و هوش مصنوعی در مؤسسه‌ی فناوری ماساچوست در کمبریج نیز درباره‌ی این یافته‌ها می‌گوید «هر فرد به شیوه‌ی مختلفی صحبت می‌کند و اگر این مدل بتواند تغییراتی را تشخیص دهد، شاید بتوان از آن به عنوان نشانه‌ای برای ارجاع به پزشک استفاده کرد. این فناوری گامی رو به جلو است تا ببینیم که آیا می‌توانیم اطلاعات خوبی را در اختیار پزشکان قرار دهیم یا خیر.»
تحقیقات دیگری نیز از الگوریتم‌های کامپیوتری برای بررسی نیم میلیون استاتوس فیسبوک استفاده کرده‌اند تا «نشانه‌های زبانی مرتبط با افسردگی» را با استفاده از سرنخ‌های موجود در شکلک‌ها و همچنین استفاده‌ی افراد از ضمیرهایی مانند «من» تشخیص دهند.
دستکش‌های مخصوص آرتریت و طراحی جامع
البته که فناوری همدلانه نه تنها می‌تواند درک ما از شرایط روانی افراد را افزایش دهد بلکه به درک شرایط فیزیکی بیماران نیز کمک می‌کند.
در یکی از آزمایش‌هایی که کرام و تیم او به انجام رساندند، از دستکش‌های مخصوصی استفاده کردند که آرتریت مفاصل را شبیه‌سازی می‌کرد تا تجربه‌ی همدلانه‌ای را برای شرکت‌کنندگان در این آزمایش فراهم کند. این محققان سپس از شرکت‌کنندگان خواستند که منوی اپلیکیشنی را طراحی کنند که کاربران آن مبتلا به آرتریت مفاصل هستند.
شرکت‌کنندگان گروه شبیه‌سازی آرتریت تجربه‌ی کاربری کاملاً متفاوتی را نسبت به گروه دیگری از شرکت‌کنندگان خلق کردند، گروه دوم تجربه‌ی همدلی با کاربران این اپ را نداشتند. افرادی که در گروه اول بودند قابلیت‌هایی همچون منوهای باز شونده را حذف کردند چون استفاده از این منوها برای افراد مبتلا به آرتریت بسیار دشوار است.
این دستکش‌ها نتیجه‌ی ده سال تحقیق در زمینه‌ي «طراحی جامع» هستند، تلاشی که توسط جان کلارکسون، استاد طراحی مهندسی در دانشگاه کمبریج بریتانیا و راجر کولمن، استاد سابق طراحی جامع در رویال کالج هنر در لندن انجام گرفت.
در یکی از این مثال‌ها سم والر، محقق گروه طراحی جامع در مرکز طراحی مهندسی کمبریج، از دستکش‌های شبیه‌ساز آرتریت استفاده می‌کند تا نشان دهد کاری به سادگی باز کردن بسته‌ای از ورق‌های کوچک چقدر می‌تواند برای مبتلایان به این بیماری دشوار باشد.
والر همچنین از دستکش‌های دیگری برای شبیه‌سازی مشکلات بینایی استفاده می‌کند و همچنین محققان دیگر از فناوری‌هایی همچون واقعیت مجازی برای ایجاد دوباره‌ی تجربه‌ی زندگی به همراه دژنراسیون وابسته‌به‌سن ماکولا، آب‌سیاه چشمی، کور رنگی و رتینوپاتی دیابتی استفاده می‌کنند.
به سوی عصر همدلی
آنطور که پاپی کرام می‌گوید «ما در حال حرکت به سمت عصر همدلی هستیم، عصری که در آن تکنولوژی بیش از خودمان درباره‌ی ما اطلاعات دارد.» اما همچنین در حال ورود به دوره‌ای هستیم که خیلی بیشتر از قبل درباره‌ی یکدیگر اطلاعات خواهیم داشت.
فناوری‌های مصرف‌کنندگان بیش از مراجعات بالینی به پزشک، درباره‌ی سلامت ذهنی و فیزیکی ما اطلاعات خواهند داشت.
«پاپی کرام»
او می‌گوید با ترکیب یادگیری ماشین و فناوری حسگرها و حجم عظیمی از داده‌ها می‌توانیم فرصت‌های جدیدی برای پزشکان در تشخیص بیماری‌ها فراهم کنیم. فقط چند مثال در این حیطه شامل این موارد است: با ترکیب داروها و فناوری همدلانه، پزشکان می‌توانند بازخورد داروها را در بیمار خود مشاهده کنند و بر اساس سیگنال‌های دریافت شده درمان و داروهای او را بهبود دهند.
یا برای مثال چند هفته قبل از اینکه برای جراحی زانوی خود به بیمارستان مراجعه کنید، جراح ارتوپدی شما می‌تواند اطلاعات بیشتری درباره‌ی نحوه‌ی استفاده شما از زانوهایتان به دست بیاورد و از این اطلاعات برای فیزیوتراپی بعد از عمل جراحی‌تان استفاده کند.
به نظر می‌رسید که کرام موفق شده است در این کنفرانس مخاطبان خود را متقاعد کند که ترکیب فناوری و هوش مصنوعی می‌تواند زندگی ما را به طرز چشمگیری بهبود ببخشد، نکته‌ای که او در مقاله‌های پیشین خود نیز به آن تأکید می‌کرد.
همیشه ترسی در رابطه با هوش مصنوعی وجود دارد چون افراد فکر می‌کنند قرار است هوش مصنوعی جایگزین ما شود. هوش مصنوعی می‌تواند با استفاده از فناوری همدلانه به جای جایگزین کردن ما باعث بهبود شرایط مان شود. همچنین می‌تواند به ما و پزشکان‌مان اطمینان دهد که درمان‌های دریافتی ما واقعاً در حال رفع مشکلات‌مان هستند.
«پاپی کرام»
