ایستگاه فضایی بین‌المللی (ISS)، که سال‌ها به عنوان آزمایشگاهی عظیم در مدار زمین فعالیت می‌کرد، به زودی بازنشسته خواهد شد. ناسا، سازمان فضایی ایالات متحده، قصد دارد تا این سازه عظیم را به صورت کنترل شده از مدار خارج کرده و به زمین بازگرداند. پایان عمر ISS، خلأ بزرگی را در عرصه پروازهای فضایی انسان ایجاد خواهد کرد. اگر چه در حال حاضر ایستگاه فضایی چینی تیانگونگ فعال است و به عنوان جایگزینی برای ISS مطرح می‌شود، اما بسیاری از شرکت‌های خصوصی در سراسر جهان، به طور جدی در حال توسعه نسل جدیدی از ایستگاه‌های فضایی سرنشین‌دار هستند تا این خلأ را پر کرده و حضور دائمی انسان در فضا را تضمین کنند.
نکته حائز اهمیت در مورد این ایستگاه‌های فضایی جدید، ماهیت خصوصی آن‌هاست. این ایستگاه‌ها نه توسط دولت‌ها، بلکه توسط شرکت‌های تجاری مختلف ساخته، اداره و بهره‌برداری خواهند شد. این موضوع، نقطه عطفی بزرگ در تاریخ فضانوردی محسوب می‌شود و نشان دهنده تغییر رویکرد از ایستگاه‌های فضایی دولتی مانند Skylab و ISS به سمت ایستگاه‌های فضایی خصوصی است. در ادامه، به معرفی و بررسی آخرین تحولات مربوط به شرکت‌های کلیدی فعال در این عرصه می‌پردازیم. با ما در دیجی رو همراه باشید.
Vast: همکاری با SpaceX برای ساخت ایستگاه‌های فضایی ساده و پیچیده
شرکت Vast، واقع در لانگ بیچ کالیفرنیا، با شرکت SpaceX متعلق به ایلان ماسک، همکاری نزدیکی را آغاز کرده است. Vast قصد دارد تا ایستگاه‌های فضایی متنوعی، از طرح‌های ساده گرفته تا طرح‌های پیچیده، را با همکاری بخش خصوصی طراحی و تولید کند. اولین محصول این شرکت، ایستگاه فضایی Haven نام دارد. Haven از نظر طراحی، تا حدودی یادآور ایستگاه‌های فضایی اولیه روسی Salyut است. به این معنا که کل ایستگاه توسط یک موشک واحد، یعنی پرتابگر فالکون 9، در مدار پایین زمین قرار می‌گیرد. پس از قرار گرفتن در مدار، یک موشک فالکون 9 دیگر که به طور جداگانه پرتاب می‌شود، با یک فضاپیمای Crew Dragon حامل حداکثر چهار فضانورد به Haven متصل شده و آن‌ها می‌توانند تا 30 روز در آنجا اقامت کنند.
هنوز مشخص نیست که Vast چه گروه‌هایی را برای اقامت در Haven هدف قرار داده است. به نظر می‌رسد که وب‌سایت این شرکت، هم گردشگران فضایی احتمالی و هم محققان علاقه‌مند به انجام تحقیقات پزشکی یا علمی در مدار را مخاطب قرار داده است. Haven وعده دسترسی شبانه‌روزی به وای-فای از طریق ماهواره‌های Starlink SpaceX و حداقل یک پنجره بزرگ برای مشاهده مناظر زمین را می‌دهد. همچنین، این ایستگاه فضایی می‌تواند برای تولید گرانش مصنوعی نیز چرخانده شود. شرکت Vast امیدوار است که پرتاب‌های Haven را از سال 2025 آغاز کند.
علاوه بر Haven، شرکت Vast قصد دارد یک ایستگاه فضایی بسیار بزرگتر به نام Haven-2 را نیز بسازد. ماژول اصلی این ایستگاه، نسخه بزرگتری از ایستگاه Haven با دو پورت اتصال، حجم بسیار بیشتر و چندین پنجره بزرگ خواهد بود. Vast قصد دارد در نهایت، چندین ماژول Haven-2 را به صورت متوالی به یکدیگر متصل کند. هدف نهایی این شرکت، ساخت ایستگاهی متشکل از هشت ماژول Haven-2 است که حول یک مقر مرکزی ساخته شده باشد.
Blue Origin: ورود جف بزوس به دنیای ایستگاه‌های فضایی خصوصی
شرکت Blue Origin، متعلق به جف بزوس، نیز از قافله رقابت در عرصه ساخت ایستگاه‌های فضایی خصوصی عقب نمانده و در حال توسعه ایستگاه فضایی خصوصی خود به نام Orbital Reef است. این شرکت با دریافت 130 میلیون دلار بودجه از ناسا، برنامه‌های بلندپروازانه‌ای برای ساخت این ایستگاه فضایی در سر دارد. Orbital Reef قرار است با همکاری چندین شرکت دیگر، از جمله Sierra Space، به یک مرکز بزرگ تبدیل شود. اگر چه ابعاد دقیق این ایستگاه هنوز مشخص نیست، اما انتظار می‌رود که از ماژول‌های مختلفی تشکیل شده باشد که توسط پرتابگر سنگین New Glenn شرکت Blue Origin (که هنوز پرواز نکرده است) به فضا پرتاب شوند.
Orbital Reef شامل بخش‌هایی برای کار محققان و همچنین بخش‌هایی برای اقامت گردشگران فضایی خواهد بود. نکته جالب توجه در مورد این ایستگاه، استفاده از ماژول‌های بادی است. این ماژول‌ها با کاهش جرم پرتاب، ساخت ساده‌تر و امکان ایجاد ماژول‌های با حجم زیاد را فراهم می‌کنند. شرکت Blue Origin اعلام کرده است که قصد دارد حمل و نقل خدمه و محموله را از طریق فضاپیمای Starliner بوئینگ انجام دهد. با این حال، تحولات اخیر ممکن است این شرکت را مجبور به تجدید نظر در این طرح کند. Blue Origin همچنین امیدوار است که فضاپیمای Dream Chaser شرکت Sierra Space (که هنوز پرواز نکرده است) از Orbital Reef بازدید کند. پیکربندی‌های مختلف ماژول‌های این ایستگاه به صورت آنلاین در دسترس است و هنوز مشخص نیست که فرم نهایی آن چگونه خواهد بود. به نظر می‌رسد که برخی از ماژول‌ها پس از مونتاژ اولیه، می‌توانند از یک مکان در ایستگاه به مکان دیگر منتقل شوند تا پیکربندی‌های مختلفی ایجاد شود.
Axiom Space: پروازهای خصوصی به ایستگاه فضایی مستقل
شرکت Axiom Space، یک شرکت بزرگ پروازهای فضایی خصوصی مستقر در هیوستون، تاکنون سه پرواز فضایی خصوصی را به ایستگاه فضایی بین‌المللی سازماندهی کرده است و یک ماموریت چهارم نیز در دست برنامه‌ریزی دارد. این پروازها با استفاده از یک کپسول SpaceX Crew Dragon پرتاب شده توسط موشک فالکون 9 انجام شده‌اند.
در زمینه ایستگاه‌های فضایی، Axiom Space برنامه‌های متعددی را در دست اجرا دارد. در سال 2020، ناسا 140 میلیون دلار به این شرکت برای توسعه یک ماژول تجاری به منظور الحاق به ISS اعطا کرد. این بخش، که به عنوان ایستگاه Axiom شناخته می‌شود، می‌تواند به عنوان مکانی برای فضانوردان تجاری که در محیط میکروگرانشی به تحقیق می‌پردازند، مورد استفاده قرار گیرد. ایستگاه Axiom در حال حاضر در تورین ایتالیا توسط شرکت Thales Alenia Space در حال ساخت است.
با توجه به اینکه ایستگاه Axiom نسبتاً نزدیک به پایان ساخت کلی ایستگاه به ISS اضافه می‌شود، Axiom Space قصد دارد از این ماژول به عنوان بلوک پایه برای ایستگاه فضایی خصوصی مستقل خود استفاده کند. این شرکت حتی ممکن است یک ماژول دوم و مشابه را نیز به عنوان بلوک پایه بسازد. Axiom Space همچنین در حال بررسی افزودن ماژول‌های دیگر به ISS است که برخی از آن‌ها می‌توانند در آینده به بخش‌هایی از یک ایستگاه فضایی مستقل Axiom Space تبدیل شوند. برخی از این ماژول‌های برنامه‌ریزی شده شامل یک سازه بادی، یک ماژول اقامتی اضافی، یک ماژول تحقیقاتی و یک ماژول انتقال برق بزرگ متصل به یک آرایه خورشیدی عظیم است. در تئوری، همه این ماژول‌ها می‌توانند در فضا به هم متصل شوند و به عنوان یک ایستگاه فضایی خصوصی بزرگ و مستقل عمل کنند.
Axiom Space برنامه‌های بسیار بلندپروازانه‌ای دارد و پیشرفت خوبی در ساخت اولین ماژول خود داشته است. پروازهای موفقیت‌آمیز این شرکت به ISS، به آن اعتبار و تجربه زیادی بخشیده است که بسیاری از شرکت‌های پرواز فضایی خصوصی دیگر از آن بی‌بهره‌اند.
Lockheed Martin: همکاری با Nanoracks و Voyager Space برای ساخت Starlab
شرکت Lockheed Martin، در مشارکت با Nanoracks و Voyager Space، در حال توسعه ایستگاه فضایی تجاری آزاد پرواز خود به نام Starlab است. این پروژه هنوز در مراحل اولیه توسعه قرار دارد و مشخصات طراحی ایستگاه با گذشت زمان تغییر کرده است. در حال حاضر، Starlab به عنوان دو ماژول تصور می‌شود. ماژول اول، یک ماژول خدماتی بدون خدمه است که از طریق یک آرایه خورشیدی بزرگ، نیروی محرکه و برق کل ایستگاه را تأمین می‌کند. ماژول دوم، که به طور آزمایشی ماژول اقامتی نامیده می‌شود، جایی است که فضانوردان در آن زندگی و کار می‌کنند. در برخی از مطالب مربوط به Starlab، گزارش شده است که ماژول اقامتی از نوع بادی است. برخلاف سایر ماژول‌ها یا ایستگاه‌های فضایی خصوصی، Starlab به دلیل اندازه و قطر بزرگ پیشنهادی خود، به عنوان محموله‌ای برای سیستم پرتاب Starship/Super Heavy SpaceX برنامه‌ریزی شده است.
آینده همین اکنون است؛ تحقق رویای ایستگاه‌های فضایی تجاری
با توجه به توسعه چشمگیر ایستگاه‌های فضایی خصوصی، نمی‌توان صحنه معروف فیلم 2001: ادیسه فضایی ساخته استنلی کوبریک را به یاد نیاورد. در مسیر ماه، یک فضاپیمای تجاری Pan Am از سه ایستگاه فضایی دیگر عبور می‌کند تا به یک ایستگاه فضایی تجاری بزرگ و چرخان (به همراه یک رستوران Howard Johnson) برسد. حال، می‌توان گفت شاید کوبریک خیلی هم خیال‌پرداز نبوده و صحنه‌ای که ترسیم کرده به واقعیت نزدیک است.
به نظر می‌رسد که یک یا چند ایستگاه فضایی تجاری از نمونه‌هایی که در بالا ذکر شد، به مدار خواهند رسید. اگر این اتفاق بیفتد، عصر کاملاً جدیدی از پروازهای فضایی انسان آغاز خواهد شد. شرکت‌های خصوصی، فضانوردان و محققان خصوصی را بدون نیاز به ارگان‌های دولتی یا نظارت روزانه بر فعالیت‌های آن‌ها (اگرچه برخی از مقررات کلی احتمالاً وجود خواهد داشت) به ایستگاه‌های فضایی خصوصی حمل خواهند کرد. چنین واقعیتی ممکن است زودتر از آنچه فکر می‌کنیم رخ دهد و احتمالاً فقط سرعت رشد و توسعه ایستگاه فضایی را افزایش خواهد داد.
این شرکت‌های خصوصی با ارائه خدمات متنوعی از جمله اقامت، تحقیق و توسعه، و حتی گردشگری فضایی، به تدریج جایگاه خود را در این صنعت نوپا تثبیت خواهند کرد. رقابت بین این شرکت‌ها می‌تواند منجر به نوآوری‌های بیشتر و کاهش هزینه‌های سفر به فضا شود و در نهایت، دسترسی به فضا را برای افراد بیشتری فراهم کند.
با این حال، چالش‌های بسیاری نیز پیش روی این شرکت‌ها قرار دارد. ساخت و پرتاب ایستگاه‌های فضایی پیچیده و پرهزینه است و نیاز به سرمایه‌گذاری‌های عظیم و فناوری‌های پیشرفته دارد. همچنین، ایمنی فضانوردان و تضمین عملکرد صحیح ایستگاه‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است و نیازمند رعایت استانداردهای دقیق و انجام آزمایش‌های متعدد می‌باشد.
با وجود این چالش‌ها، آینده ایستگاه‌های فضایی خصوصی روشن به نظر می‌رسد. پیشرفت‌های فناوری، کاهش هزینه‌های پرتاب و افزایش علاقه بخش خصوصی به سرمایه‌گذاری در این حوزه، همگی نویدبخش آینده‌ای پررونق برای این صنعت هستند. شاید در آینده‌ای نه چندان دور، شاهد سفرهای تفریحی به ایستگاه‌های فضایی خصوصی و اقامت در هتل‌های فضایی باشیم.
علاوه بر این، ایستگاه‌های فضایی خصوصی می‌توانند نقش مهمی در تحقیقات علمی و توسعه فناوری‌های فضایی ایفا کنند. این ایستگاه‌ها می‌توانند به عنوان آزمایشگاه‌هایی برای انجام آزمایش‌های علمی در شرایط میکروگرانشی و محیط‌های فضایی مورد استفاده قرار گیرند. همچنین، این ایستگاه‌ها می‌توانند به عنوان پایگاه‌هایی برای اکتشافات فضایی بیشتر و سفر به سیارات دیگر عمل کنند.
در نهایت، توسعه ایستگاه‌های فضایی خصوصی می‌تواند به ایجاد یک اقتصاد فضایی پایدار و پویا منجر شود. این امر می‌تواند فرصت‌های شغلی جدیدی را در زمینه‌های مختلف از جمله مهندسی، فناوری، گردشگری و خدمات فضایی ایجاد کرده و به رشد اقتصادی و توسعه پایدار کمک کند.
به طور خلاصه، عصر ایستگاه‌های فضایی بین‌المللی رو به پایان است، اما عصر جدیدی از ایستگاه‌های فضایی خصوصی در حال آغاز است. شرکت‌های خصوصی با سرمایه‌گذاری و نوآوری در این حوزه، آینده پروازهای فضایی انسان را رقم خواهند زد و راه را برای اکتشافات بیشتر و توسعه پایدار در فضا هموار خواهند کرد.
