در اکتبر سال 1945 فروشگاه زنجیره‌ای بزرگی به نام جیمبلز (Gimbels) در نیویورک، سفارش زیادی را برای خرید خودکار دریافت کرد و از همین نقطه بود که این اختراع توانست توجه جمعیت زیادی از افراد را در سرتاسر جهان به خود جلب کند. اختراع خودکار نتیجه سال‌ها تلاش و تحقیق پیدرپی افراد در آن دوران بوده است. اما اولین جرقه این اختراع در آن زمان، به ذهن چه کسی خطور کرد؟
این روزها با پیشرفت علم و تکنولوژی باز هم هیچ چیز جای نوشتن با یک خودکار خوب را پر نکرده و بعید می‌دانم روزی برسد که جای این اختراع متحول‌ساز بشری را پر کند. بیشتر افراد نیز با این نظر موافقند؛ چرا که مهم نیست در طول روز چند بار از گوشی هوشمند و یا تبلت‌هایتان برای نوشتن استفاده کنید؛ هیچ چیز جای حس نوشتن با خودکار به روش کلاسیک را نخواهد گرفت! اما از داستان اختراع خودکار چه می‌دانید؟ امروز با ما در دیجی رو همراه شوید تا به بررسی تاریخچه شکل‌گیری آن بپردازیم.
خودکار جان لود (John Loud)
جان لود یک وکیل بانکی در شهر ماساچوست بود. عده‌ای مدعی هستند که این شخص از پوست حیوانات چرم تولید کرده و آن‌ها را می‌فروخت اما صادقانه بگوییم که چنین شغلی از یک دانش آموخته هاروارد کمی بعید به نظر می‌رسد، این‌طور نیست؟!
جان لود در زمینه ساخت وسیله‌ای که بتوان با آن روی سطوح سخت نوشت، تلاش‌های فراوانی انجام داد چرا که جوهرنویس‌های آن دوران خیلی عملکرد مطلوبی نداشتند.
در تاریخ 30 اکتبر سال 1888، وی تصمیم گرفت تا حق ثبت اختراعی با عنوان “حق ثبتی که مشمول یک منبع ارتقاء یافته یا یک جوهرنویس بهینه‌سازی شده که از آن بتوان به‌راحتی روی سطح سخت مانند چوب، کاغذ و سایر موارد استفاده کرد” را به نام خود بگیرد.
قلمی که بعد‌ها جان جی. لود موفق به طراحی و اختراع آن شد، شامل یک توپ استیل دوار می‌شد که در نوک یک قلم معمولی جای گرفته بود. طی این گوی فلزی، جوهر را از یک مخرن گرفته و آن را روی سطح مورد نظر قرار می‌داد. با این حال این اختراع لود برای نوشتن روی کاغذ بسیار درشت به نظر می‌رسید به همین علت نیز هیچ‌گاه به مرحله تولید نرسید.
و سرانجام بایرو متولد شد!
حالا وقت آن رسیده که با لاسزلو بایرو (László Bíró) آشنا شوید؛ این شخص در دهه 1930 به عنوان یک روزنامه‌نگار در بوداپست مجارستان مشغول به کار بود. کمی آن طرف‌تر، جما کورتین (Gemma Curtin) به عنوان مسئول موزه طراحی لندن کار می‌کند، وی به نقل از بی‌بی‌سی اظهار می‌کند که بایرو عادت داشت از جوهرنویس‌های قدیمی آن زمان برای نوشتن استفاده کند اما چون این مدل قلم‌ها اغلب از خودشان به شدت جوهر پس داده و لباس‌هایش را کثیف می‌کردند، بسیار کلافه می‌شد.
باگذشت زمان، بایرو متوجه شد که جوهر چاپگرها از جوهرهای معمولی زودتر خشک می‌شوند و از آن‌جا که او بسیار مرد خلاق و باهوشی بود سریعاً جوهر چاپگر را در قلم جوهرنویس خود ریخت تا نوشتن را با آن بیازماید! اما متأسفانه این جوهر غلظت زیادی داشت و نمی‌توانست از نوک قلم جوهرنویس عبور کند.
بلافاصله بایرو برادرش که یک شیمیدان بود را صدا کرد تا با هم‌فکری یکدیگر راه‌حلی برای تولید یک جوهر روان که به سرعت نیز خشک می‌شود پیدا کنند که البته در این زمینه نیز به موفقیت رسیدند!
بایرو تصمیم گرفت تا طرح جان جی. لود را دوباره از نو خلق کرده و روی آن اصلاحاتی انجام دهد! انجمن ملی مشاهیر مخترعین در این باره می‌گوید:
اختراع بایرو در واقع به شکل توپی بود که از طریق حرکت دادن قلم روی یک حفره به چرخش درمی‌آمد و آن را به سمت مخزنی که در آن جوهر قرار گرفته شده بود سوق داده و در نهایت از این طریق جوهر روی صفحه قرار می‌گرفت.
شهرت بایرو در بریتانیا، ایتالیا و استرالیا به حدی است که در این کشورها کلمه بایرو به طور عام برای اشاره به خودکارهایی با نوک توپی به کار می‌رود.
حالا وقت آن رسیده تا خودکار امروزی اختراع شود
لاسزلو بایرو در سال 1938 موفق به ثبت حق اختراع خود شد اما درست وقتی که هیتلر دیوانه‌وار برای سلطه به کل دنیا به خط تولید و بازاریابی پایان داد! در این دوران، برادران بایرو که یهودی بودند از اروپا فرار کرده و به آرژانتین پناه بردند.
در سال 1943، بلاخره بایروها توانستند اولین خودکار را با نام بایروم (Birome) در آرژانتین روانه بازار کنند که بلافاصله نیروی هوایی سلطنتی سی‌هزار قلم از آن را سفارش داد تا جایگزین جوهرنویس‌های قدیمی کند؛ چرا که جوهرنویس‌ها به دلیل تغییرات فشار هوا در ارتفاع دچار نشتی می‌شدند و نوشتن با آن‌ها بسیار سخت می‌شد.
با اختراع قلم بایرو، کم‌کم این اخبار در سرتاسر دنیا پخش شد و چند شرکت آمریکایی بیش از هفت میلیون دلار را برای حق ساخت و فروش این اختراع در آمریکای شمالی هزینه کردند. اما کسانی هم بودند که نمی‌خواستند این حق اختراع را با پرداخت پول به دست بیاورند!
طولی نکشید که فردی به نام رینولدز شروع به اصلاح طراحی قلمی که توسط بایرو اختراع شده بود کرد تا جایی که بتواند آن را از محدودیت ثبت اختراع خارج کند. او سریع‌تر از رقبای وقت خودکار خود را به بازار عرضه کرد و با بهترین فروشگاه منهتن یعنی جیمبلز (Gimbels) قرارداد انحصاری بست.
رینولدز نام اختراع خود را موشک رینولدز گذاشت و همچنین تبلیغات عمده‌ای را برای آن ترتیب داد. اولین سفارش او تعداد 50 هزار عدد از این خودکارها بود که تقریبا 30 هزارتای آن به سرعت در هفته اول به فروش رسید! در آن زمان مجله تایم گزارشی منتشر کرد با این عنوان: “هزاران نفر در فروشگاه‌ها برای خریدن این خودکار جدید به ارزش 12.50 دلار یکدیگر را لگدمال کردند!”
جنگ خودکارها شروع شد!
طبق معمول، زمانی که تجار متوجه یک وسیله جدید و پرطرفدار در بازار شدند، کارخانه‌های ساخت آن را راه‌اندازی کردند و همین موضوع باعث شد تا عرصه رقابت در حوزه تولید خودکار به شدت تنگ شود!
خودکارهای آن زمان به گونه‌ای ساخته می‌شدند که جنس بدنه فلزی داشته باشند و همچنین بلافاصله بعد از اتمام جوهر به راحتی با پرکردن دوباره جوهر آن قابل استفاده باشند. اما این بدان معنا بود که مردم تنها یکبار خودکار می‌خریدند و بعد پول خود را صرف جوهر می‌کردند! پس تولید کنندگان خودکار برای جلوگیری از این اتفاق باید راه چاره‌ای می‌اندیشیدند.
صنعتگر خلاقی در فرانسه به سرعت این مشکل را حل کرد؛ او یک کارخانه متروکه را در پاریس خریداری کرد و شرکت خود با عنوان بیک (Bic) را راه انداخت.
او این بار خودکارها را به شیوه‌ای نو تولید کرد؛ خودکارهای جدید بدنه‌ای ارزان قیمت و پلاستیکی داشتند و با تمام شدن جوهر مصرف‌کننده به راحتی آن را دور می‌انداخت و خودکار جدید تهیه می‌کرد! او نام این کالاهای تولیدی خود را “بیک کریستال” گذاشت و زمانی که آن را به بازار عرضه کرد با استقبال فرآوان مردم مواجه شد. محبوبیت بیک به حدی بود که شرکت سازنده دهه‌ها طراحی خودکارهای خود را تغییر نداد و همین باعث شد تا در سال 2006 خودکار بیک به عنوان پرفروش‌ترین خودکارهای تاریخ در کتاب گینس به ثبت برسد!
جالب است بدانید درست در همین زمان، شرکت‌های رینولدز، پارکر، اورشارپ و سایر کمپانی‌های تولید خودکار در آمریکا به دلیل شکایت‌های پیدرپی از یکدیگر در راهروهای دادگاه به اعتراض و درگیری با هم مشغول بودند!
نابغه واقعی چه کسی بود؟
بی‌شک نبوغ لاسزلو بایرو باعث تحولی عظیم در نوشتن امروزی ما انسان‌ها شد. در سال 2012، گیورگی مولدوا (György Moldova) در کتاب خود به نام خودکار (Ballpoint) اشاره کرد:
مخترعی که با انجام هزاران آزمایش مختلف برای کامل کردن طرح خودکار روزهای گرانبهایی از عمرش را صرف کرد، در پایان بدون این که حتی یک پنی به او پرداخت شود از این دنیا رفت!
بله، متأسفانه این گفته صحت دارد، در نهایت لاسزلو بایرو در سال 1985 در سن 86 سالگی در بوینس آیرس (Buenos Aires) درگذشت.
نکته‌های کوتاه و جالب درباره خودکار
- در انگلستان اگر پسربچه‌های مدرسه‌ای در دهه 1950 با شلوارک دیده می‌شدند، از استفاده از خودکار محروم می‌شدند!
- خودکارهای بیک قبل از تمام شدن، به طور متوسط به اندازه 2 کیلومتر خط می‌کشند!
- هم اکنون کمپانی خودکارهای بیک در ساخت خودکارهای خود از پلاستیک 74 درصد قابل بازیافت استفاده می‌کند.
