29 سال پیش در چنین روزی، شرکت مایکروسافت با عرضه و انتشار نسخه دوم مرورگر اینترنت اکسپلورر (Internet Explorer 2.0)، اولین جنگ مرورگرها را علیه مرورگر مشهور و محبوب آن زمان یعنی نت‌اسکیپ نویگیتور (Netscape Navigator) آغاز کرد. این اقدام تاریخی از سوی مایکروسافت، یک نقطه عطف بزرگ و مهم در تاریخ تحولات اینترنت بود. چرا که نه تنها رویکرد شرکت‌های فناوری را تغییر داد، بلکه مسیر استفاده از وب توسط کاربران را نیز برای همیشه دگرگون ساخت.
این نبرد، که به اولین جنگ مرورگرها معروف شد، تأثیرات عمیقی بر توسعه فناوری‌های وب گذاشت و رقابت شدیدی را میان دو غول نرم افزاری آن زمان، یعنی مایکروسافت و نت‌اسکیپ، به وجود آورد. در اینجا، با مرور جزئیات این نبرد تاریخی و تحلیل پیامدهای قابل توجه آن، سعی می‌کنیم به عمق این رقابت پی ببریم. با دیجی رو همراه باشید.
مایکروسافت با ارائه رایگان مرورگر خود و ادغام آن با سیستم عامل ویندوز، استراتژی جدیدی را در پیش گرفت که به طور مستقیم به چالش بزرگی برای نت‌اسکیپ تبدیل شد. پیامدهای این رقابت، برای کاربران، شرکت‌ها و حتی دولت‌ها در آن زمان بسیار مهم و اثرگذار بود.
اینترنت اکسپلورر 2.0: استراتژی مایکروسافت برای سلطه بر بازار
در تاریخ 27 نوامبر 1995، مایکروسافت تصمیم گرفت نسخه دوم مرورگر اینترنت اکسپلورر را منتشر کرده و آن را به صورت رایگان همراه با سیستم عامل ویندوز 95 (Windows 95) در اختیار کاربران سراسر دنیا قرار دهد. این اقدام در نگاه اول یک حرکت عادی تجاری به نظر می‌رسید، چرا که مایکروسافت همواره به شناسایی محصولات نوآورانه، تولید نسخه‌ای مشابه و عرضه آن با قیمتی کمتر مشهور بود. اما این بار، این حرکت باعث واکنش‌های شدیدی از سوی رقبا شد که به مجموعه‌ای از شکایات حقوقی و تحقیقات دولت ایالات متحده منجر گردید.
مایکروسافت قبلاً نسخه اولیه اینترنت اکسپلورر (Internet Explorer 1.0) را به عنوان بخشی از افزونه‌های ویندوز 95 منتشر کرده بود، اما با نسخه 2.0 یک تغییر بنیادین رخ داد و آن هم اینکه اینترنت برای کاربران ویندوزی به صورت رایگان در دسترس قرار گرفت، و این موضوع رقبا، به خصوص نت‌اسکیپ، را نگران کرد.
اینترنت در دهه 90: دوران سلطه نت‌اسکیپ نویگیتور
برای درک بهتر جنگ مرورگرها، باید بدانیم که اینترنت در میانه دهه 90 چگونه کار می‌کرد. مرورگر نت‌اسکیپ نویگیتور که در اوایل دهه 90 معرفی شده بود، به مرورگر پیش‌فرض اکثر کاربران در ایالات متحده تبدیل شد. برخلاف مرورگرهای رایگان امروزی، نت‌اسکیپ برای کاربران شخصی و تجاری هزینه‌ای معادل 99 دلار داشت. این شرکت در ابتدا نسخه‌ای رایگان برای محققان و سازمان‌های غیردولتی ارائه می‌داد، اما پس از مدتی تصمیم گرفت مدل تجاری خود را تغییر دهد.
بین سال‌های 1993 تا 1995، نت‌اسکیپ به اوج محبوبیت خود رسید و تقریباً در تمامی سیستم عامل‌ها و خانه‌های آمریکا استفاده می‌شد. اما با معرفی اینترنت اکسپلورر 2.0 و عرضه رایگان آن همراه با ویندوز 95، شرایط به کلی تغییر کرد.
جنگ مرورگرها: مایکروسافت در برابر نت‌اسکیپ
مایکروسافت با اقدام خود برای عرضه رایگان اینترنت اکسپلورر، بازار را وارد رقابت شدیدی کرد. در آن زمان، نت‌اسکیپ 90 درصد سهم بازار مرورگرها را در اختیار داشت. مدیران نت‌اسکیپ این اقدام مایکروسافت را نوعی رقابت ناعادلانه توصیف کرده و ادعا نمودند که مایکروسافت به دنبال ایجاد انحصار است. این ادعا، اگر چه در ابتدا عجیب به نظر می‌رسید، اما اسناد داخلی مایکروسافت نشان داد که بیل گیتس (Bill Gates) شخصاً از تیم محصول خواسته بود تا اینترنت اکسپلورر را به تولید کنندگان رایانه ارائه دهند تا به قول خودش «نفس نت‌اسکیپ را قطع کنند.»
سقوط نت‌اسکیپ و صعود اینترنت اکسپلورر
طی سال‌های بعد، اینترنت اکسپلورر و نت‌اسکیپ نویگیتور رقابت تنگاتنگی داشتند. نت‌اسکیپ تلاش کرد با رایگان کردن مرورگر خود و ارائه نرم‌افزارهای جانبی، کاربران را جذب کند، اما دیگر دیر شده بود. اینترنت اکسپلورر که با هر کامپیوتر ویندوزی به صورت پیش‌فرض نصب می‌شد، به سرعت به محبوبیت رسید.
تا سال 1998، نت‌اسکیپ هنوز 30 درصد از سهم بازار را در اختیار داشت، اما روند کاهش سهم بازارش واضح بود. سرانجام، نت‌اسکیپ در نوامبر 1998 توسط شرکت AOL به قیمت 4.2 میلیارد دلار خریداری شد. این معامله، که یک سال بعد نهایی شد، آغازی بر پایان نت‌اسکیپ بود.
پس از خریده شدن نت‌اسکیپ توسط AOL، مرورگر آن به تدریج از بازار کنار رفت. اما پیش از اینکه نت‌اسکیپ به طور کامل نابود شود، کد منبع آن به صورت آزاد در اینترنت منتشر شد و به توسعه موزیلا فایرفاکس (Mozilla Firefox) منجر شد که تا امروز به عنوان یکی از مرورگرهای اصلی شناخته می‌شود.
پیامدهای حقوقی برای مایکروسافت
در همان سالی که شرکت AOL اقدام به خرید نت‌اسکیپ کرد، دولت ایالات متحده تصمیم گرفت علیه مایکروسافت پرونده‌ای حقوقی به دلیل نقض قوانین ضدانحصار باز کند. این پرونده به یکی از مهم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین دعاوی حقوقی در حوزه فناوری تبدیل شد. دادگاه در حکمی بی‌سابقه اعلام کرد که شرکت مایکروسافت باید به دو بخش کاملاً مستقل تقسیم شود: یکی از این بخش‌ها مسئولیت توسعه و تولید سیستم عامل‌ها را بر عهده داشته باشد و بخش دیگر تنها بر تولید و توسعه مرورگرهای اینترنتی تمرکز کند!
این حکم که به منظور جلوگیری از تسلط انحصاری مایکروسافت بر بازار صادر شد، زلزله‌ای در صنعت فناوری ایجاد کرد. با این حال، مایکروسافت به سرعت تصمیم گرفت تا این حکم را به چالش بکشد. شرکت با استفاده از وکلای برجسته و استراتژی‌های حقوقی پیچیده، پرونده را وارد فرآیندی طولانی و پر از پیچیدگی‌های قانونی کرد. سرانجام، پس از چندین سال مبارزه در دادگاه‌های مختلف و تلاش برای اثبات موضع خود، مایکروسافت توانست از این ماجرا با جریمه‌ای سبک و بدون تحمل پیامدهای جدی خارج شود.
جنگ مرورگرها ادامه دارد …
مایکروسافت، با وجود آنکه توانست در اولین جنگ مرورگرها، که در دهه 90 میلادی آغاز شده بود، به پیروزی چشمگیری دست یافته و نت‌اسکیپ نویگیتور را به حاشیه براند، اما این موفقیت تنها برای مدت محدودی دوام داشت. در سال 2005، ظهور مرورگرهای جدید و قدرتمندی چون گوگل کروم (Google Chrome) و موزیلا فایرفاکس (Mozilla Firefox) باعث شد که اینترنت اکسپلورر، که تا آن زمان پرچمدار بی‌رقیب بازار مرورگرها به شمار می‌رفت، به تدریج سهم عمده‌ای از بازار خود را از دست بدهد.
مرورگر گوگل کروم با رابط کاربری ساده، سرعت بالا، و پشتیبانی از فناوری‌های پیشرفته وب، به سرعت به گزینه‌ای محبوب برای کاربران تبدیل شد. در همین زمان، موزیلا فایرفاکس نیز، که به نوعی میراث‌دار نت‌اسکیپ بود، با ارائه امکانات سفارشی‌سازی گسترده و احترام به حریم خصوصی کاربران، توانست جایگاه ویژه‌ای در میان کاربران حرفه‌ای و عمومی پیدا کند.
این تحولات، آغازگر دومین جنگ مرورگرها بود، جنگی که در آن مایکروسافت دیگر نتوانست تسلط پیشین خود را بازپس بگیرد. این دوره از رقابت نشان داد که در دنیای فناوری، حتی بزرگ‌ترین شرکت‌ها نیز نمی‌توانند برای همیشه برتری خود را حفظ کنند. موفقیت و بقا در این حوزه نیازمند نوآوری مستمر، درک نیازهای کاربران، و انطباق با تغییرات سریع فناوری است.
اگر چه مایکروسافت توانست نت‌اسکیپ را در اولین جنگ مرورگرها شکست دهد و تاریخ‌ساز شود، اما رقابت‌های جدید ثابت کردند که پیروزی در یک نبرد به معنای پیروزی در کل جنگ نیست. دنیای فناوری همواره در حال تغییر است و شرکت‌هایی که نمی‌توانند خود را با این تغییرات همگام کنند، به سرعت جای خود را به رقبای نوآور خواهند داد.
