برای اولین بار در بیش از یک قرن گذشته، گونه جدیدی از سوسن ژاپنی موسوم به «سوکاشیوری» (Sukashiyuri) توسط دکتر سئتا واتانابه (Seita Watanabe) و تیم او از باغ گیاه شناسی و دانشکده تحصیلات تکمیلی علوم در دانشگاه اوزاکا شناسایی شد. این کشف، که اولین مورد از سال 1914 به بعد قلمداد می‌شود، طبقه‌بندی سنتی این گل‌های خیره کننده را نیز به چالش می‌کشد. با دیجی رو همراه باشید.
تنوع گونه‌های سوسن ژاپنی
پیش از این، سوسن‌های «سوکاشیوری» که معمولاً به خاطر شکوفه‌های نارنجی رنگ زیبایشان شناخته می‌شوند، در چهار دسته طبقه‌بندی می‌شدند. این سوسن‌ها به دلیل استفاده زینتی و صادرات گسترده از ژاپن به مدت بیش از دو قرن، بسیار مورد توجه بوده‌اند.
با این حال، دکتر واتانابه بر این باور بود که طبقه‌بندی موجود، به طور دقیق بیانگر تنوع درون گونه‌ای این گل‌ها نیست. برای بررسی این فرضیه، او و تیم تحقیقاتی‌اش سفری تحقیقاتی و مفصل را در سراسر ژاپن آغاز کردند.
کشف گونه جدید سوسن ژاپنی
این سفر تحقیقاتی شامل مشاهده سوسن‌ها در زیستگاه‌های طبیعی، ثبت تصاویر، جمع‌آوری نمونه‌ها و استخراج DNA گیاهان برای تجزیه و تحلیل بود. محققان از طریق بررسی دقیق شکل ظاهری و ترکیب ژنتیکی این سوسن‌ها، طبقه‌بندی را برای دربر گرفتن هشت تاکسون مجزا گسترش دادند.
نکته: در زیست‌شناسی، تاکسون به گروهی از موجودات زنده اطلاق می‌شود که به دلیل اشتراک در ویژگی‌های مشخص، در یک رده طبقه‌بندی قرار می‌گیرند. این رده‌ها می‌توانند شامل گونه‌ها، جنس‌ها، خانواده‌ها، راسته‌ها، رده‌ها و قلمروها باشند.
در میان این موارد، آن‌ها گونه جدیدی به نام «زنبق آرام» (Lilium pacificum) را شناسایی کردند که در امتداد سواحل اقیانوس آرام از استان ایباراکی در شمال تا استان شیزوئوکا و جزایر ایزو در جنوب رشد می‌کند.
نکته: در فارسی، کلمه زنبق به طور خاص برای اشاره به گونه‌های لیلیوم که دارای گل‌های معطر و برگ‌های باریک هستند، استفاده می‌شود. در حالی که کلمه سوسن برای اشاره به طیف وسیع‌تری از لیلیوم، از جمله گونه‌هایی که گل‌های بدون عطر و برگ‌های پهن دارند، استفاده می‌شود.
ویژگی‌ها و سازگاری‌های منحصر به فرد
دکتر واتانابه اینگونه توضیح داده که:
این گونه دارای یک ویژگی جالبی است: نوک برگ‌های آن به شکل چنگک خمیده شده است. بر اساس درک جدید از این هشت گروه طبقه‌بندی، متوجه شدیم که هفت مورد از آن‌ها بومی ژاپن هستند و هر کدام با محیط خود، چه ساحلی و چه کوهستانی، سازگار شده و ویژگی‌های منحصر به فردی را تکامل داده‌اند.
وی افزود:
تحقیقات ما نشان می‌دهد که این گیاهان از طریق فرآیندهای پیچیده‌ای از هم تفکیک شده‌اند و امیدواریم که کار ما سرنخ‌هایی را برای مطالعات گونه‌زایی ارائه دهد. در گذشته، ممکن است به دلیل سادگی ظاهری گیاهان، به تفاوت‌های فردی آن‌ها توجهی نشده باشد. از طریق این تحقیق، اهمیت مشاهده مورفولوژیکی به خوبی نشان داده شد.
این کشف نه تنها درک ما از تنوع زیستی سوسن‌های «سوکاشیوری» را غنی‌تر می‌کند، بلکه بر اهمیت تحقیقات دقیق طبقه‌بندی در کشف پیچیدگی‌های پنهان فرگشت و سازگاری گیاهان نیز تاکید می‌کند.
سوسن‌های ژاپنی
سوسن‌های ژاپنی به خاطر زیبایی و تنوعشان بسیار مشهور شده‌اند و جایگاه برجسته‌ای در کشت و نمادهای فرهنگی ژاپن دارند.
یکی از نمادین‌ترین گونه‌ها، Lilium auratum است که اغلب با نام «سوسن طلایی ژاپن» شناخته می‌شود و به خاطر گل‌های سفید درشت و معطر با رگه‌های طلایی و لکه‌های قهوه‌ای مایل به قرمز مورد توجه قرار گرفته است. گونه مهم دیگر Lilium speciosum یا «سوسن ژاپنی» است که به خاطر گلبرگ‌های صورتی تا قرمز و عطر قوی آن مورد تحسین قرار می‌گیرد.
Lilium japonicum که با نام «یامایوری» نیز شناخته می‌شود، بومی مناطق کوهستانی خنک ژاپن است و دارای گل‌های ظریف و شیپوری شکل است. این گونه تمایل دارد در محیط‌های جنگلی رشد کند. «عنکبوت قرمز» یا Lycoris radiata هم گونه خیره کننده دیگری است که به خاطر گل‌های قرمز رنگش که در اواخر تابستان و اوایل پاییز شکوفا می‌دهد و اغلب با پایان جشنواره بون بودایی مرتبط است، شناخته شده است.
این سوسن‌ها نه تنها به تنوع زیستی گیاهان ژاپن کمک می‌کنند، بلکه جایگاه مهمی در باغبانی ژاپنی و جشن‌های آیینی دارند و نمادهایی از پاکی، تجدید و تغییر هستند.
جایگاه گل‌ها در فرهنگ ژاپن
گل‌ها در فرهنگ غنی ژاپن جایگاهی عمیق و تاثیرگذار دارند. آن‌ها نه تنها زیبایی بصری را به ارمغان می‌آورند، بلکه در جنبه‌های مختلف زندگی، هنر و آیین‌های سنتی این کشور نفوذ کرده و نمادگرایی ریشه‌دار و ارزش‌های زیبایی شناختی را نیز به همراه داشته‌اند. توجه به گل‌ها به حدی با فرهنگ این سرزمین در هم آمیخته که سنتی به نام “هانامی” (Hanami) شکل گرفته است. هانامی به معنای تماشای گل‌های فصلی، به ویژه شکوفه‌های گیلاس (Sakura)، فرصتی برای برقراری ارتباط با طبیعت و درک مفهوم گذرا بودن زیبایی است.
علاوه بر لذت بردن از شکوفه‌های زودگذر، رسم هانامی نماد عمیق‌تری را نیز در خود جای داده است. گل‌های گیلاس با شکوفه‌های صورتی و سفید زیبا، تنها برای مدت کوتاهی شکوفا می‌شوند و یادآور ماهیت گذرا و شکننده بودن زندگی هستند. ژاپنی‌ها با شرکت در مراسم هانامی، ضمن تحسین این زیبایی زودگذر، پذیرش فلسفی چرخه‌های زندگی و مرگ را به نمایش می گذارند.
نقوش گلدار در سراسر هنر و طراحی سنتی ژاپن، از پارچه‌های نفیس کیمونو گرفته تا ظروف سرامیکی و نقاشی‌های کلاسیک، به چشم می‌خورند. این نقوش اغلب دارای معانی نمادین هستند. شکوفه‌های گیلاس علاوه بر زیبایی، مظهر گذرا بودن زندگی نیز به شمار می‌روند. در مقابل، شکوفه‌های آلو نماد استقامت و تجدید حیات هستند و با شکوفا شدن در سردترین زمستان‌ها، پیام امید و پشتکار را به ارمغان می‌آورند.
نقش گل‌ها در مراسم سنتی چای ژاپنی نیز قابل توجه است. در این مراسم، گل‌ها با دقت و ظرافت انتخاب می‌شوند تا با فصل و محیط هماهنگ باشند و بر تجربه معنوی و زیبایی شناختی مراسم بیافزایند. انتخاب گل‌ها بر اساس فلسفه ژاپنی، بر لزوم هماهنگی بین طبیعت و زیبایی ساخته دست بشر تاکید می‌کند و یادآور احترام عمیق ژاپنی‌ها به طبیعت است.
به طور کلی، گل‌ها در فرهنگ ژاپن زبانی نمادین برای بیان احساسات، ارزش‌ها و فلسفه‌های زندگی به شمار می‌روند. درک این نمادگرایی، درک عمیق‌تری از فرهنگ ژاپن را به همراه خواهد داشت.
