دانشمندان دانشگاه تولین با استفاده از فناوری پیشرفته لیدار، موفق به کشف یک شهر بزرگ و گمشده مایایی شدند که شامل سازه‌های باستانی از جمله اهرام سنگی است. این شهر در ناحیه کامپچه مکزیک واقع شده و یافته‌های این کشف جدید، نگاه عمیقی به پیچیدگی و گستردگی تمدن باستانی مایا دارد. با ما در دیجی رو همراه باشید.
فناوری لیدار: دروازه‌ای به سوی تاریخ پنهان
لیدار یا لایدار (LiDAR) که مخفف عبارت Light Detection and Ranging به معنی «شناسایی و تعیین مسافت با استفاده از نور» می‌باشد، یک فناوری پیشرفته است که با انتشار پالس‌های لیزری به سطح زمین، می‌تواند موانع طبیعی مانند جنگل‌های انبوه را کنار زده و آنچه در زیر آن‌ها پنهان شده را آشکار سازد. تیم پژوهشگران به سرپرستی لوک آلد-توماس (Luke Auld-Thomas)، دانشجوی دکترا از دانشگاه تولین و مشاور او پروفسور مارچلو آ. کانوتو (Marcello A. Canuto)، با کمک لیدار به بررسی 50 مایل مربع (تقریباً 130 کیلومتر مربع) از زمین‌های جنگلی در مکزیک پرداختند و توانستند بیش از 6,500 ساختار پیش‌هیسپانی را شناسایی کنند (هیسپانی صفتی است که به مردم اسپانیایی‌زبان ایالات متحده آمریکا گقته می‌شود).
پیچیدگی و تنوع شهرهای مایایی
این یافته‌ها که در ژورنال علمی Antiquity منتشر شده است، نشان می‌دهد که منطقه مورد بررسی نه تنها مملو از سکونت‌گاه‌های روستایی بوده، بلکه شهرهای بزرگی را نیز در خود جای داده است. یکی از این شهرها در کنار تنها بزرگراه منطقه قرار دارد؛ منطقه‌ای که سال‌ها است مردم محلی در آنجا مشغول کشاورزی هستند، اما حتی دولت و جامعه علمی از وجود آن بی‌خبر بوده‌اند. این شهر مایایی با اهرام عظیم و نمادین خود، ثابت می‌کند که تمدن مایا فراتر از تصورات پیشین ما در نواحی گرمسیری شکل گرفته است.
به گفته آلد-توماس، این کشف برجسته نقطه عطفی در پژوهش‌های تمدن مایا محسوب می‌شود. او می‌گوید:
ما تا پیش از این تصور می‌کردیم که بیشتر مناطق ناشناخته مایایی مناطق روستایی کوچکی هستند، اما کشف چنین شهری با اهرام بزرگ، نشان دهنده میزان گستردگی و پیچیدگی سکونت‌گاه‌های مایایی است.
ساختارهای پنهان و سازه‌های تاریخی
با فناوری لیدار، پژوهشگران قادر به شناسایی تعداد زیادی از سازه‌های مختلف، از جمله خانه‌ها، اهرام و سایر نمونه‌های زیرساختی مایایی شدند. این فناوری به دلیل توانایی آن در ثبت ساختارهای سطح زمین از فاصله دور و بدون نیاز به حضور در محل، در کشف تمدن‌های باستانی کارایی بالایی دارد. تصاویر سه‌بعدی که لیدار از این شهر مایایی فراهم کرده، نشان می‌دهد که چگونه یک جامعه باستانی توانسته در میان جنگل‌های انبوه و با امکانات محدود، ساختارهایی عظیم و پیچیده بسازد.
پروفسور مارسلو کانوتو (Marcello A. Canuto)، مدیر مؤسسه پژوهش‌های میانه آمریکا (MARI) در دانشگاه تولین، می‌گوید:
به لطف حمایت مالی بنیاد هیتز، مؤسسه ما توانسته از فناوری لیدار برای تحقیقات باستان‌شناسی استفاده کند و این کشف‌ها از جمله دستاوردهای مهم این پروژه بزرگ هستند.
لیدار و تحول در دانش باستان‌شناسی
فناوری لیدار در سال‌های اخیر باعث تحولی بزرگ در مطالعات تمدن‌های باستانی شده است. این فناوری به پژوهشگران اجازه می‌دهد تا نواحی گسترده‌ای از زمین را با سرعت بالا و دقت زیادی بررسی کنند. با توجه به کشف‌های جدید، دانشمندان متوجه شدند که میزان جمعیت تمدن مایا ممکن است بسیار بیشتر از آنچه پیشتر تصور می‌شد بوده باشد.
آلد-توماس اشاره می‌کند که کشف این حجم عظیم از سازه‌های باستانی باعث شده پژوهشگران به این نتیجه برسند که بسیاری از مناطق ناشناخته مایایی ممکن است بیش از آنچه انتظار داشتیم، جمعیت داشته‌اند. او می‌گوید:
تاکنون تصور بر این بود که نواحی گسترده مایاها بیشتر حالت روستایی داشته‌اند، اما کشف این شهر بزرگ با این همه سازه و جمعیت، این نظریه را به چالش می‌کشد و نشان می‌دهد که تمدن مایا پیچیدگی‌های بیشتری نسبت به باورهای قبلی داشته است.
چالش‌های جدید و فرصت‌های تازه در بررسی تمدن مایا
این یافته‌های جدید همچنین می‌تواند به حل اختلاف‌نظرهایی کمک کند که در میان باستان‌شناسان درباره میزان جمعیت و الگوی سکونت‌گاه‌های مایایی وجود داشته است. با اینکه بسیاری از نواحی مایایی همچنان ناشناخته هستند، این کشف جدید نشان می‌دهد که تمدن مایا مجموعه‌ای از سکونت‌گاه‌های مختلف، از مناطق کشاورزی وسیع گرفته تا شهرهای بزرگ و پرجمعیت، را شامل می‌شده است.
پروفسور کانوتو معتقد است که یافته‌های جدید به ما کمک می‌کند درک بهتری از میزان تغییرات محیطی که مایاها در مناطق گرمسیری خود ایجاد کرده‌اند، به دست آوریم. او می‌گوید:
این کشف به ما نشان می‌دهد که تمدن مایا مانند بسیاری از تمدن‌های باستانی دیگر، تنوع زیادی در نحوه سکونت و استفاده از زمین داشته است. در حالی که برخی مناطق به شدت پرجمعیت و کشاورزی شده بودند، مناطق دیگری نیز وجود داشتند که شامل جوامع کوچک‌تر بودند.
لیدار و اهمیت آن برای آینده پژوهش‌های باستان‌شناسی
در نهایت، فناوری لیدار نقش کلیدی در گسترش مرزهای دانش باستان‌شناسی ایفا می‌کند. این فناوری توانسته دسترسی پژوهشگران را به اطلاعات دقیق و کامل از تمدن‌های باستانی افزایش دهد و به ما این امکان را بدهد که به درک بهتری از سازوکار تمدن‌هایی مانند مایا برسیم.
این کشف شگفت‌انگیز در کامپچه نه تنها دیدگاه ما نسبت به تمدن مایا را عمیق‌تر کرده است، بلکه نشان می‌دهد که همچنان رازهای زیادی در دل تاریخ پنهان است که با فناوری‌های نوین می‌توان آن‌ها را کشف و به بشریت معرفی کرد. با هر کشف جدید، تاریخ برای ما روشن‌تر می‌شود و پیچیدگی و غنای فرهنگی تمدن‌های باستانی بیش از پیش آشکار می‌گردد.
