بیماری آلزایمر (AD) یکی از شایع‌ترین و جدی‌ترین بیماری‌های مغزی در جهان است که سالانه میلیون‌ها نفر را درگیر می‌کند. این بیماری، که شایع‌ترین نوع دمانس (زوال عقل) است، حدود 60 تا 70 درصد از موارد دمانس را شامل می‌شود. بر اساس گزارش‌های سازمان بهداشت جهانی، بیش از 33 میلیون نفر در سراسر جهان به آلزایمر مبتلا هستند. تاکنون هیچ درمان قطعی برای آلزایمر وجود ندارد و این بیماری معمولاً زمانی تشخیص داده می‌شود که فرد با مشکلات جدی حافظه و تفکر مواجه شده باشد که به طور مستقیم بر زندگی روزمره او تأثیر می‌گذارد.
اما پژوهشگران دانشگاه ملبورن استرالیا با استفاده از روشی نوآورانه و امیدبخش، به توسعه یک آزمایش خون ساده دست یافته‌اند که می‌تواند به تشخیص زودهنگام بیماری آلزایمر کمک کند. این آزمایش بر اساس اندازه‌گیری ایزوتوپ‌های پتاسیم در سرم خون انجام می‌شود و می‌تواند یک تغییر بزرگ در مدیریت و کند کردن روند این بیماری باشد.
تشخیص زودهنگام آلزایمر از طریق آزمایش خون
تیمی از پژوهشگران دانشکده علوم دانشگاه ملبورن به سرپرستی دکتر برندون ماهان (Brandon Mahan)، در همکاری با دانشمندان علوم اعصاب دانشکده پزشکی، دندانپزشکی و علوم بهداشتی (مستقر در مؤسسه Florey)، به توسعه این آزمایش خون پرداخته‌اند. این پژوهشگران با استفاده از تکنیک‌های شیمی تحلیلی غیرآلی که ابتدا برای مطالعه زمین‌شناسی و کیهان‌شناسی توسعه یافته بودند، موفق به شناسایی نشانگرهای زیستی زودهنگام بیماری آلزایمر در سرم خون انسان شدند. این تکنیک‌ها که در ابتدا برای مطالعه شکل‌گیری و تکامل زمین، ماه، سیارات و نمونه‌های سیارکی طراحی شده بودند، اکنون برای جستجوی نشانگرهای زیستی آلزایمر به کار گرفته شده‌اند.
نتایج مطالعات اولیه
در این پژوهش، محققان سطوح ایزوتوپ‌های پتاسیم را در 20 نمونه سرم خون مقایسه کردند که شامل 10 نمونه از افراد سالم و 10 نمونه از بیماران مبتلا به آلزایمر بود. با استفاده از طیف‌سنج پلاسمای جفت شده القایی با برخورد چندگانه، این تیم موفق به اندازه‌گیری دقیق ایزوتوپ‌های پتاسیم در سرم خون شد. نتایج این پژوهش نشان داد که این آزمایش خون می‌تواند پتانسیل تشخیص آلزایمر را قبل از بروز علائم کاهش شناختی یا سایر نشانه‌های بیماری داشته باشد، به طوری که می‌توان از این طریق زودتر اقدام به کاهش اثرات آلزایمر کرد.
دکتر ماهان درباره این یافته‌ها می‌گوید:
آزمایش ما، که حالت تهاجمی بسیار کمی دارد، به ارزیابی نسبی سطوح ایزوتوپ‌های پتاسیم در سرم خون انسان می‌پردازد و نشان می‌دهد که این روش پتانسیل تشخیص آلزایمر را پیش از ظهور علائم شناختی یا سایر نشانه‌های بیماری دارد.
به گفته او، این آزمایش بر خلاف آزمایش‌های مبتنی بر پروتئین، با مشکلات پایداری نمونه‌ها مواجه نیست، زیرا بر اساس یک نشانگر زیستی غیرآلی انجام می‌شود.
اهمیت تشخیص زودهنگام آلزایمر
تشخیص زودهنگام آلزایمر از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است، زیرا می‌تواند به افراد و خانواده‌های آن‌ها کمک کند تا زودتر اقدامات لازم را انجام دهند. در حال حاضر، تشخیص آلزایمر بر اساس سابقه پزشکی، معاینات عصبی، ارزیابی‌های شناختی، عملکردی و رفتاری، تصویربرداری مغزی و تجزیه و تحلیل پروتئین‌های موجود در مایع مغزی نخاعی یا نمونه‌های خونی انجام می‌شود. با این حال، بسیاری از این روش‌ها نیازمند تجهیزات پیشرفته و فرآیندهای پیچیده هستند.
تشخیص زودهنگام این بیماری به بیماران اجازه می‌دهد که زودتر تغییراتی در سبک زندگی ایجاد کرده و داروهایی را مصرف کنند که می‌توانند به کند کردن روند پیشرفت بیماری کمک کنند. همچنین، تشخیص زودهنگام به خانواده‌ها امکان می‌دهد تا زمان بیشتری برای مدیریت تأثیرات اجتماعی، احساسی و مالی دمانس داشته باشند. علاوه بر این، افراد مبتلا به آلزایمر در مراحل ابتدایی بیماری می‌توانند در طیف وسیع‌تری از آزمایش‌های بالینی شرکت کنند که ممکن است منجر به کشف درمان‌های جدید و مؤثرتر شود.
چالش‌های پیش رو و مسیر آینده
با اینکه نتایج این مطالعه بسیار امیدوار کننده است، اما هنوز به تحقیقات بیشتری نیاز است تا مشخص شود که این آزمایش خون تا چه حد می‌تواند به عنوان یک ابزار تشخیصی قابل اعتماد و عمومی برای آلزایمر مورد استفاده قرار گیرد. پروفسور اشلی بوش (Ashley Bush)، یکی از نویسندگان این مطالعه از مؤسسه Florey، با اشاره به نتایج این پژوهش می‌گوید:
آزمایش خون ما با موفقیت آلزایمر را شناسایی کرد و قدرت تشخیصی آن می‌تواند با آزمایش‌های خون پیشرو در حال حاضر رقابت کند. با این حال، تحقیقات بیشتری نیاز است تا کارایی نهایی این روش امیدوار کننده مشخص شود.
از آنجا که جمعیت جهان در حال پیر شدن است، تعداد افراد مبتلا به آلزایمر و سایر انواع دمانس رو به افزایش است. بر اساس پیش‌بینی‌ها، تعداد بیماران دچار دمانس هر 20 سال دو برابر خواهد شد و هزینه‌های جهانی مرتبط با این بیماری تا سال 2030 به 2.8 تریلیون دلار خواهد رسید. در سال 2024، بیش از 421 هزار نفر در استرالیا با دمانس زندگی می‌کنند و این بیماری دومین علت مرگ و میر در این کشور و اولین علت مرگ و میر در زنان استرالیایی است.
پیامدهای بالینی و تأثیرات اجتماعی
آزمایش خون جدید که توسط پژوهشگران دانشگاه ملبورن توسعه یافته است، می‌تواند پیامدهای بالینی مهمی داشته باشد. این آزمایش می‌تواند به پزشکان کمک کند تا بیماری آلزایمر را در مراحل ابتدایی تشخیص دهند و به افراد مبتلا کمک کنند تا زودتر به درمان‌های مناسب دسترسی پیدا کنند. همچنین، این روش می‌تواند به عنوان یک ابزار غربالگری برای افراد با خطر بالای ابتلا به آلزایمر مورد استفاده قرار گیرد.
از سوی دیگر، این آزمایش می‌تواند به کاهش بار اجتماعی و اقتصادی بیماری آلزایمر کمک کند. با توجه به اینکه هزینه‌های مراقبت از بیماران آلزایمر به طور چشمگیری در حال افزایش است، تشخیص زودهنگام این بیماری می‌تواند منجر به کاهش هزینه‌های مرتبط با مراقبت‌های بلندمدت و همچنین افزایش کیفیت زندگی بیماران و خانواده‌های آن‌ها شود.
جمع‌بندی
پژوهش‌های جدید دانشگاه ملبورن در زمینه تشخیص زودهنگام آلزایمر از طریق آزمایش خون نشان دهنده یک گام مهم به سوی مدیریت بهتر این بیماری است. استفاده از ایزوتوپ‌های پتاسیم به عنوان نشانگر زیستی، رویکردی نوآورانه است که می‌تواند به بهبود تشخیص و درمان آلزایمر کمک کند. این آزمایش خون با قابلیت حداقل تهاجمی و پایداری بالای نمونه‌ها، می‌تواند به زودی به یکی از ابزارهای اصلی تشخیص زودهنگام آلزایمر تبدیل شود و به کاهش تأثیرات اجتماعی و اقتصادی این بیماری کمک کند.
با این حال، تحقیقات بیشتری نیاز است تا این روش به صورت گسترده‌تری مورد استفاده قرار گیرد و به عنوان یک ابزار استاندارد در تشخیص آلزایمر در مراحل اولیه معرفی شود. پژوهشگران همچنان به دنبال حمایت و همکاری‌های بیشتر برای توسعه این فناوری هستند و امیدوارند که بتوانند تأثیرات مثبت بیشتری بر جامعه بیماران و خانواده‌های آن‌ها داشته باشند.
