آخرین نسل از ماموت‌ها کجا ساکن بودند و چرا منقرض شدند؟

حتماً تا به حال، ماموت‌ها را در فیلم‌ها و کارتون‌های زیادی دیده‌اید. این حیوانات عظیم الجثه پشمالو که در واقع اجداد فیل‌های امروزی محسوب می‌شوند، جزو پستانداران گیاه‌خوار بوده و در آغاز دوران چهارم زمین‌شناسی از 4.8 میلیون سال تا 4500 سال پیش، بعد از انقراض دایناسورها در بخشی از نواحی اروپا و شمال آسیا، مانند سیبری می‌زیسته‌اند. بدن این حیوانات از موهای بلند پوشیده بوده و عاج بسیار بلند و پیچ‌داری داشته‌اند.

ماموت پشمالو آخرین گونه منقرض شده از ماموت به حساب می‌آید. بیشتر جمعیت ماموت‌های پشمالو در شمال آمریکا، اروپا و آسیا، و تمام ماموت‌های کلمبیایی در شمال آمریکا، در طول دوره بازگشت آخرین یخبندان منقرض شدند که بخشی از یک انقراض دسته‌جمعی جانوران غول‌پیکر در شمال اوراسیا و آمریکا است.

حال، بر اساس نتایج جدیدترین مطالعات انجام شده، به نظر می رسد آخرین نسل از ماموت‌ها در جزیره ای متروک در شمال روسیه، به نام رانگل (Wrangel)، زندگی می‌کرده‌اند. این طور که محققان گفته‌اند، این جزیره دور افتاده که در اقیانوس منجمد شمالی واقع شده، تا قرن‌ها پس از انقراض جمعیت عظیم ماموت‌ها در نقاط دیگر دنیا، همچنان پذیرای این حیوانات غول پیکر بوده است. به گفته تیمی از محققان فنلاند، آلمان و روسیه، این پستانداران با افزایش سطح آب دریاها که حاصل گرم شدن تدریجی کره زمین از 15000 سال پیش بود، از سایر ماموت های ساکن در نیمکره شمالی جدا شده بودند.

ماموت پشمالو از دیرباز دانشمندان را مجذوب خود کرده است و حتی برخی معتقدند که شاید بتوان این گونه را دوباره احیاء کرد! اما هنوز چیزهای زیادی درمورد این حیوان بزرگ و دوست داشتنی وجود دارد، که اطلاعی در مورد آن‌ها نداریم.

در تحقیقات جدید، که در ژورنال Quaternary Science Review منتشر شده است، محققان ترکیبات ایزوتوپ کربن، نیتروژن، گوگرد و استرانسیم را در مجموعه ای از استخوان ها و عاج‌های ماموت‌های 40 تا 4 هزار ساله از شمال سیبری، آلاسکا، یوکان و جزیره رانگل، مورد مطالعه قرار داده‌اند. هدف از این مطالعات، بررسی هرگونه تغییر احتمالی در رژیم غذایی و زیستگاه ماموت ها و جستجوی نشانه هایی از اختلال در محیط پیرامونی آن‌ها بوده است. دانشمندان دریافتند که ترکیبات ایزوتوپ کربن کلاژن و نیتروژن ماموت ها در جزیره رانگل حتی پس از گرم شدن هوا در حدود 10 هزار سال پیش، هیچ تغییری نکرده و تا زمانی هم که نسل ماموت ها منقرض شد، بدون تغییر باقی مانده بود.

ماموت های پشمی ساکن در دشت‌های اوکراین و روسیه حدود 15000 سال پیش از بین رفتند، و آن‌هایی که در جزیره سنت پاول در آلاسکا بودند، تا حدود 6000 سال پیش دوام آوردند. مطالعاتی که بر روی بقایای آخرین مورد از این ماموت‌ها انجام شده، تغییرات چشمگیری را در ترکیب ایزوتوپیک آن‌ها نشان می دهد، که می تواند به معنی تغییرات آب و هوایی ناگهانی در زیستگاه‌شان باشد. ماموت های جزیره رانگل نیز حدود 4000 سال پیش با این چالش روبرو شده و از میان رفته‌اند.

محققان همچنین دریافتند که مقادیر ایزوتوپ کربنات، وجود اختلاف در میزان چربی و کربوهیدرات رژیم غذایی ماموت های جزیره رانگل با همتایان آن‌ها در سیبری را نشان می دهد.

لاورا آرپ از موزه تاریخ طبیعی فنلاند و دانشگاه هلسینکی، که رهبری این تحقیقات را بر عهده داشته، می‌گوید:

ما فکر می کنیم تغییرات مذکور نشان دهنده این موضوع هستند که ماموت های سیبری برای زنده ماندن در طول زمستان های بسیار سخت عصر یخبندان، به ذخایر چربی خود تکیه کرده‌اند، در حالی که ماموت های رانگل، که در شرایط متعادل‌‌تری زندگی می کردند، نیازی به این کار نداشتند.

نتایج این مطالعه همچنین نشان می دهد که استخوان های ماموت های ساکن در جزیره رانگل دارای گوگرد و استرانسیم هستند که نشان از هوازدگی شدید سنگ بستر در اواخر دوران حیات این جانداران دارد که به نوبه خود ممکن است کیفیت آب آشامیدنی آن‌ها را تحت تأثیر قرار داده باشد.

محققان بر این باورند آنچه که ممکن است در نهایت منجر به از بین رفتن ماموت های جزیره رانگل شده باشد، برخی تغییرات آب و هوایی کوتاه مدت مانند بارش باران بر روی برف بوده که باعث شده زیستگاه این جانور عظیم الجثه بیش از حد دچار انجماد شده و در نتیجه یافتن غذای کافی مشکل شود. این مسئله ممکن است به کاهش جمعیت و در نهایت انقراض کامل ماموت‌های پشمالوی جزیره رانگل منجر شده باشد.

در عین حال، گسترش انسان‌ها هم یکی دیگر از عوامل بالقوه انقراض ماموت‌ها است. اولین شواهد حضور انسان در جزیره رانگل به چند صد سال پس از جدیدترین استخوان ماموت‌ها مربوط می شود. بنابراین، محققان می گویند به احتمال زیاد نمی توان شواهدی مبنی بر شکار ماموت در جزیره رانگل پیدا کرد، اما با این حال نمی توانیم این احتمال را رد کنیم که اجداد ما در انقراض آن‌ها نقش داشته اند.