حواس پنج‌ گانه چیست؟

حواس ‌پنج‌ گانه‌ی انسان با نام‌های شنوایی، لامسه، بویایی، بینایی و چشایی شناخته شده‌ و نقش بسیار مهمی در زندگی هر فرد ایفا می‌کنند به طوریکه اختلال در عملکرد تنها یکی از این حواس می‌تواند زندگی فرد را دستخوش تغییرات بسیار نامطلوبی کرده و کیفیت آن‌ را تا حد زیادی کاهش دهد. این حواس به طور کل سیگنال‌های اطلاعاتی را از محیط اطراف دریافت کرده و از طریق اندام‌های حسی و همچنین تکیه بر قدرت مغز انسان تجزیه تحلیل و تفسیر می‌کنند. مغز با تحلیل و تفسیر داده‌های اطلاعاتی، به بدن انسان فرمان چگونگی پاسخ‌دهی بر این عوامل بیرونی را خواهد داد، بنابراین هر گونه از این حواس نقش بسیار منحصر به فردی را در عملکرد فرد در زندگی به عهده دارند. عملکرد هر یک از حواس پنج‌گانه‌ی خود را در اندام‌هایی نظیر چشم، گوش، پوست، بینی و زبان به خوبی خواهید دید.

بینایی

عمل دیدن از طریق چشم با تشخیص رنگ‌ها و نور میسر می‌شود. چشم انسان توانایی دریافت تصاویر و مشاهده‌ی المان‌هایی قابل رویت است. نور هم از طریق قسمت‌های مختلف چشم از جمله مردمک، عدسی و شبکیه وارد چشم شده و از طریق عصب بینایی در نهایت به گیرنده‌های موجود در مغز راه پیدا می‌کند. بعد از این مرحله، تصاویر تفسیر و تحلیل شده و دوباره به چشم فرستاده می‌شود. از این رو فردی که دارای چشم‌های سالم است قادر به مشاهده‌ اجسام و تشخیص ابعاد و رنگ آن‌ها می‌باشد. بینایی برای بشر همواره از مهم‌ترین حواس پنج‌گانه بوده و فقدان یا عدم کارکرد درست آن باعث می‌شود که فرد بینایی خود را به طور کامل از دست داده و یا در پروسه‌ی مشاهده‌ی محیط اطراف با مشکل مواجه شود. سرعت ورود نور به چشم و همچنین دریافت و تحلیل آن توسط مغز با سرعت بسیار بالایی انجام می‌شود.

شنوایی

حس شنوایی و همچنین تشخیص صدا از طریق گوش انجام می‌شود. شنوایی در واقع به معنای درک صدا بوده و تشخیص صوت نیز توسط گوش از طریق ارتعاشاتی است که وارد کانال‌های گوش شده و پرده‌ی گوش را به لرزه درمی‌آورد. پس از آن ارتعاشات از طریق استخوان‌های مخصوصی به نام استخوان چکشی، استخوان سندانی و استخوان رکابی – که در قسمت داخلی گوش قرار دارند – برای انتقال اطلاعات و تفسیر آن به مغز فرستاده می‌شوند. در نهایت مغز نیز با توجه به آن‌چه که دریافت کرده اعم از فریاد، سرو صدا، ضرب و شتم و غیره نوع صدا و پیام آن را به فرد شنونده اطلاع می‌دهد.

لامسه

لمس و حسه لامسه از طریق پوست برای انسان میسر می‌شود. این ارگان قادر است گرما، سرما، فشار و درد را تشخیص دهد. سطح پوست دارای گیرنده‌های بسیار زیادی است که سطح فشاری که به آن وارد شده است را حس می‌کند. پوست از طریق گیرنده‌های متعددی که در سطح خود دارد جریان الکتریکی را از طریق سیستم عصبی خارجی به سیستم عصبی مرکزی و مغز انتقال می‌دهد. سپس مغز جریان الکتریکی دریافت شده را تفسیر کرده و از این طریق سردی یا گرمی و یا درد و سایش را تشخیص می‌دهد.

بویایی

عمل بوییدن از طریق بینی انجام می‌شود. بینی به شما کمک می‌کند تا رایحه و مواد شیمیایی موجود در هوا را تشخیص دهید. گیرنده‌های بویایی موجود در داخل آن قادر به تفکیک مواد شیمیایی موجود در هوا و یا حتی غذا هستند زیرا رایحه به طور مستقیم به قشر بویایی مغز می‌روند و در این قسمت مغز نیز با تفسیر و برگرداندن اطلاعات قادر به تشخیص عطر و بوها شده و حتی می‌تواند یک بوی خاص را نیز شناسایی کند. سپس فرد می‌تواند از این طریق، بوی خوب و بد را از هم تفکیک کند.

چشایی

حس چشایی از طریق زبان انجام می‌شود. زبان به طور کلی قادر به تشخیص طعم شوری، شیرینی، ترشی و تلخی بوده و همچنین توانایی تشخیص مواد شیمیایی مختلف در غذا، املاح و مواد معدنی و حتی مواد سمی نیز دارد. تشخیص طعم از طریق سنسورهای موجود در زبان انجام شده و از این طریق بدن قادر است مواد مغذی را از مواد مضر تشخیص داده و آن‌ها را از هم متمایز کند. البته باید یادآور شد که حس چشایی در کنار حس بویایی است که کامل می‌شود.