احتمالاً تاکنون بارها عبارت تفکر انتزاعی را شنیده‌اید اما آیا می‌دانید که این نوع تفکر چیست و چه کاربردی دارد؟ اساساً تفکر انتزاعی به نوعی از تفکر اشاره دارد که به شما این امکان را می‌دهد تا در مورد چیزهایی که در فضا و لحظه فعلی وجود ندارند، تأمل کنید. همچنین تفکر انتزاعی موجب می‌شود تا بتوانید به مفاهیم و اصول کلی، هم در زندگی روزمره و هم در محیط آکادمیک و حرفه‌ای، فکر کنید. در این مقاله، دیجی رو قصد دارد در مورد ویژگی‌ها، عملکرد و تفاوت تفکر انتزاعی با تفکر عینی صحبت کند. در ادامه با ما همراه شوید.
آیا تفکر انتزاعی مزیتی نسبت به سایر تفکر‌ها دارد؟
مطالعه‌ای که در سال 2006 توسط دانشگاه آمستردام انجام شد، نشان داد که مردم وقتی انتزاعی فکر می‌کنند، احساس قدرت بیشتری دارند. دقیقاً به همین دلیل است که برخی مواقع تفکر انتزاعی مطلوب‌تر از تفکر عینی است زیرا تفکر عینی محدود‌تر عمل می‌کند.
تفکر انتزاعی چیست و چه کاربردی دارد؟
از دید علم روانشناسی، تفکر انتزاعی به معنای توانایی درک خصوصیات اساسی و مشترک است. این کار برای حفظ جنبه‌های مختلف یک موقعیت در ذهن، پیش‌بینی و برنامه‌ریزی برای آینده، تفکر نمادین و نتیجه‌گیری به کار می‌رود. تفکر انتزاعی نقطه مقابل تفکر انضمامی یا عینی است زیرا تفکر عینی به تفکر مبتنی بر زمان و مکان کنونی اشاره دارد.
تفکر انتزاعی برای چه کاری مناسب است؟
تفکر انتزاعی به شما در پیوند دادن بین ایده‌ها، عقاید یا عناصر مختلف محیط بیرونی و درونی کمک خواهد نمود. علاوه بر این، به نوآوری، خلاقیت، تصور، ایده‌های جدید، یادگیری از تجربیات گذشته و تأمل در مورد آینده نیز کمک می‌کند. همچنین این نوع تفکر توانایی شناختی را نیز فراهم می‌سازد. یکی از آخرین توانایی‌های شناختی بشر که در سطح تکاملی کسب می‌کند از طریق تفکر انتزاعی به دست می‌آید.
ویژگی‌های تفکر انتزاعی
این ویژگی‌ها بر شکل، محتوا و عملکرد‌های تفکر انتزاعی متمرکز است که به طور خلاصه تفکر انتزاعی باعث می‌شود:
- روی عناصری تمرکز کنید که فراتر از محیط فعلی می‌باشند.
- به شما این امکان را می‌دهد تا قوه تخیل و نوآوری خود را به کار اندازید و خلاقیت داشته باشید.
- تفکر عمیق در باب موضوع را تحریک می‌کند.
- به یافتن معانی مختلف در هر موقعیت کمک می‌کند.
- اجازه ایجاد ایده‌های جالب و انتزاعی را می‌دهد.
- تفکر انتزاعی نوعی تفکر فرضی- قیاسی است. به عبارت دیگر، این امکان را به افراد می‌دهد تا بدون نیاز به آزمایش تجربی، فرضیه‌هایی بسازند.
- این نوع تفکر انعطاف‌پذیر است به طوری که باعث ایجاد بحث در هر زمینه‌ای می‌شود.
نمونه‌هایی برای درک بهتر تفکر انتزاعی
برای درک صحیح از این نوع تفکر بهتر است مثال‌هایی را بررسی کنیم:
افرادی را تصور کنید که فراتر از آنچه در مقابل‌شان است، فکر می‌کنند. به طور مثال شخصی را تصور کنید که به یک کتاب خاص فکر می‌کند. این تفکر انتزاعی نیست اما وقتی فرد به چندین کتاب که در دسترس او قرار ندارند فکر می‌کند، تفکر انتزاعی وی فعال می‌شود.
همچنین فرد می‌تواند به کتاب‌هایی فکر کند که احساس می‌کند نمایان‌گر شخصیت او هستند؛ کتاب‌هایی که خوانده است و برایش بسیار مهم هستند. همانطور که می‌بینید تخیل نقش زیادی در تفکر انتزاعی دارد. وقتی یک هنرمند به بهترین رنگ‌ها برای نقاشی خود فکر می‌کند یا زمانی که یک نوازنده به فکر بهترین نت برای پایان دادن به سمفونی خود است، این یک تفکر انتزاعی است.
آهنگسازی که از ایده‌های خود برای نوشتن متن آهنگ استفاده می‌کند، ریاضیدانی که اعداد را برای نتیجه‌گیری تجزیه و تحلیل می‌کند، و یا روشی که یک فیزیکدان به واسطه آن روابط معنی‌دار را از داده‌های آن‌ها استخراج می‌کند، همگی از تفکر انتزاعی بهره می‌برند. هنگامی که شما شرایط خاصی را تجزیه و تحلیل می‌کنید که فراتر از زمان حال است، در حال استفاده از تفکر انتزاعی هستید.
تفکر انتزاعی چه موقع ظاهر می‌شود؟ فرضیه پیاژه
ژان پیاژه زیست شناس سوئیسی (1896-1980) درباره افکار انتزاعی مطالعاتی داشت. وی فرضیه‌ای ارائه کرد که بیان می‌داشت تفکر انتزاعی و همچنین استدلال در آخرین مرحله رشد ظاهر می‌شود. در واقع پیاژه تفکر انتزاعی را ” تفکر رسمی” نامید زیرا به این مرحله تکاملی تعلق داشت.
مرحله تفکر رسمی از سنین 11 تا 15 سالگی آغاز می‌شود و تا بزرگسالی ادامه دارد. وجود عناصر زیر در این مرحله ضروری است:
- استدلال فرضی
- استدلال انتزاعی
- حل مسئله به صورت سیستماتیک
- تفکر انتزاعی
به گفته پیاژه، تفکر انتزاعی با منطق و توانایی حل مشکلات ارتباط نزدیک دارد. این یکی از ویژگی‌های متمایز انسان است که آن را از سایر گونه‌های جانوری متمایز کرده است.
نحوه استفاده از تفکر انتزاعی
آیا می‌توانید این نوع تفکر را در زندگی روزمره خود اعمال کنید؟
تفکر انتزاعی در زمینه‌هایی مانند ریاضیات یا علوم مفید می‌باشد زیرا استدلال تحلیلی نیاز به استفاده از تفکر انتزاعی دارد. فراموش نکنید که برای درک یک موضوع یا دانش خاص، باید بتوانید آن را به زندگی واقعی ارتباط دهید تا عملی‌تر شود.
تفاوت بین تفکر انتزاعی و تفکر عینی
در ابتدای مطلب بیان کردیم که تفکر عینی نقطه مقابل تفکر انتزاعی است. اما این دو نوع تفکر چه تفاوتی دارند؟ تفکر انتزاعی به شما امکان پردازش، توصیف و دستکاری اطلاعات ذهنی را می‌دهد، اما تفکر عینی این کار را بر روی اشیا پیرامون در دنیای فیزیکی انجام می‌دهد.
همچنین قبلاً اشاره کردیم که تفکر انتزاعی فرضی-قیاسی است. این بدان معنی است که امکان ساختن فرضیه‌ها بدون نیاز به آزمایش تجربی آن‌ها وجود دارد. از سوی دیگر در تفکر عینی، دانش فقط از طریق تجربه مستقیم با پدیده مورد نظر فرموله می‌شود که این نوعی تفکر استقرایی است.
تفکر انتزاعی از حالت کلی به سمت یک مورد خاص حرکت کرده و امکان وضع قوانین و نظریه‌ها را فراهم می‌کند. این در حالی است که تفکر عینی از یک مورد خاص شروع کرده و سعی دارد به ایده‌ای کلی دست پیدا کند.
در نهایت تفکر انتزاعی امکان تامل و مناظره را فراهم می‌کند زیرا تفکری انعطاف‌پذیر است در حالی که تفکر عینی یا انضمامی اجازه تغییر نمی‌دهد زیرا مبتنی بر بدیهیات و در عین حال ملموس است.
همانطور که می‌بینید تفکر انتزاعی در همه جا یافت می‌شود و هنگام تحریک انواع دیگر تفکر مانند تامل یا استدلال، مزایای قابل توجهی نیز به همراه دارد. انواع مختلفی از تفکر وجود دارد مانند تفکر همگرا، واگرا، عملی، نظری و تحت اللفظی؛ ولی کدام بهتر از بقیه است؟ پاسخ همه و هیچ است! همواره بهترین تفکر، تفکری است که به بهترین وجه با شرایط سازگار باشد و همین باعث شده تا انعطاف‌پذیری در نوع تفکر، به عنوان یک حسن بزرگ در انسان شناخته شود.
