جام جهانی فوتبال رقابت ورزشی بسیار مهیج و داغی است که سطح فوتبال برترین کشورهای راه یافته به این مسابقات را به چالش می کشد. اما امسال و در کشور روسیه این میدان ورزشی محلی برای یک آزمایش مهم دیگر نیز هست. آزمایشی که شاید حتی بتوان گفت این روزها بحث برانگیزتر از خود مسابقات فوتبال شده است! بله، ما از فناوری جدید VAR یا کمک داور ویدیویی صحبت می کنیم.
این فناوری اولین بار است که به صورت رسمی در جام جهانی به کار گرفته می شود و پتانسیل زیادی را برای تغییر سبک مسابقات فوتبال در خود دارد. کمک داور ویدیویی می تواند آینده ورزش فوتبال را دچار تغییراتی اساسی کرده و با فراهم کردن امکان بازبینی صحنه های مهم و تصحیح اشتباهات داوری بسیاری از نتایج این مسابقات هیجان انگیز را تغییر خواهد داد.
هواداران معتقدند که استفاده از VAR باعث می شود تا از منصفانه و عادلانه بودن تصمیمات داور اطمینان حاصل شده و در نتیجه تیمی که واقعاً شایسته پیروزی است، در میدان مسابقه برنده شود. اما از طرف دیگر همین افراد به این مسئله اقرار دارند که فناوری مذکور هنوز در ابتدای راه خود است و در نتیجه در بسیاری از موارد، داورها و خود هواداران فوتبال در مورد نحوه به کارگیری صحیح VAR دید درستی نداشته و تاحدودی سردرگم هستند.
فناوری VAR در ظاهر ایده بسیار ساده ای دارد: یک داور دیگر به غیر از داورهای داخل زمین، صحنه ها را در صفحات مانیتور مشاهده کرده و توصیه های لازم را به داور مسابقه ارائه می دهد. اما با این حال در عمل استفاده از این فناوری پیچیدگی های خاص خود را داشته و مسئله به همین سادگی هم نیست.
VAR یا کمک داور ویدیویی چگونه کار می کند؟
در جام جهانی 2018 روسیه 13 مقام رسمی وجود دارند که می توانند به عنوان کمک داور ویدیویی انتخاب شوند. این افراد فارغ از اینکه مسابقه در کدام شهر برگزار می شود، در یک محل مخصوص در مسکو مستقر می شوند و البته همانند سایر داورها، لباس ورزشی و رسمی فیفا را بر تن می کنند.
از این 13 نفر، یک نفر برای هر مسابقه انتخاب می شود و سه کمک داور نیز او را در قضاوت ویدیویی یاری می کند.
این داورها در محل استقرار مخصوص خود، مسابقات را به صورت زنده بر روی مانیتورها بزرگ خود استریم کرده و به تمامی دوربین های نصب شده در داخل ورزشگاه دسترسی دارند. جالب است بدانید که حتی امکان اسلوموشن کردن صحنه ها و مشاهده حرکات آهسته را نیز دارند.
کمک داور ویدیویی مسابقه را به طور کامل تماشا می کند و اگر به مورد مشکوکی برخورد کرد می تواند به داور بازی اطلاع دهد. از طرف دیگر اگر داور مسابقه به صحنه مشکوکی برخورد کرده باشد هم می تواند با کمک داور ویدیویی تماس داشته و از او کمک بگیرد.
اما به هر حال، VAR تنها نقش مشاوره ای دارد و همانند همیشه تصمیم نهایی را داور مسابقه می گیرد. داور مسابقه حق دارد هر تصمیمی را که به نظرش صحیح می آید، اتخاذ کند حتی اگر این تصمیم برخلاف چیزی باشد که VAR می گوید.
در چه صحنه هایی می توان از کمک داور ویدیویی استفاده کرد؟
با اینکه فیفا اجازه استفاده از فناوری های ویدیویی و رایانه ای را در مسابقات جام جهانی صادر کرده اما محدودیت هایی را نیز برای آن ها در نظر گرفته است.
در مجموع، در 4 نوع صحنه و اتفاق مهم بازی می توان از کمک داور ویدیویی یا VAR کمک گرفت:
- گل ها: صحنه های به ثمر رسیدن گل یکی از صحنه هایی است که کمک داور ویدیوی حق دخالت در آن را خواهد داشت. البته این موضوع تنها در مورد صحیح بودن گل از نظر رد شدن از خط نیست، بلکه حتی اگر اتفاقی رخ داده باشد که به واسطه آن باید گل مردود اعلام شود، VAR می تواند با اطلاع دادن آن به داور مسابقه گلی را که زده شده، مردود اعلام کند.
- پنالتی ها: در این مورد نیز کمک داور ویدیویی هم می تواند در مورد خطا بودن یا نبودن اتفاق منجر هب پنالتی اظهار نظر کند و هم در مورد اینکه خطای انجام شده درون محوطه جریمه بوده یا بیرون آن.
- کارت های قرمز: وقتی داور صحنه ای را خطا تشخیص می دهد، در این موقع کمک داور ویدیویی می تواند وارد عمل شده و در صورتی که بازیکن خاطی مستحق کارت قرمز باشد، این موضوع را به داور گزارش کند. این مورد یکی از بحث برانگیزترین اختیاراتی است که برای VAR داده شده که در مورد علل آن در ادامه توضیح خواهیم داد.
- اشتباه در تشخیص بازیکن خاطی: این مورد یکی از مبهم ترین و البته مهم ترین مسئولیت هایی است که به عهده کمک داور ویدیویی گذاشته شده است. با استفاده از این بند قانونی، VAR مجاز خواهد بود تا در صورتی که داور فرد خاطی را به درستی تشخیص نداده و با کارت زرد یا قرمز جریمه کرده، او را مطلع کرده و تصمیم را اصلاح کند.
از کجا می توان فهمید که کمک داور ویدیویی وارد عمل شده است؟
کل سیستم VAR بر روی تصمیمات داوری تمرکز داشته و برای استفاده آنان در نظر گرفته شده است، نه برای تماشاگران! یعنی تماشاگران به این نکته باید توجه داشته باشند که هیچ الزامی برای شفاف سازی در زمینه مشاوره هایی که کمک داور ویدیویی ارائه می کند، وجود ندارد.
اما در مجموع کمک داور ویدیویی در یکی از سه حالت زیر با داور ارتباط برقرار می کند:
در برخی موقعیت ها، داور به سادگی و بدون اینکه کسی متوجه شود در داخل گوشی خود پیام هایی را از طرف VAR دریافت می کند که به او در مورد تغییر تصمیم یا ایستادگی بر روی آن توصیه هایی می کند. در چنین مواقعی تماشاگران به هیچ وجه متوجه پیام هایی که به داور ارسال می شوند، نخواهند شد.
حالت دیگر هنگامی است که داور مسابقه با کشیدن یک مستطیل در هوا (به نشانه تلویزیون)، مشاوره با کمک داور ویدیویی را اعلام می کند. این اتفاق و درخواست مشاوره هم از طرف داور و هم از طرف VAR می تواند رخ دهد. با نشان دادن این علامت توسط داور، او با کمک داور ویدیویی وارد بحث شده و از طریق گوشی در مورد صحنه اتفاق افتاده با هم مشورت می کنند. در نهایت داور مسابقه تصمیم نهایی را اتخاذ کرده و دوباره با کشیدن یک مستطیل در هوا ادامه مسابقه را اعلام می کند.
حالت آخر که استفاده از فناوری ویدیویی در آن بسیار واضح بوده و البته تاحدودی هم برای تماشاگران و بازیکنان آزار دهنده است، زمانی است که داور مسابقه به سمت ایستگاه بازنگری کوچکی که در کنار زمین قرار داده شده، می رود و از طریق تلویزیون به تماشای دوباره صحنه و مشورت با VAR می پردازد.
در تمامی این حالت ها، تصمیم نهایی توسط داور درون زمین اتخاذ شده و به شکل مرسوم همیشگی و با سوت و علامت دست داور به اطلاع بازیکنان می رسد. با اینکه داور با کشیدن علامت مستطیل در هوا استفاده از کمک داور ویدیویی را اعلام می کند، ولی در ادامه باید به همان منوال همیشگی تصمیم خود را اعلام کند.
تماشاگران چی چیزی را می بینند؟
شاید بتوان گفت یکی از عجیب ترین و گیج کننده ترین بخش های VAR این است که تماشاگران حاضر در استادیوم به هیچ وجه نمی توانند صحنه های بازبینی شده توسط داور را ببینند و حتی در جریان اینکه چه اتفاقی در حال رخ دادن است قرار نمی گیرند. تنها چیزی که تماشاگران داخل ورزشگاه مشاهده می کنند، کشیده شدن علامت مستطیل توسط داور و یا رفتن او به سمت ایستگاه بازبینی است.
اما تماشاگرانی که در خانه های خود و از طریق تلویزیون مسابقه را تماشا می کنند، قادرند تا هر آنچه را که داور در هنگام بازبینی صحنه مشاهده می کند، در تلویزیون خود ببینند و به این ترتیب تصمیمی که توسط وی اتخاذ می شود، غافلگیر کننده نخواهد بود. در اینجا بد نیست اشاره کنیم که داور مسابقه و یا VAR تنها تصاویر خام ارسالی از دوربین های ورزشگاه را مشاهده می کنند و هیج تصویر تلویزیونی و یا صدای گزارشگری را تجربه نمی کنند.
بازیکنان در مورد VAR چه کاری باید انجام دهند؟
با اینکه استفاده از کمک داور ویدیویی ممکن است باعث ایجاد وقفه در میانه مسابقه شود اما به هر حال، در این بین بازیکنان حق انجام هیچ کار خاصی را در ارتباط با VAR ندارند. به عبارت دیگر وقتی صحبت از وظیفه بازیکنان در قبال فناوری VAR به میان می آید، موضوع این نیست که چه کاری باید انجام دهند، بلکه موضوع این است که کدام کارها را نباید انجام دهند: همان طور که بازیکنان حق نشان دادن صوری کارت زرد را به نشانه ندارد، در مورد VAR هم نباید به تقلید از داور و به نشانه اعتراض یا هشدار، علامت مستطیل را در هوا بکشند. کسانی هم که این مورد را رعایت نکنند توسط داور جریمه خواهند شد.
چرا کمک داور ویدیویی اینقدر بحث برانگیز شده است؟
مدت زمان زیادی طول کشید تا بالاخره اجازه استفاده از فناوری ویدیویی VAR در بازی فوتبال صادر شد. این تأخیر زمانی هم به این علت بود که بسیاری از مردم نگران خراب شدن حس و حال بازی فوتبال توسط اینگونه فناوری ها بودند.
منتقدان بر این باور بودند (و برخی هنوز هم هستند) که استفاده از کمک داور ویدیویی در بازی فوتبال، با وقفه هایی که در روند بازی ایجاد می کند، هیجان مسابقه را تاحدود زیادی کاهش داده و باعث اختلال در جریان بازی می شود. همچنین این افراد معتقدند که استفاده از VAR می تواند ظرافت و دقت نظر داورها را کاهش داده و آن ها را به استفاده از این فناوری متکی کند.
بازبینی صحنه ها توسط داور تا چه حد می تواند بر تصمیمات وی تأثیرگذار باشد؟
بر اساس مطالعه ای که چندی پیش صورت گرفته بود، مشاهده صحنه های اسلوموشن و سرعت واقعی، تغییر چندانی در تصمیم داور ایجاد نمی کند. در آزمایش هایی که در این زمینه انجام شده مشخص شد داورها 63 درصد صحنه هایی را که به صورت حرکت آهسته مشاهده می کنند، به درستی قضاوت می کنند و این در حالی که در مورد ویدیوهایی با سرعت واقعی هم این درصد تقریباً ثابت و برابر 61 بوده است.
اما در این تحقیق این نکته نیز مشخص شد که داورها در هنگام مشاهده ویدیوهای اسلوموشن بیش از سایر مواقع معتقد به عمدی بودن خطا می شوند و در نتیجه بازبینی صحنه ها با دور آهسته می تواند تعداد کارت های قرمز را افزایش دهد.
سلام به نظر من وی آی آر بسیار میتونه به عدالت و انصاف در بازی کمک کنه. و باعث جلوگیری از ناداوری و یا اشتباهات سهوی و عمدی داور گردد. در یک کلام حق به حق دار برسد.