دست انداز یا سرعت گیر اسمی رایج برای وسایلی است که از انحنایی عمودی برای کم کردن سرعت وسایل نقلیه‌ی موتور دار به منظور بهبود شرایط ایمنی استفاده می‌کنند. دست اندازها در سراسر دنیا استفاده می‌شوند و اکثرا برای ایجاد سرعتی پایین، یعنی حدود 40 کیلومتر بر ساعت یا کم‌تر ایجاد می‌شوند.
اگر چه دست اندازها برای کاهش سرعت اتومبیل‌ها بسیار موثر هستند، اما استفاده از آنها گاهی بحث برانگیز است چرا که می‌توانند باعث افزایش صدای ترافیک شوند، باعث صدمه به وسایل نقلیه شوند و یا منجر به کند شدن سرعت خودرو‌های امدادی. بعضی دست اندازها که به صورت غیر استاندارد تهیه شده و مثلا ارتفاعشان زیاد است یا زوایای تیز دارند می‌توانند برای رانندگان به عنوان حواس پرتی تلقی شوند چرا که نمایش آنها، خصوصا برای ماشین‌هایی که خیلی به زمین نزدیک هستند و یا اصطلاحا اسپورت هستند خیلی دشوار است. همچنین دست اندازها اگر به خوبی دیده نشوند می‌توانند برای دوچرخه‌ها و موتور‌ها هم خطرناک و تهدید کننده باشند. دست اندازها هزینه‌ای 50 تا 200 دلاری برداشته و ممکن است در طی زمان نیاز به تعویض یا تعمیر داشته باشند.
انواع دست انداز یا سرعت گیر
1. Speed bump یا Speed hump ( دست انداز‌های مخصوصی که به صورت نواری عرضی در جاده هستند که در ایران از آسفالت برای ساخت این مدل استفاده میشود.)
2. Speed Cushion (به صورت چند صفحه‌ی عریض در جاده هستند)
3. Speed table ( به حالت صفحه‌ای عریض و یک پارچه در وسط جاده هستند)
ترکیبات
هر کدام از این وسایل ممکن است از متریال‌های مختلفی از جمله آسفالت، بتن، پلاستیک بازیافت شده، فلز و یا لاستیک ولکانیزه ساخته شده باشند؛ اما اکثرا دست اندازها به دلیل دوام و استحکام و افزایش پایداری از آسفالت و بتن ساخته می‌شوند اما با این حال شکل دهی و در آوردن ابعاد مناسب برای آنها دشوار است.
محصولات لاستیکی از قبل مطابق اندازه‌های استاندارد شکل دهی شده‌اند. این گونه دست اندازها معمولا پیچی هستند و نصب و برداشتن آنها راحت‌تر است. می‌توان از نصب و راه اندازی موقت آنها برای تست کردن استفاده‌ی آنها در پروژه‌های بزرگ‌تر استفاده کرد. دست انداز‌هایی که قابل جدا کردن هستند یا در واقع پیچی هستند برای زمستان بسیار مناسب‌اند، چرا که در زمستان برف روی آنها را می‌پوشاند یا ممکن است توسط ماشین‌های برف روب آسیب ببینند.
تاریخچه دست انداز و سرعت گیر
در 7 ژوئن سال 1906، روزنامه‌ی نییورک تایمز خبر از پیاده سازی اولیه‌ی آنچه ممکن است همان دست انداز باشد در چتم نیوجرسی داد که قرار بود قسمتی که اشغال می‌کرد را 5 اینچ بالاتر از سطح جاده بیاورد.
« این طرح اولیه‌ی کاهش سرعت اتومبیل‌ها توسط شهرداری‌های مختلف مورد بحث قرار گرفته است، اما شهرداری چتم اولین جایی است که این موضوع را عملی میکند»
سرعت متوسط خودرو‌ها در آن زمان حدود 48 کیلومتر بر ساعت بود.
Arthur Holly Compton فیزیکدانی بود که در سال 1927 برای کشفیاتش که منجر به تغییرات عمده در نظریه‌ی الکترومغناطیس شد جایزه‌ی نوبل را از آن خودش کرد. او بیشتر به خاطر کارش بر روی اثر کامپتون با اشعه‌های ایکس شناخته شده است. او همچنین مخترع دست انداز‌های اولیه در سال 1953 می‌باشد. او با توجه به سرعت رانندگانی که از نزدیکی دانشگاه واشنگتن که وی در آنجا رئیس دانشگاه بود گذر می‌کردند، فکر طراحی دست انداز به سرش زد.
آزمایشگاه تحقیقات جاده و حمل و نقل بریتانیا در سال 1973 گزارشی جامع از نحوه‌ی عملکرد وسایل نقلیه بر مبنای انواع مختلف دست اندازها منتشر کرد. در آن زمان دست انداز ها فقط در جاده‌های خصوصی استفاده می‌شدند و اجازه‌ی نصب در جاده‌های عمومی وجود نداشت .
طبق اعلام نشریه‌ای که توسط موسسه‌ی مهندسین حمل و نقل منتشر شده، اولین دست اندازها در اروپا در سال 1970 و در شهر دلفت هلنداستفاده شدند.
سرعت گیر ها یا دست اندازها در انگلیسی بریتانیایی، انگلیسی مالتی و انگلیسی کاریبایی تحت عنوان پلیس خواب، در نیوزلند تحت عنوان مانع مرتعش کننده و در کرواسی، اسلوونی و روسیه تحت عنوان پلیس در حال استراحت یا پلیس دراز کشیده شناخته می‌شوند. دست انداز‌های معمولی ارتفاعی به اندازه‌ی ۷.۶ تا ۱۰.۲ سانتی متر داشته و فاصله‌ی گذر از آنها یا همان عرضشان حدود 30 سانتی متر و برای جاده‌های عریض‌تر حدود 3 تا ۴.۳ متر می‌باشد.
طول دست اندازها هم متفاوت است و معمولا میان خود دست اندازها و لبه‌های جاده‌هایی که بسته‌اند( یعنی از کنارشان جویی رد شده یا جدول کشی است)، فاصله می‌باشد که هم آب جمع نشود و هم خودرو‌های امدادی مسیری راحت‌تر برای عبور داشته باشند که البته اثر بخشی این موضوع به نوع خودرو و طراحی خاص جاده بستگی دارد.
معایب دست انداز و سرعت گیر ها
شهر مودستو در کالیفرنیا طی بررسی‌ای که انجام داده معایب زیر را برای دست اندازها اعلام کرده است:
- کند کردن زمان پاسخگویی و رسیدن خودرو‌های امدادی
- می‌تواند ترافیک را به خیابان‌های مسکونی موازی هدایت کند و برای ساکنین آن منطقه آلودگی هوا و آلودگی صوتی بهمراه داشته باشد.
شهر ایست‌لی انگلستان هم معایب زیر را عنوان کرده:
- می‌تواند موجب آسیب رسانی به برخی وسایل حمل و نقلی شود
- می‌تواند منجر به افزایش آلودگی صوتی شود مخصوصا زمانیکه وسایل حمل و نقل با کالا‌ها یا بار‌های بزرگ عبور می‌کنند
- می‌توانند برای رانندگان و عابران ناراحتی ایجاد کنند
- می‌تواند برای اتوبوس‌ها و سرویس‌های امدادی مشکل درست کند
منابع دیگر هم معایب زیر را اعلام کرده‌اند:
- حواس رانندگان را از خطرات دیگری همچون کودکان پرت میکند
- آلودگی را افزایش می‌دهد چرا که حرکت با دنده‌ی پایین سوخت بیشتری می‌برد
- باعث سر و صدا از طریق اصطحکاک لاستیک با دست انداز شده
- و موجب آسیب به ستون فقرات و کمر درد میشود.
در سال 2003 رئیس خدمات آمبولانس لندن Sigurd Reinton ادعا کرد که تاخیرات ناشی از کاهش سرعت متوسط سرعت گیر‌ها باعث 500 مرگ قابل پیشگیری ناشی از گرفتگی و حملات قبلی می‌شوند. او بعد‌تر این بیانیه‌ی خود را رد کرد.
هر چیز به اقتضای خود دارای مزایا و معایبی است که ما در این مطلب معایب استفاده از دست اندازها یا سرعت گیر‌ها را برایتان بیان کردیم و همینطور عنوان کردیم که آنها در سراسر دنیا به طور گسترده استفاده می‌شوند که این یعنی با تمام معایبش احتمالا کفه‌ی مزایایش سنگین‌تر بوده که این چنین گسترده استفاده میشود.
شما با استفاده از دست اندازها در سطح جاده‌ها موافقید یا جزو دسته‌ای هستید که مدام از رد شدن از روی آنها گله و شکایت دارید؟
کاملا مخالفم و معایب زیر را دارد:
1-باعث زیان مالی و خسارت میشود
2-باعث افزایش آلودگی (مصرف سوخت بیشتر ) میشود
3-حرکت نیروهای امدادی(آمبولانس) یا پلیس را کند میکند
4-رانندگان را عصبی و حواسشان را پرت میکند
5-برای موتور سواران و کامیون و اتوبوس خطرات جدی دارد
6-…..
به نظر من با استفاده از علامت و نقاشی روی زمین (نوشتن سرعت مجاز و خطر و…) و کنترل سرعت از طریق دوربین هیچکدام از معایب بالا وجود ندارد حتی کم هزینه تر است و فقط متخلفین جریمه میشن و درآمدی هم برای ترافیک بوجود میاد.ضمنا آموزش مستمر رانندگی از طریق رسانه ها برای رسیدن به سطح مطلوب رانندگی موثر است.