این روزها به دلایل شرایط نه چندان دلچسب محیط زیست، دخالت‌های انسان و شکار بی‌رویه و خودخواهانه او، بسیاری از گونه‌های حیوانی در خطر انقراض قرار گرفته‌اند و این موضوع در حال حاضر تهدیدی جدی و مهلک برای طبیعت شناخته می‌شود. انسان با شکار غیرقانونی، تخریب زیستگاه حیوانات و همچنین تاثیرات تغییر اقلیم مسبب مشکلات و خطرات بسیاری شده و جان حیوانات را به خطر انداخته است. در ادامه این مقاله با ما در دیجی رو همراه شوید تا با حیواناتی که بیشترین نیاز به کمک، حفاظت و مراقبت ما انسان‌ها را دارند، آشنا شده و با به اشتراک گذاشتن این مقاله با دوستان و آشنایان خود، سهمی هر چند اندک در حفظ جان این حیوانات داشته باشید.
1- گوریل (Gorillas)
گوریل‌ها جزو آن دسته از موجودات بسیار جذاب و بحث برانگیزی هستند که 98.3 درصد از دی ان ای بدنشان به انسان‌ها شباهت دارد! این حیوانات، احساساتی درست شبیه به ما دارند و حتی در بعضی مواقع رفتار و واکنش آشنایی دارند. یک نکته جالب؛ آیا می‌دانستید گوریل‌ها قادر به خندیدن هستند؟
گوریل‌ها به دو گونه گوریل شرقی و گوریل غربی تقسیم می‌شوند که هر دوی آن‌ها شامل زیر گروه‌هایی نیز هستند. متأسفانه از هر چهار گونه، سه مورد از آن‌ها به شدت در معرض خطر انقراض هستند. تنها گوریل کوهستانی (Mountain Gorilla) که جزو گوریل‌های شرقی قرار دارد به نسبت سایرین در خطر کمتری است. در تاریخ 22 ژوئن سال 2020 تنها 150 تا 180 گوریل بالغ رودخانه کراس (Cross River Gorillas) در حیات وحش باقی مانده بودند. درست همانند سایر حیوانات در معرض انقراض، دلیل به خطر افتادن جان گوریل‌ها نیز شکار غیرقانونی، بیماری، مداخله انسان در طبیعت و از بین رفتن زیستگاه‌های طبیعی آن‌ها است.
همچنین نکته قابل توجه در مورد گوریل‌ها این است که به دلیل تولید مثل بسیار کمی که دارند، سرعت تکثر شدنشان نیز بسیار کم است. گوریل‌های ماده هر 4 تا 6 سال یکبار زایمان می‌کنند؛ این بدان معناست که هر کدام از آن‌ها تنها 3 یا 4 بار در طول زندگی خود تولید مثل خواهند داشت.
2- کرگدن (Rhinos)
نام لاتین کرگدن (Rhinocerous) از دو کلمه Rhino و Ceros مشتق شده که ریشه در زبان یونانی دارند. در زبان لاتین ترکیب این دو کلمه در کنار هم به معنای شاخ بینی است! و همان‌طور که پیداست انتخاب این اسم بسیار برازنده کرگدن‌ها می‌باشد. اما متأسفانه شکار غیرقانونی این حیوانات به علت شاخ روی بینی‌شان بزرگ‌ترین تهدید برای انقراض آن‌هاست.
از شاخ کرگدن در طب سنتی چینی استفاده شده و به عنوان سمبل و نمادی از ثروت شناخته می‌شود. این شاخ‌ها به قدری گران‌بها هستند که قیمت آن‌ها در بازار سیاه به ازای هر کیلوگرم تا سی هزار دلار نیز فروخته شده است! به همین دلیل هم از پنج گونه موجود کرگدن‌ها سه تای آن به نام‌های کرگدن سیاه، کرگدن جوان و کرگدن سوماتران در خطر جدی انقراض قرار دارند.
کرگدن جوان به شدت به انقراض نزدیک شده و تنها بین 46 تا 66 عدد از این گونه باقی مانده که در پارک ملی اوجونگ کولون اندونزی (Ujung Kulon National Park) نگه‌داری می‌شوند.
3- لاک پشت دریایی (Sea turtles)
جایگاه سوم در لیست امروز متعلق به لاکپشت دریایی می‌باشد که دو نوع از آن‌ها در لیست قرمز اتحادیه بین‌الملل محافظت از محیط زیست (IUCN) بوده و به شدت در خطر انقراض قرار گرفته‌اند: لاک‌پشت‌های هاکسبیل (Hawksbill Turtle) و لاک پشت‌های کمپس ریدلی (Kemps Ridley Turtle).
از آنجا که جمعیت لاک‌پشت‌های دریایی چرمی در حال کاهش است و حتی تعدادی از آن‌ها در حال انقراض‌اند، به عنوان حیوانات به شدت آسیب‌پذیر شناخته می‌شوند. متأسفانه در این مورد هم شکار تهدید اصلی برای لاک‌پشت‌های دریایی شناخته می‌شوند. افراد معمولاً برای به دست آوردن تخم، لاک، گوشت و پوست این حیوانات اقدام به شکار غیرقانونی می‌کنند.
همچنین لاکپشت دریایی در معرض خطر از دست دادن زیستگاه، صید غیرمجاز و آلودگی به دلیل تغییرات اقلیمی نیز می‌باشد. میزان گرمای شن و ماسه باعث تعیین جنسیت نوزاد درون تخم‌ها می‌شود. نوزادان ماده در دماهای گرم‌تر رشد می‌کنند و نوزادان نر در دماهای کمتر. همه این‌ها باعث می‌شود که با کوچکترین تغییری در زیستگاه این حیوان، نسبت جنسیت در جمعیت آن به طور کلی به هم بخورد. به علاوه اینکه به دلیل افرایش سطح آب دریاها، ساحل‌ها که دیگر محل امنی برای تخم‌گذاری لاکپشت دریایی نیستند.
4- شاخ دوکی (Saola)
شاخ دوکی (Saola) یکی از نادرترین پستانداران بزرگ روی کره زمین است. این حیوان برای اولین بار در سال 1992 در محدوده آنامیت در ویتنام کشف شد. و این حادثه به یکی از دیدنی‌ترین و هیجان‌انگیزترین کشف‌های جانور شناسی در قرن بیستم تبدیل شد. شاخ دوکی، این حیوان دست‌نیافتنی به ندرت دیده می‌شود و به عنوان تک شاخ آسیا شناخته می‌شود. تعیین دقیق تعداد این گونه جانوری بسیار سخت است اما به شدت در معرض انقراض قرار دارند چراکه یکی از نادرترین پستانداران شناخته شده در حال حاضر می‌باشد.
5- نهنگ شکار اطلس شمالی (North Atlantic right whale)
اولین بار این صیادان بودند که این حیوان را با عنوان، نهنگ شکار اطلس شمالی اسم‌گذاری کردند. این حیوانات غول‌های آرامی هستند که در نزدیکی ساحل می‌مانند و زمان زیادی را به تغذیه از زئوپلنکتون‌ها اختصاص می‌دهند. همین موضوع آن‌ها را به طعمه‌ای مناسب برای شکارچیان تبدیل می‌کند. آن‌ها به خاطر داشتن چربی زیاد، بسیار مورد توجه شکارچیان قرار گرفته و در حال حاضر به عنوان یکی از گونه‌های در خطر انقراض شناخته می‌شوند. در حال حاضر تنها 400 عدد از این حیوان باقی مانده که تنها 100 تای آن‌ها ماده بوده و قابلیت تولید مثل دارند. در سال‌های اخیر به شدت از این نوع نهنگ‌ها محافظت می‌شود اما بهبود جمعیت آن‌ها به کندی پیش می‌رود زیرا نهنگ‌های ماده در ده سال اول زندگی خود تولید مثل نکرده و سپس هر 6 تا ده سال یک فرزند به دنیا می‌آورند.
نهنگ‌های شکار اطلس شمالی همچنان در معرض انقراض‌اند. از جمله بزرگ‌ترین خطراتی که این حیوانات را تهدید می‌کند می‌توان به برخورد با قایق‌ها و گیر کردن در تور ماهیگیری اشاره داشت. همچنین امواج و نویزهای کشتی‌ها باعث می‌شود تا این حیوانات دیگر قادر به ارتباط برقرار کردن با یکدیگر نباشند. جالب است بدانید نهنگ‌ها با استفاده از صدا توجه جنس مخالف را جلب می‌کنند، محل غذا را می‌یابند، از شکارچیان دوری کرده و همچنین با یکدیگر صحبت کرده و جهت‌یابی می‌کنند. بنابراین، صدا برای نهنگ‌ها یک حس اساسی است. در نهایت تغییرات اقلیمی، شرایط دریا و دمای آن در فراهم شدن غذای مورد نیاز آن‌ها تاثیر می‌گذارد که این موضوع روی میزان بقا و تولید مثل آن‌ها نیز اثر مستقیم دارد.
6- کبوتر نوک دندونی (Tooth-billed pigeon)
کبوترهای نوک دندونی بسیار شبیه به دودوهای منقرض شده بوده و به سرعت در حال انقراض هستند. این نوع خاص از کبوتر تنها در ساموآ زندگی کرده و در حال حاضر فقط 70 تا 380 عدد از آن‌ها در حیات وحش باقی مانده است. اطلاعات در مورد کبوترهای نوک دندونی بسیار کم و محدود است چرا که این حیوانات بسیار کم دیده شده و بسیار هم نادرند.
در گذشته شکار این حیوانات باعث شده بود تا بخش عمده‌ای از آن‌ها از بین بروند و با وجود اینکه شکار آن‌ها غیرقانونی اعلام شده اما همچنان کبوتر نوک دندونی به صورت تصادفی حین شکار سایر حیوانات کشته می‌شود. در حال حاضر یکی از اصلی‌ترین تهدیدات در انقراض این حیوان، از بین رفتن زیستگاه آن است. مناطق زیادی از محل زیست او به منظور فراهم شدن فضای کشاورزی از بین رفته و یا توسط گردبادها و سایر عوامل طبیعی تخریب شده است. همچنین گربه‌های وحشی نیز به شکار این پرندگان زیبا پرداخته و شرایط انقراض را برای آن‌ها سریع‌تر و وخیم‌تر کرده‌اند.
7- تمساح پوزه‌باریک گنگی (Gharial)
این نوع خاص از تمساح‌ها در واقع کروکدیل‌های هندی ماهی‌خوارند. آن‌ها پوزه‌های نازک و بلندی دارند که در انتهای آن برآمدگی بزرگی به نام Ghara وجود دارد. نام این حیوان نیز از همین کلمه الهام گرفته شده است.
آن‌ها بیشتر وقت خود را در رودخانه‌های آب شیرین می‌گذرانند و فقط زمانی آب را ترک می‌کنند که قصد تخم گذاری و یا گرفتن حمام آفتاب داشته باشند. متأسفانه تعداد تمساح‌های پوزه‌باریک گنگی از سال 1930 رو به کاهش است و مهم‌تر از همه اینکه هم اکنون در حال انقراض هستند. در حال حاضر تنها 100 تا 300 عدد از این تمساح‌ها در حیات وحش وجود دارد و کاهش تعداد به دلایلی نظیر از بین رفتن زیستگاه، آلودگی و اسیر شدن در تورهای ماهیگیری است. البته، بزرگ‌ترین خطر در واقع شکارچیان غیرقانونی هستند که از این حیوان برای درمان‌های طب سنتی استفاده می‌کنند.
8- کاکاپو (Kakapo)
کاکاپوها در واقع گونه‌ای از طوطی‌ها هستند که در نیوزیلند زندگی کرده و به دست بشر در خطر انقراض قرار گرفته‌اند. در حال حاضر تنها حدود 140 عدد از کاکاپوها باقی مانده که هر کدام اسم مختص به خود را دارند.
کاکاپوها روزگاری در سراسر نیوزیلند و پلی‌نزی به وفور یاف می‌شدند اما حالا تنها دو جزیره کوچک در این منطقه به میزبانی آن‌ها می‌پردازند.
یکی از اصلی‌ترین دلایلی که کاکاپوها را در خطر انقراض قرار داده، شکار شدن توسط حیواناتی نظیر گربه و قاقم‌ها است. یکی از ویژگی‌های جالب کاکاپوها این است که به هنگام قرار گرفتن در معرض تهدید، کاملاً بی‌حرکت شده و سعی می‌کنند خود را با محیطی که در آن قرار دارند، استتار کنند. اما این ترفند تنها در مورد شکارچیانی که با حس بینایی به شکار می‌پردازند، موثر است به همین علت این حیوان از شر گربه و قاقم نمی‌تواند در امان باشد، چرا که آن‌ها از حس بویایی برای شکار استفاده می‌کنند.
در حال حاضر اقدامات حفاظتی زیادی برای افزایش جمعیت کاکاپوها انجام شده که بسیار هم مفید بوده‌آند. اما تنوع ژنتیکی در بین کاکاپوهای باقی‌مانده بسیار کم است که می‌تواند در بقای آن‌ها در آینده، به ویژه اگر به یک بیماری مبتلا شوند، تاثیرگذار باشد.
9- پلنگ آمور (Amur Leopard)
متأسفانه، پلنگ آمور یکی از گربه‌سانان بزرگ در حال انقراض است. آن‌ها به شدت در معرض خطر قرار دارند و به همین علت هم IUCN نام پلنگ آمور را در لیست قرمز خود قرار داده است. بین سال‌های 2014 و 2015 تنها 92 پلنگ آمور در حیات وحش باقی مانده بود و هم اکنون تعداد آن‌ها کمتر از 70 مورد تخمین زده شده است.
مانند تمامی حیوانات این لیست، متأسفانه انسان‌ها باز هم بزرگ‌ترین تهدید برای انقراض این پلنگ‌ها هستند. آن‌ها از پوست این حیوان کت‌های زیبا و پرطرفدار و از استخوان‌هایش در طب سنتی آسیایی استفاده می‌کنند. پلنگ آمور عمدتا به دلیل آتش‌سوزی‌هایی که صورت می‌گیرد در معرض از دست دادن زیستگاه خود نیز می‌باشد. تغییرات آب و هوایی نیز بی‌تأثیر نبوده و منجر به کاهش دسترسی به طعمه برای این حیوان می‌شود.
10- واکوئیتا (Vaquita)
واکوئیتا کوچکترین پستاندار دریایی جهان و در معرض خطرترین آن‌ها است. از سال 1996 این حیوان توسط IUCN در لیست قرمز و در خطر انقراض قرار داده شد و در سال 2018 وجود تنها 6 تا 22 تعداد از آن‌ها ثبت شده بود. اخرین برآوردی که در ژوئیه 2019 انجام شد نشان می‌دهد در حال حاضر فقط 9 واکوئیتا در جهان باقی مانده است. بزرگ‌ترین تهدید برای این حیوان صید غیرقانونی توتوابا، ماهی بزرگی که به خاطر داشتن کیسه شنا بسیار معروف است، می‌باشد.
واکوئیتاها معمولاً به صورت تصادفی در تورهایی که برای صید توتوابا پهن می‌شود گیر افتاده و می‌میرند، زیرا دیگر قادر به شنا کردن و نفس کشیدن نمی‌باشند. با وجود تلاش‌های پی‌درپی که برای حفاظت از این حیوان در سال 2016 انجام شد، باز هم شاهد صید غیرقانونی توتوابا هستیم و این‌کار همچنان ادامه دارد. حالا تمامی تمرکزها روی برخورد با افرادی است که برای صید از روش گیلنت استفاده می‌کنند. البته متخصصان حفاظت از محیط زیست تمامی تلاش خود را می‌کنند تا تقاضا برای توتوابا که گونه‌ای محافظت شده است را نیز کم کنند.
