در دنیای فناوری که هر روز شاهد ظهور و سقوط پدیده‌های جدید هستیم، گروکی پدیا (Grokipedia)، پروژه جاه‌طلبانه ایلان ماسک (Elon Musk) برای رقابت با ویکی پدیا (Wikipedia)، داستانی عبرت‌آموز از یک شروع طوفانی و افولی سریع را روایت می‌کند. این پلتفرم که با وعده ارائه دانشنامه‌ای مبتنی بر هوش مصنوعی و جایگزینی برای ویکی پدیا پا به عرصه گذاشت، در روزهای ابتدایی با استقبال گسترده‌ای مواجه شد. اما داده‌های جدید نشان می‌دهد که این هیجان اولیه به سرعت فروکش کرده و آینده این پروژه را در هاله‌ای از ابهام قرار داده است!
در این تحلیل جامع، به بررسی دلایل افت شدید ترافیک گروکی پدیا، چالش‌های پیش روی آن و مقایسه آن با رقیب قدرتمندش، ویکی پدیا، می‌پردازیم. با ما در دیجی رو همراه باشید.
شروعی رؤیایی و افولی سریع؛ اعداد و ارقام چه می‌گویند؟
اولین این ماه، زمانی که ایلان ماسک از گروکی پدیا رونمایی کرد، موجی از هیجان در میان علاقه‌مندان به فناوری ایجاد شد. این پلتفرم که قرار بود با استفاده از هوش مصنوعی، دانشنامه‌ای دقیق و بی‌طرف تولید کند، در همان روزهای نخست توانست توجهات بسیاری را به خود جلب کند. بر اساس گزارش‌های منتشر شده توسط شرکت تحلیل ترافیک اینترنت، سیمیلاروب (Similarweb)، ترافیک گروکی پدیا در روزهای اولیه راه‌اندازی خود یک جهش انفجاری را تجربه کرد. آمارها نشان می‌دهد که در تاریخ 28 اکتبر (6 آبان)، این وب‌سایت در ایالات متحده به اوج بازدید خود با بیش از 460,000 بازدید روزانه از طریق دسکتاپ و موبایل رسید.
این عدد برای یک سرویس نوپا بسیار چشمگیر بود و این تصور را ایجاد کرد که شاید ماسک توانسته باشد رقیبی جدی برای ویکی پدیا خلق کند. اما این رؤیا دیری نپایید. دنیل رید (Daniel Reid)، تحلیلگر ارشد سیمیلاروب، در تحلیلی از داده‌های جمع‌آوری شده می‌گوید:
همان‌طور که مشاهده می‌کنید، ترافیک گروکی پدیا در زمان راه‌اندازی به شدت افزایش یافت، اما پس از آن به سرعت روند نزولی به خود گرفت و تاکنون بیش از 90 درصد از اوج ترافیک خود را از دست داده است. به نظر می‌رسد تمام هیجان اولیه‌ای که وجود داشت، از بین رفته است.
داده‌های فعلی نشان می‌دهد که بازدید روزانه این وب‌سایت اکنون به حدود 30,000 بازدید در روز کاهش یافته است. این سقوط آزاد نشان دهنده یک چالش اساسی برای گروکی پدیا است. چرا که جذب کاربر یک چیز است و حفظ او چیزی دیگر. این پلتفرم در بخش دوم با شکست مواجه شده و نتوانسته است کاربران اولیه را به بازدیدکنندگان وفادار و همیشگی خود تبدیل کند.
چالش‌های ساختاری؛ چرا ترافیک گروکی پدیا کاهش یافت؟
افت ترافیک گروکی پدیا را نمی‌توان تنها به یک عامل نسبت داد؛ مجموعه‌ای از مشکلات ساختاری و انتقادات جدی، این پروژه را از همان ابتدا با بحران مواجه کرد.
1. اتهام کپی‌برداری از ویکی پدیا: یکی از بزرگ‌ترین انتقاداتی که به نسخه اولیه (ورژن 0.1) گروکی پدیا وارد شد، این بود که بسیاری از مقالات آن به نظر می‌رسید مستقیماً از ویکی پدیا کپی شده‌اند. این موضوع ضربه بزرگی به اعتبار پروژه‌ای زد که ادعای نوآوری و برتری داشت. لری سنگر (Larry Sanger)، یکی از بنیان‌گذاران ویکی پدیا که خود نیز از منتقدان وضعیت فعلی آن است، گروکی پدیا را پروژه‌ای مشکل‌دار خواند و آن را مبتلا به «چرندیات تولید شده توسط هوش مصنوعی» توصیف کرد. این انتقاد از سوی یکی از چهره‌های کلیدی دنیای دانشنامه‌های آنلاین، اعتبار زیادی داشت و بسیاری از کاربران را نسبت به اصالت محتوای گروکی پدیا دلسرد کرد.
2. ترویج تئوری‌های حاشیه‌ای و اطلاعات نادرست: چالش دیگر، انتشار اطلاعات جانبدارانه و تئوری‌های توطئه بود. منتقدان متعددی گروکی پدیا را متهم کردند که به بستری برای ترویج دیدگاه‌های غلط تبدیل شده است. در حالی که ویکی پدیا با تکیه بر جامعه بزرگی از ویراستاران داوطلب انسانی تلاش می‌کند تا بی‌طرفی را حفظ کند، اتکای گروکی پدیا به هوش مصنوعی، آن را در برابر انتشار اطلاعات نادرست و جهت‌دار آسیب‌پذیر کرده بود. این مشکل، اعتماد کاربران به این پلتفرم را به شدت تضعیف کرد و باعث شد ترافیک گروکی پدیا با ریزش مواجه شود.
3. نبرد نابرابر با غولی به نام ویکی پدیا: شاید بزرگ‌ترین چالش گروکی پدیا، رقابت با خود ویکی پدیا باشد. ویکی پدیا در حال حاضر نهمین وب‌سایت پربازدید جهان است و از غول‌هایی مانند بینگ (Bing)، تیک‌تاک (TikTok)، یاهو (Yahoo) و آمازون (Amazon) نیز بالاتر قرار دارد. این وب‌سایت طی دو دهه توانسته است یک جامعه جهانی از ویراستاران داوطلب و یک برند قدرتمند مبتنی بر اعتماد ایجاد کند. در مقابل، گروکی پدیا یک تازه‌وارد است که باید در بازاری بسیار اشباع شده برای جلب توجه رقابت کند. حتی شبکه اجتماعی ایکس (X) که متعلق به خود ایلان ماسک است، در رتبه ششم این فهرست قرار دارد و این نشان می‌دهد که حتی با حمایت ماسک نیز، رقابت با ویکی پدیا کاری نزدیک به غیرممکن است.
تلاش‌های ماسک برای احیای پروژه؛ آیا هنوز امیدی باقی است؟
با وجود افت شدید ترافیک گروکی پدیا، ایلان ماسک و استارتاپ او با نام xAI، هنوز تسلیم نشده‌اند. آن‌ها در تلاشند تا با ایجاد بهبودهایی، این پروژه را احیا کنند. یکی از این اقدامات، افزودن قابلیتی برای مشاهده تاریخچه ویرایش مقالات است. این ویژگی به کاربران اجازه می‌دهد تا ببینند چه کسی یک ویرایش را پیشنهاد داده و چرا آن ویرایش تأیید یا رد شده است. این گامی در جهت افزایش شفافیت و جلب اعتماد کاربران است.
ماسک همچنین در توییتی اعلام کرده است که برنامه‌های بلندپروازانه‌ای برای آینده این پروژه دارد. او نوشت:
وقتی گروکی پدیا به اندازه کافی خوب شود (که راه درازی در پیش است)، نام آن را به دانشنامه کهکشانی (Encyclopedia Galactica) تغییر خواهیم داد.
این نام، اشاره‌ای به مجموعه کتاب‌های علمی-تخیلی «بنیاد» (Foundation) اثر آیزاک آسیموف (Isaac Asimov) است. ماسک در ادامه توضیح داد:
این پروژه یک چکیده متن‌باز از تمام دانش بشری، شامل صدا، تصویر و ویدیو خواهد بود.
با این حال، حتی این وعده‌های بزرگ نیز نتوانسته‌اند جلوی کاهش ترافیک گروکی پدیا را بگیرند. به نظر می‌رسد کاربران منتظر یک محصول کامل و قابل اعتماد هستند و صرفاً با وعده و چشم‌اندازهای آینده، به یک پلتفرم وفادار نمی‌مانند.
نتیجه‌گیری: آینده نامشخص گروکی پدیا
داستان افت ترافیک گروکی پدیا یک درس مهم در دنیای فناوری است: هیجان اولیه و نام یک چهره مشهور برای موفقیت یک پروژه کافی نیست. این پلتفرم برای بقا و رقابت با ویکی پدیا، باید بر چالش‌های اساسی خود در زمینه تولید محتوای دقیق، بی‌طرف و قابل اعتماد غلبه کند. اگرچه ایلان ماسک با وعده «دانشنامه کهکشانی» سعی در حفظ امیدها دارد، اما آمارها نشان می‌دهند که کاربران فعلاً ترجیح می‌دهند به همان دانشنامه زمینی و امتحان‌پس‌داده خود، یعنی ویکی پدیا، وفادار بمانند. آینده نشان خواهد داد که آیا گروکی پدیا می‌تواند از خاکستر خود برخیزد یا به فهرست بلندبالای پروژه‌های شکست خورده‌ای می‌پیوندد که رؤیای رقابت با غول‌های اینترنتی را در سر داشتند.
