برای میلیون‌ها نفر در سراسر جهان، آیکون آبی رنگ حرف “e” مترادف با خاطرات اولین قدم‌ها در دنیای بی‌پایان اینترنت است. اینترنت اکسپلورر (Internet Explorer)، مرورگری که روزگاری بیش از 95 درصد از بازار را در سلطه خود داشت، تنها یک نرم‌افزار نبود؛ بلکه دروازه‌ای به سوی وب برای یک نسل کامل بود. اما هر امپراتوری، روزی به پایان می‌رسد. پس از گذشت نزدیک به سه دهه، یا اگر بخواهیم دقیق‌تر بگوییم 27 سال، شرکت مایکروسافت سرانجام این مرورگر کلاسیک و خاطره‌انگیز را بازنشسته کرد تا تمام نیرو و تمرکز خود را بر روی جانشین مدرن، سریع و امن‌تر آن، یعنی مایکروسافت اج (Microsoft Edge)، قرار دهد.
این تصمیم که پایانی بر یک دوران مهم در تاریخ فناوری بود، یک‌شبه اتفاق نیفتاد. مایکروسافت برای اولین بار در سال 2021 زنگ پایان چرخه پشتیبانی از اینترنت اکسپلورر را به صدا درآورد و نهایتاً در ماه ژوئن 2022، با عرضه آخرین نسخه آن یعنی IE 11، پرونده اپلیکیشن دسکتاپ این مرورگر را برای همیشه بست.
چرا مرورگری که روزی پادشاه بود، سقوط کرد؟
سقوط اینترنت اکسپلورر از اوج، ریشه در مجموعه‌ای از مشکلات فنی، تصمیمات استراتژیک اشتباه و ظهور رقبای قدرتمند داشت که در ادامه به برخی از مهمترین دلایل آن می‌پردازیم:
1. عقب ماندن از استانداردهای وب
در تمام طول عمر خود، این مرورگر با مشکلات عملکردی دست به گریبان بود، اما بزرگترین پاشنه آشیل آن، عدم پایبندی به استانداردهای مدرن وب بود. وب‌سایت‌ها با استفاده از کدهایی مانند HTML, CSS و JavaScript ساخته می‌شوند. سازمان‌هایی مانند کنسرسیوم وب جهانی (W3C) استانداردهایی را تعیین می‌کنند تا اطمینان حاصل شود که یک وب‌سایت، صرف‌نظر از اینکه با چه مرورگری (کروم، فایرفاکس، سافاری و غیره) باز می‌شود، ظاهر و عملکرد یکسانی داشته باشد.
اینترنت اکسپلورر در دوران اوج خود، اغلب این استانداردها را نادیده می‌گرفت و از فناوری‌های اختصاصی خود استفاده می‌کرد. این کار طراحان وب را مجبور می‌کرد تا نسخه‌های جداگانه‌ای از وب‌سایت‌های خود را فقط برای سازگاری با این مرورگر طراحی کنند؛ فرآیندی که بسیار وقت‌گیر و پرهزینه بود. با ظهور مرورگرهای مدرن که به این استانداردها پایبند بودند، توسعه‌دهندگان به تدریج از پشتیبانی اینترنت اکسپلورر دست کشیدند و این مرورگر دیگر قادر به نمایش صحیح بسیاری از وب‌سایت‌های جدید نبود.
2. مشکلات امنیتی بی‌پایان
اینترنت اکسپلورر به یک کابوس امنیتی شهرت داشت! به دلیل ادغام عمیق آن با سیستم عامل ویندوز و پشتیبانی از فناوری‌های قدیمی مانند ActiveX (که به وب‌سایت‌ها اجازه اجرای کد بر روی کامپیوتر را می‌داد)، این مرورگر به هدف اصلی بسیاری از هکرها، ویروس‌ها و بدافزارها تبدیل شده بود. حفره‌های امنیتی آن به قدری زیاد بود که وصله‌ها یا همان پچ‌های امنیتی مایکروسافت به سختی می‌توانستند با سرعت کشف آسیب‌پذیری‌های جدید رقابت کنند. این شهرت منفی باعث شد کاربران به دنبال جایگزین‌های امن‌تری باشند.
3. ظهور رقبای قدرتمند
در اوایل دهه 2000، موزیلا فایرفاکس (Mozilla Firefox) به عنوان یک رقیب جدی ظهور کرد. فایرفاکس که متن‌باز، سریع‌تر و بسیار امن‌تر بود، به سرعت محبوبیت یافت. اما ضربه نهایی در سال 2008 و با عرضه گوگل کروم (Google Chrome) زده شد. کروم با طراحی مینیمال، سرعت فوق‌العاده و اکوسیستم قدرتمند گوگل، به سرعت بازار را تسخیر کرد و استانداردهای جدیدی را برای یک مرورگر مدرن تعریف نمود. اینترنت اکسپلورر دیگر توان رقابت با این غول‌های جدید را نداشت.
تولد مایکروسافت اج؛ تلاشی برای شروع دوباره
مایکروسافت در سال 2015 با عرضه ویندوز 10، مرورگر مایکروسافت اج را به عنوان جانشین اینترنت اکسپلورر معرفی کرد. نسخه اولیه اج، هرچند بهبودهای زیادی نسبت به سلف خود داشت، اما هنوز از موتور اختصاصی مایکروسافت استفاده می‌کرد و نتوانست موفقیت چندانی کسب کند. نقطه عطف بزرگ در سال 2020 رخ داد. مایکروسافت در یک تصمیم استراتژیک هوشمندانه، غرور را کنار گذاشت و نسخه جدید اج را بر پایه موتور متن‌باز کرومیوم (Chromium) بازسازی کرد. کرومیوم همان موتوری است که گوگل برای مرورگر کروم از آن استفاده می‌کند. این تصمیم یک برد بزرگ برای مایکروسافت بود، زیرا اج جدید تمام مزایای کروم را به ارث برد:
- سرعت و عملکرد بی‌نظیر: اج جدید به همان سرعت و روانی کروم است.
- سازگاری کامل: دیگر خبری از وب‌سایت‌های به‌هم‌ریخته نیست. اج تمام وب‌سایت‌های مدرن را به درستی نمایش می‌دهد.
- دسترسی به اقیانوسی از افزونه‌ها: کاربران اج می‌توانند به راحتی از هزاران افزونه موجود در فروشگاه وب کروم (Chrome Web Store) استفاده کنند.
- امنیت پیشرفته: مایکروسافت لایه‌های امنیتی قدرتمند خود مانند Microsoft Defender SmartScreen را بر روی پایه امن کرومیوم اضافه کرد.
دوران گذار؛ مایکروسافت چگونه با گذشته خداحافظی کرد؟
با وجود عرضه اج، اینترنت اکسپلورر به دلیل نیاز برخی شرکت‌ها و سازمان‌ها به وب‌سایت‌های قدیمی، همچنان در ویندوز حضور داشت. مایکروسافت فرآیند حذف آن را به تدریج انجام داد. ابتدا، با یک به‌روزرسانی برای اج، شروع به حذف خودکار آن از روی کامپیوترها کرد. سپس، در مواردی که مرورگر هنوز وجود داشت، کاربران را به طور خودکار به سمت اج هدایت نمود.
اما مهمترین گام برای حفظ سازگاری، معرفی «حالت اینترنت اکسپلورر» (IE Mode) در داخل مرورگر اج بود. این ویژگی هوشمندانه به شرکت‌ها اجازه می‌دهد تا وب‌سایت‌ها یا برنامه‌های داخلی بسیار قدیمی خود را که فقط با اینترنت اکسپلورر کار می‌کنند، مستقیماً در یک تب داخل مرورگر مدرن اج باز کنند. این حالت یک راه حل حیاتی برای کسب‌وکارها بود و طبق اعلام مایکروسافت، حداقل تا سال 2029 پشتیبانی خواهد شد.
میراث اینترنت اکسپلورر و نگاه به آینده
از لحاظ فنی، اینترنت اکسپلورر از سال‌ها پیش یک مرورگر مرده محسوب می‌شد. بازنشستگی آن برای اکثر کاربران یک اتفاق مثبت بود که به معنای ورود به دنیای وب سریع‌تر و امن‌تر است. میراث این مرورگر، یک داستان آموزنده درباره اهمیت نوآوری، پایبندی به استانداردها و گوش دادن به نیازهای کاربران است.
مایکروسافت با ادامه پشتیبانی از اج حتی بر روی ویندوز 10 (که پشتیبانی از آن در سال 2025 به پایان می‌رسد) تا سال 2028، نشان می‌دهد که به ارائه یک تجربه وب مدرن و امن برای همه کاربران خود متعهد است. در نهایت، خداحافظی با اینترنت اکسپلورر، پایانی بر یک فصل نمادین از تاریخ اینترنت و آغازی برای آینده‌ای روشن‌تر با مرورگر مایکروسافت اج بود؛ آینده‌ای که بر پایه‌های سرعت، امنیت و سازگاری بنا شده است.
