در حالی که جهان مشتاقانه بازگشت انسان به ماه را انتظار می‌کشد، خبری از مرکز فضایی کندی توجه‌ها را به خود جلب کرده است: ناسا رسماً مونتاژ موشک مأموریت آرتمیس 3 را آغاز کرده است. این اعلامیه که در اوت 2025 منتشر شد، نشان‌دهنده پیشرفت چشمگیر در تولید سخت‌افزارهای برنامه آرتمیس است. با این حال، پرسشی اساسی مطرح می‌شود: با وجود تأخیر مأموریت آرتمیس 2، چرا ناسا با این سرعت در حال ساخت موشک مأموریت بعدی است؟!
پاسخ این معمای ظاهری در استراتژی پیچیده «توسعه موازی» و چالش‌های فنی غیرمنتظره‌ای نهفته است که رویکرد ناسا را برای بازگشت به اعماق فضا با دقت و وسواس بیشتری همراه ساخته است. تصاویری که قطعات عظیم این موشک نسل بعدی را در حال آماده‌سازی نشان می‌دهند، نمادی قدرتمند از عزم بی‌وقفه ناسا برای دستیابی به هدف بلندمدت خود، یعنی ایجاد حضوری پایدار بر سطح ماه است. اما در پس این چشم‌انداز امیدبخش، واقعیت این است که آرتمیس 2، نخستین مأموریت سرنشین‌دار این برنامه، هنوز از زمین بلند نشده است. این مقاله به تحلیل دلایل فنی و استراتژیک این رویکرد دوگانه می‌پردازد و روشن می‌سازد که چگونه ناسا با نگاهی به آینده، چالش‌های کنونی را مدیریت می‌کند.
چه چیزی باعث تأخیر مأموریت آرتمیس 2 شده است؟
مأموریت آرتمیس 2 قرار است اولین پرواز سرنشین‌دار ناسا به دور ماه پس از مأموریت آپولو 17 در سال 1972 باشد. این سفر تقریباً 10 روزه، چهار فضانورد به نام‌های رید وایزمن (فرمانده)، ویکتور گلاور (خلبان)، و کریستینا کخ و جرمی هنسن (متخصصان مأموریت) را سوار بر فضاپیمای اوریون (Orion) به سفری تاریخی خواهد فرستاد. این مأموریت که در ابتدا برای سال 2024 برنامه‌ریزی شده بود، ابتدا به سپتامبر 2025 و سپس به آوریل 2026 موکول شد. این تأخیر مأموریت آرتمیس نتیجه مستقیم درس‌هایی است که مهندسان از پرواز بدون سرنشین آرتمیس 1 در سال 2022 آموختند.
در آن مأموریت آزمایشی، اگرچه فضاپیمای اوریون با موفقیت به زمین بازگشت، اما بررسی‌های دقیق پس از فرود، مشکلات نگران کننده‌ای را آشکار کرد که نیاز به بازنگری‌های جدی داشتند:
1. فرسایش غیرمنتظره سپر حرارتی: مهم‌ترین دغدغه، عملکرد سپر حرارتی اوریون بود. این سپر که باید از فضاپیما و سرنشینان آن در برابر دمای 2760 درجه سانتی‌گراد (5000 درجه فارنهایت) هنگام ورود مجدد به جو زمین محافظت کند، دچار فرسایش و ذغال‌شدگی غیرمنتظره‌ای شده بود. قطعاتی از مواد کربنی سپر، به شکلی که پیش‌بینی نمی‌شد، از جای خود کنده شده بودند.
از آنجایی که جان فضانوردان در آرتمیس 2 در میان است، ناسا هیچ احتمالی را نادیده نمی‌گیرد. تیمی از متخصصان برجسته ماه‌ها زمان صرف کردند تا علت اصلی این پدیده را با تحلیل‌های دقیق و شبیه‌سازی‌های کامپیوتری پیدا کنند. آن‌ها دریافتند که شکاف‌های کوچک موجود در ساختار سپر در هنگام بازگشت به جو، باعث ایجاد جریان‌های پلاسمای داغ و فرسایش مواد شده است. رفع این مشکل نیازمند اصلاح طراحی و انجام آزمایش‌های بیشتر برای اطمینان از عملکرد بی‌نقص آن است.
2. مشکلات سیستم پشتیبانی حیات و باتری‌ها: فراتر از سپر حرارتی، سیستم‌های پشتیبانی حیات و تأمین نیروی اوریون نیز با چالش‌هایی روبرو شدند. واحد کنترل محیطی که وظیفه حفظ هوا و دمای کابین را بر عهده دارد، در طول پرواز آرتمیس 1 با نقص‌هایی مواجه شد. همچنین، مدارهای الکتریکی مربوط به باتری‌های داخلی فضاپیما نیز نیازمند بازنگری و طراحی مجدد شناخته شدند تا از هرگونه احتمال شکست در طول مأموریت سرنشین‌دار جلوگیری شود. این مسائل باعث شد ناسا چرخه‌های آزمایش این سیستم‌ها را تا سال 2025 تمدید کند.
3. ارتقاء سیستم‌های زمینی: چالش‌ها تنها به خود فضاپیما محدود نمی‌شد. سیستم‌های زمینی در مرکز فضایی کندی، از جمله سکوی پرتاب، برج دسترسی خدمه و سیستم‌های سوخت‌رسانی نیز برای افزایش قابلیت اطمینان و ایمنی، تحت به‌روزرسانی‌های گسترده‌ای قرار گرفتند. هر تغییر و اصلاح، هرچند کوچک، نیازمند شبیه‌سازی‌ها، بازرسی‌ها و صدور گواهینامه‌های جدید است تا همه چیز برای روز پرتاب آماده باشد.
مقامات ناسا بارها تأکید کرده‌اند که ایمنی خدمه بر هر برنامه زمان‌بندی اولویت دارد. رید وایزمن، فرمانده آرتمیس 2، این رویکرد را به خوبی خلاصه می‌کند: «ما زمانی پرتاب خواهیم شد که این فضاپیما آماده باشد، زمانی که تیم آماده باشد، و ما این مأموریت را با بهترین توانایی‌های خود انجام خواهیم داد.» این جمله بازتاب دهنده ذهنیت حاکم بر ناسا است: پیشرفت ادامه خواهد یافت، اما شمارش معکوس تا زمانی که تک‌تک سیستم‌ها و تک‌تک افراد کاملاً آماده نباشند، آغاز نخواهد شد.
استراتژی توسعه موازی: نگاهی به مأموریت آرتمیس 3
همانطور که مهندسان با دقت در حال رفع مشکلات آرتمیس 2 هستند، تیم دیگری در همان مرکز فضایی کندی، با جدیت در حال مونتاژ موشک غول‌پیکر سیستم پرتاب فضایی (SLS) برای مأموریت آرتمیس 3 است. این رویکرد که «توسعه موازی» نام دارد، یک استراتژی هوشمندانه برای صرفه‌جویی در زمان و حفظ شتاب برنامه است. به جای اینکه منتظر پایان کامل یک مأموریت بمانند و سپس ساخت مأموریت بعدی را آغاز کنند، ناسا از زمان اضافی ناشی از تأخیر مأموریت آرتمیس 2 برای پیشبرد کارهای آرتمیس 3 استفاده می‌کند.
از اواسط سال 2025، تکنسین‌ها در حال بازرسی و روی هم گذاشتن قطعات مرحله اصلی موشک SLS و بوسترهای سوخت جامد دوقلوی آن هستند. همزمان، در تأسیسات جداگانه‌ای، کپسول سرنشین‌دار اوریون و ماژول خدمات اروپایی (ESM) برای این مأموریت در حال تجهیز شدن هستند. این استراتژی تضمین می‌کند که به محض بازگشت ایمن خدمه آرتمیس 2 و تحلیل داده‌های پروازشان، سخت‌افزار آرتمیس 3 با کمترین وقفه برای پرتاب آماده شود.
مأموریت آرتمیس 3 از بسیاری جهات بلندپروازانه‌تر از دو مأموریت قبلی خود است. این مأموریت قرار است اولین زن و فضانورد بعدی (که اولین فرد رنگین‌پوست نیز خواهد بود) را بر سطح ماه، در منطقه قطب جنوب آن، فرود آورد. این منطقه به دلیل وجود یخ‌آب و زمین‌شناسی منحصربه‌فردش، از نظر علمی بسیار ارزشمند است. اما این مأموریت به یک قطعه کلیدی دیگر نیز وابسته است: سیستم فرود انسانی (HLS) که توسط شرکت اسپیس ایکس (SpaceX) و تحت عنوان استارشیپ (Starship) ساخته می‌شود.
این لندر عظیم وظیفه دارد فضانوردان را از مدار ماه به سطح آن منتقل کرده و سپس آن‌ها را به فضاپیمای اوریون بازگرداند. هماهنگی میان ناسا، اسپیس ایکس و شرکای بین‌المللی بسیار فشرده و حیاتی است، زیرا هرگونه تأخیر در یکی از این برنامه‌ها، می‌تواند بر کل جدول زمانی تأثیر بگذارد. پروازهای آزمایشی بدون سرنشین و سرنشین‌دار استارشیپ، خود یک چالش بزرگ دیگر در مسیر آرتمیس 3 است.
چرا آینده برنامه آرتمیس به موفقیت آرتمیس 2 گره خورده است؟
با وجود تمام پیشرفت‌ها در ساخت آرتمیس 3، چشم همه همچنان به آرتمیس 2 دوخته شده است. این مأموریت فقط یک سفر آزمایشی نیست؛ بلکه یک آزمون حیاتی برای تمام سیستم‌هایی است که زندگی فضانوردان در اعماق فضا به آن‌ها وابسته است. داده‌هایی که از عملکرد سیستم پشتیبانی حیات، سپر حرارتی در شرایط واقعی، سیستم‌های ناوبری و ارتباطات در یک سفر طولانی با سرنشین به دست می‌آید، برای تأیید نهایی طراحی‌ها و کاهش ریسک‌های آرتمیس 3 ضروری است.
موفقیت آرتمیس 2 به ناسا و کل جهان ثابت خواهد کرد که فضاپیمای اوریون برای سفرهای طولانی مدت و بازگرداندن ایمن فضانوردان از ماه آماده است. تنها پس از بازگشت موفقیت‌آمیز این چهار فضانورد است که می‌توان با اطمینان کامل درباره تاریخ دقیق و جزئیات نهایی مأموریت آرتمیس 3 صحبت کرد.
نتیجه‌گیری: کند، پیوسته و مصمم برای بازگشت به ماه
تأخیر مأموریت آرتمیس 2 شاید در نگاه اول یک عقب‌گرد به نظر برسد، اما در حقیقت نشان دهنده بلوغ و مسئولیت‌پذیری ناسا در مواجهه با چالش‌های عظیم سفر به فضاست. این سازمان با اولویت قرار دادن ایمنی خدمه، درسی را که از فجایع گذشته آموخته است، به کار می‌گیرد. همزمان، با پیشبرد ساخت آرتمیس 3، نشان می‌دهد که این تأخیرها به معنای توقف نیست، بلکه فرصتی برای آماده‌سازی هوشمندانه‌تر آینده است.
برنامه آرتمیس تنها یک بازگشت ساده به ماه نیست؛ بلکه گامی بزرگ برای ساختن آینده‌ای است که در آن انسان بتواند به طور پایدار در دنیایی فراتر از زمین زندگی و کاوش کند. فضانوردانی که بر سطح ماه قدم خواهند گذاشت، نه تنها نمونه‌های سنگی، بلکه الهام و دانش را برای «نسل آرتمیس» به ارمغان خواهند آورد. بنابراین، اگرچه انتظار برای دیدن دوباره ردپای انسان بر ماه کمی طولانی‌تر شده، اما هر روز تأخیر، گامی در جهت تضمین یک بازگشت ایمن، موفق و باشکوه است.
