اخیراً گزارش‌هایی درباره یک چالش اینترتی به نام “چالش مومو” منتشر شده که باعث نگرانی کاربران ایرانی شبکه‌های اجتماعی شده و اخبار و حواشی آن به حدی فراگیر شده که حتی کار به برخی رسانه‌های رسمی هم کشیده شده است. بر اساس این گزارش‌ها، یک حساب کاربری در شبکه‌های اجتماعی که عکس یک عروسک ترسناک را در پروفایل خود دارد، به کودکان پیام داده و آن‌ها را به انجام کارهای خشونت آمیز و یا حتی آسیب زدن به خودشان تشویق می‌کند. برخی حتی پا را فراتر گذاشته و این حساب کاربری را متعلق به یک هکر فوق حرفه‌ای دانسته‌اند که می‌تواند تمامی اطلاعات گوشی کاربر را در اختیار بگیرد! اما واقعیت ماجرا چیست و این عروسک ترسناک موسوم به “مومو” از کجا آمده است؟ در ادامه با دیجی رو همراه باشید تا به بررسی کامل موضوع بپردازیم.
شاید بسیاری از شما در روزهای اخیر برای اولین بار نام مومو را شنیده باشید، اما بد نیست بدانید که چالش مومو قبل از اینکه وارد ایران شود، در شمار زیادی از کشورها نگرانی‌های مشابهی را ایجاد کرده بود. در خلال سال‌های 2018 و 2019 گزارش‌های متعددی در خصوص ظاهر شدن مومو روی گوشی کودکان و تشویق کردن آن‌ها به انجام کارهای خطرناک منتشر شد و کاربران کشورهای زیادی از جمله ایالات متحده، کانادا، انگلستان، ایرلند، هند، پاکستان، لوکزامبورگ، بلژیک، فیلیپین، فرانسه، اندونزی، برونئی، هنگ کنگ، اسپانیا، پرتغال، مکزیک، کلمبیا، شیلی، آرژانتین و استرالیا را نگران و مضطرب کرد.
اولین سؤالی که همینجا مطرح می‌شود این است که چگونه شخصی که گفته می‌شود در قالب مومو با کودکان ارتباط می‌گیرد، توانسته در همه این کشورها با زبان‌های مختلف فعالیت کند؟ همه ما شنیده‌ایم که چالش مومو کودکان و نوجوانان را هدف می‌گیرد. اما کودکان به غیر از زبان مادری خود معمولاً به هیچ زبان دیگری تسلط ندارند و بنابراین مومو باید با هر کدام از آن‌ها به زبان مادری خودش ارتباط برقرار کرده باشد! کاری بسیار سخت که حتی با وجود مترجم‌های آنلاینی مانند گوگل ترنسلیت هم بسیار بعید و دور از ذهن به نظر می‌رسد. بنابراین فضیه اینکه مومو شخصیت واحدی در دنیای اینترنت بوده و این چالش را در همه کشورها به راه انداخته است، باورکردنی به نظر نمی‌رسد و در بهترین حالت می‌توان گفت در جوامع مختلف افراد مختلفی با استفاده از تصویر مومو به سوء استفاده از افراد و آزار و اذیت آن‌ها پرداخته‌اند.
مومو چیست و این تصویر ترسناک از کجا آمده است؟
در ابتدا گفته می‌شد که یک هنرمند ژاپنی به نام میدوری هایاشی عروسک مومو را ساخته اما بعداً مشخص شد که چنین چیزی صحت نداشته و خود هایاشی هم آن را تکذیب کرد. در ادامه، کاربران اینترنت با تحقیقات خود متوجه شدند که یک کمپانی جلوه‌های ویژه در ژاپن به نام Link Factory خالق واقعی این مجسمه ترسناک است.
اولین تصاویر از مجسمه مومو با چشمانی درشت که از حدقه بیرون زده‌اند و دهانی منقار مانند، در سال 2016 منتشر و به سرعت در فضای اینترنت دست به دست شد. البته شرکت خالق این مجسمه هرگونه ارتباطی با چالش موسوم به مومو را رده کرده و هنرمند ژاپنی با نام کیسوکه آیسو که به عنوان طراح اصلی مومو شناخته می‌شود، در مارس 2019 اعلام کرد که مجسمه مومو به واسطه فاسد و خراب شدن مواد اولیه‌ای که در ساخت آن استفاده شده بود، در سال 2018 دور انداخته شده است.
چالشی که هیچ شاهد محکمی از آن در دست نیست!
جالب است بدانید با وجود حجم گسترده شایعاتی که در خصوص چالش مومو وجود دارد، هیچ مدرک و شاهد محکمی که بتواند صحت ماجرا را تأیید کند، وجود ندارد. در واقع، اغلب گزارش‌ها در این خصوص تأیید نشده هستند و منبع درستی ندارند. از همین رو در بسیاری از منابع از “چالش مومو” به عنوان یک اوربان لجند (Urban legend) یا افسانه محلی یاد می‌شود.
افسانه‌های محلی داستان‌هایی غالباً ترسناک هستند که دهان به دهان نقل شده و آنقدر گسترش پیدا می‌کنند که شکل واقعیت به خود می‌گیرند. این نوع داستان‌ها معمولاً با این توجیه که چنین اتفاقی برای دوست، اعضای خانواده یا آشنایان یک شخص رخ داده، شنوندگان خود را قانع می‌کنند که ریشه در واقعیت دارند. داستان‌هایی که اگر خوب فکر کنید احتمالاً شما هم در دوران کودکی خود مواردی از آن‌ها را از همسالان و یا حتی بزرگ‌ترهای خود شنیده‌اید.
افسانه‌های محلی همان‌طور که از نامشان مشخص است در جوامع محلی مختلف به شکل‌های متفاوتی وجود داشته و ریشه برخی از آن‌ها می‌تواند به صدها سال پیش برگردد. این داستان‌های عموماً ترسناک تا قبل از ظهور اینترنت، بیشتر به صورت دهان به دهان و یا در مواردی از طریق نشریات و مجلات گسترش پیدا می‌کردند اما پس از اینکه فناوری‌های دیجیتال برقراری ارتباط بین افراد را در اقصی نقاط جهان آسان کردند، اینترنت و شبکه‌های اجتماعی به ابزاری مناسب برای دامن زدن به افسانه‌های محلی تبدیل شدند.
آنچه که با تحقیق در منابع مختلف مشخص می‌شود این است که ظاهراً تاکنون در هیچ نقطه‌ای از جهان شکایتی که مستقیماً به مومو و چالش‌های آن مربوط باشد، ثبت نشده و اگر هم شکایتی بوده اغلب در خصوص ترساندن بچه‌ها با تصویر مومو و یا سوء استفاده از این تصویر توسط اشخاص مختلف بوده است. البته قوت گرفتن شایعات درباره چالش مومو در برخی کشورها، باعث ورود مقامات و نهادهای رسمی شده و به ارائه هشدارهایی انجامیده است که این‌ها را هم نمی‌توان به عنوان سندی محکم دال بر واقعی بودن مومو دانست.
متأسفانه در کشور ما هم برخی اظهارنظرهای غیرکارشناسانه موجب شده تا دامنه شایعات و اخبار تأیید نشده‌ای از این دست گسترده شده و موجبات نگرانی کاربرها و در این مورد خاص نگرانی پدر و مادرها را فراهم کند. به عنوان مثال می‌توان به برنامه “صبحی دیگر” در شبکه آموزش اشاره کرد که در بخشی از برنامه روز 27 مهر خود به موضوع مومو پرداخت و با این عنوان که “مومو وارد می‌شود” از پدر و مادرها خواست مراقب فرزندان خود در فضای مجازی باشند.
البته اینکه پدر و مادرها باید ناظر عملکرد فرزندان خود بوده و آن‌ها را در فضای مجازی به حال خود رها نکنند، نکته درست و قابل تأملی است. اما اینکه مجری برنامه اطلاعات ارائه شده در مورد چالش مومو را صرفاً با استناد به پیام یکی از کاربران خود مطرح می‌کند، به هیچ وجه زیبنده رسانه معتبری همچون صدا و سیما نیست و بینندگان انتظار دارند به جای تکرار گزارش‌های تأیید نشده‌ای که در فضای مجازی دست به دست می‌شود، با بررسی کارشناسانه و تحقیقات دقیق، موضوع را ریشه‌یابی کرده و اطلاعات موثق و درست را در اختیار آن‌ها قرار دهد.
در ضمن، اشاره مؤکد مجری برنامه مذکور به هک شدن گوشی تنها به واسطه جواب دادن به پیام مومو در واتساپ هم در نوع خود بسیار جالب و صد البته عجیب است! به لحاظ عملی هک کردن کل گوشی کاربر از طریق یک برنامه پیام‌رسان قدرتمند مانند واتساپ امری غیرممکن به نظر می‌رسد و تیم امنیتی قدرتمند این شرکت‌ها از انواع به‌روزترین متدهای رمزنگاری برای حفظ امنیت کاربران خود استفاده می‌کنند. اگر هم به فرض محال چنین نفوذ عظیمی از طریق واتساپ انجام شده بود، مطمئناً مدیران این پیام‌رسان و البته مدیران گوگل و اپل به عنوان صاحب امتیاز سیستم عامل‌های اندروید و آی او اس، به این مسئله واکنش نشان داده و توضیحاتی ارائه می‌کردند. در حالی که تاکنون هیچ گزارش رسمی‌ای در این خصوص منتشر نشده است.
بالاخره مومو واقعی است یا نه؟
واقعیت این است که پاسخ دادن به این سؤال بسیار سخت است. همان‌طور که در مورد اغلب افسانه‌های محلی دیگر هم شاهد بوده‌ایم، امکان رد چنین گزارش‌هایی که بین مردم رواج پیدا می‌کنند بسیار سخت است. زیرا معمولاً هیچ منبع درستی برای آن‌ها ارائه نمی‌شود و از همین رو همانگونه که اثبات صحت آن‌ها ممکن نیست، در مورد عکس موضوع هم نمی‌توان اظهارنظر قاطعی کرد.
اما نکته‌ای که نباید از آن غافل شد این است که همواره هستند کسانی که به طرق مختلف در فکر سوء استفاده از افراد دیگر بوده و بخواهند آسیبی به آن‌ها وارد کنند. پخش شایعاتی از این دست هم زمینه برای فعالیت چنین اشخاصی را فراهم‌تر کرده و به راحتی می‌توانند با جو روانی ایجاد شده در جامعه به خواسته‌های خود برسند. بنابراین، حتی اگر چالش مومو وجود خارجی نداشته باشد، این احتمال که فردی بخواهد با استفاده از تصویر مومو به اهداف شوم خود برسد، وجود دارد.
پس در مجموع می‌توان گفت به جای نگرانی و اضطراب بی‌مورد در رابطه با یک شایعه خاص، باید اخبار را تنها از طریق منابع معتبر دنبال کنیم و البته همواره مراقب کودکان و نوجوانان در فضای مجازی بوده و هیچگاه آن‌ها را به حال خود رها نکنیم. زیرا همان‌قدر که عدم نظارت بر فعالیت‌های کودکان در دنیای واقعی می‌تواند مخرب و زیان‌بار باشد، در فضای مجازی هم شرایط یکسان است و حتی در برخی موارد خطرات بیشتری می‌تواند کودکان ما را تهدید کند.
500
بله