کسب‌وکار دیجیتال یا آنلاین، همان دسته کسب‌وکارهایی هستند که بر بستر وب ارائه می‌شوند و خریداران و فروشندگان به مدد تکنولوژی این امکان را دارند که بدون حضور در مکانی خاص و زمانی مشخص نیازهای خود را برطرف کنند. این نوع کسب‌وکارها علاوه بر مزیت‌های تسهیل‌گرانه‌ای که دارند، از بعد اجتماعی نیز مزیت‌های قابل توجهی به همراه دارند.
خلق ارزش های جدید
گسترش کسب‌وکارهای آنلاین، ناشی از فراگیری اینترنت و افزایش دسترسی به آن بود. موضوعی که خود، در قالب ارزشی جدید قابل تعریف است. خلق ارزش از مهمترین مزیت‌های کسب‌وکار آنلاین در قیاس با کسب‌وکار سنتی محسوب می‌شود.
فراگیری و سهولت دسترسی در همین بستر است که امکان ایجاد و ارائه خدمات جدید از سوی پلتفرم‌های کسب‌وکاری به خریداران و فروشندگان را ارائه می‌کند. خدماتی که خود منجر به خلق ارزش‌های جدید در ابعاد مختلف اجتماعی می‌شوند. ارزشی که برای تمام ذی‌نفعان در مقابل یکدیگر قابل مشاهده است. کیوان محيط‌‌مافي، مدیر ارشد محصول دیجی کالا در همین رابطه به تجربه مارکت پلیس دیجی کالا اشاره کرد و با اعتقاد به اینکه موفقیت این مارکت پلیس ناشی از همین خلق ارزش است گفت: «ديجي‌کالا در ايجاد شبکه‌اي عظيم بين فروشندگان و خريداران در قالب مارکت پليس است. با وصل کردن تعداد زيادي فروشنده به خريدار، پلتفرم ما موفق به خلق ارزش مي‌شود. همه منابع ارائه شده و ارتباطات برقرار شده روي بستر ما، بخشي از فرایند خلق ارزش است. خلق ارزشي که در وهله اول به خود پلتفرم ارزش مي‌بخشد. همه اين شبکه ارتباطي ارزشمند، عاملي است براي رجوع بيشتر افراد به يک پلتفرم و اين هم عاملي است براي پيشي گرفتن از کسب‌وکارهاي سنتي.»
محیط‌‌مافی با مقایسه کوکاکولا به عنوان یک کسب‌وکار سنتی و کسب‌وکارهای آنلاین مانند فیسبوک، گوگل و مایکروسافت به تشریح بیشتر موضوع پرداخت و گفت: «کسب‌وکارهاي آنلاين با ايجاد ارتباط بين مخاطبان منجر به ارزش آفريني مي‌شوند و ادامه اين روند منجر به افزايش ارزش کسب‌وکار مذکور خواهد شد.»
فلاحت، مدیرمحصول تپسل در این رابطه می‌گوید:
«وقتي اينترنت از منظر جامعه ارزشمند شد که در دسترس همه قرار گرفت و به آنها مطلوبيت اضافه کرد. در مورد پلتفرم‌هاي مدرن هم همينطور است. اين پلتفرم‌ها بايد در دسترس باشند و نيازهاي ما را برطرف کنند. اما خود اين پلتفرم‌ها زماني محبوب شدند که اينترنت از حالت نسبتا گران ADSL خارج شد و با قيمتي ارزان در دسترس همه قرار گرفت. واضح است که اگر اينترنت فراگير نبود هيچ‌کدام از اين کسب‌وکارها به چنين موفقيت‌هايي نمي‌رسيدند. بارها ديده‌ايم يک تکنولوژي به دليل عرضه شدن در زمان نامناسب، يعني در زماني که بستر جامعه براي پذيرش آن آماده نبوده، شکست خورده و حذف شده است.»
از جمله ویژگی‌های مهمی که کسب‌وکارهای دیجیتال به واسطه بعد تکنولوژیک خود به همراه دارند، تطبیق‌پذیری است. تطبیق‌پذیری این امکان را ایجاد می‌کند که یک کسب‌وکار دیجیتال به سرعت و با هزینه کمتر بهترین پاسخ را به نیاز مشتریانش بدهد. این امکان فناورانه موجب شده تا کسب‌وکارهای دیجیتال بتوانند با در نظر گرفتن ابعاد در هم تنیده اقتصادی، تکنولوژیک و اجتماعی کسب‌وکارهای جدید، توجهی بیشتری به ابعاد اجتماعی کار خود هم داشته باشند آنها اکنون با حرکت در راستای رضایت مشتریان، می‌توانند ارزش‌آفرینی کنند. از جمله نمونه‌های چنین اتفاقی شرکت نتفلیکس است که در حوزه سرگرمی فعال است و در حال حاضر با ساخت سریال‌های تلویزیونی یکی از مهمترین بازیگران صنعت سرگرمی در حوزه دیجیتال است. فلاحت در مورد تجربه خلق ارزش این شرکت می‌گوید: «نتفليکس در آغاز راه براي تطبيق با نيازهاي مشتريان به اجاره VHS و DVD مي‌پرداخت. اين کار او براي مشتريان ارزش ايجاد کرد و مشتري از طريق نتفليکس به مطلوب خود رسيد. بعد بدون حذف بخش اجاره DVD، پلتفرم مدرن خود را به‌وجود آورد که البته مخاطبش از تلوزیون‌های کابلی، يعني نوع سنتي اين ماجرا بيشتر است.»
ارزش آفرینی‌های چند سویه
فضای کسب‌وکار آنلاین به واسطه پتانسیل‌هایی که دارد ارتباطی چند سویه میان ذی‌نفعان مختلف را ایجاد می‌کند که در نهایت سود حاصل از فعالیت در گرو ارائه خدمت مناسب به سایر ذی‌نفعان است. همین بستر موجب ایجاد فرایندی می‌شود که ارزش آفرینی‌ها را چند سویه می‌کند و تمام ذی‌نفعان از آن بهره می‌برند. این همان کاری است که پلتفرم‌های کسب‌وکار دیجیتال همچون دیجی‌کالا توانسته‌اند به واسطه شبکه ارتباطی که میان فروشنده و مشتریان شکل داده‌اند در ذهن مخاطبان خود ایجاد کنند. فلاحت در این رابطه می‌گوید: «وقتی یک شخص می‌بیند که با کار کردن به عنوان راننده در تاکسی اینترنتی می‌تواند کسب درآمد کند و به نحوی توانمند شود، ارزش آن پلتفرم در ذهن او بالا می‌رود. همین مثال برای دیجی‌کالا هم صادق است. به نظر من از نقاط عطف موفقیت دیجی‌کالا، روی آوردن به مارکت‌پلیس است که در آن اشخاص می‌توانند به عنوان فروشنده هم فعالیت کنند. این امکان منجر می شود افراد با ارزش‌آفرینی در پلتفرم دیجی‌کالا، مجموعه کسب‌وکار را ارزشمند ببینند و باز آفرینی این ارزش‌ها منجر به ارزشمند شدن دیجی‌کالا در جامعه می‌شود.»
یکی از مهمترین مزیت هایی که کسب‌وکارهای آنلاین به واسطه بعد تکنولوژیک نسبت به کسب‌وکارهای سنتی دارند، شبکه اجتماعی است که در این کسب‌وکارها شکل می‌گیرد. خرید در کسب‌وکار آنلاین، با دیدی وسیع‌تر ممکن شده است و در این شیوه خرید ابزاری در اختیار فروشنده است که منجر می‌شود او با آگاهی بیشتری اقدام به خرید کند. امکانی که یک فضای دیجیتال به خریداران می‌دهد این است که افراد می‌توانند حین بررسی کالا از نظرات مثبت و منفی که در یک پلتفرم دیجیتال گذاشته شده بهره ببرند و این ویژگی‌ها منجر به تصمیم گیری بهتر شود.
تغيير پارادايم ها
به عقیده بسیاری از کارشناسان، موفق‌ترین کسب‌وکارهای مدرن آن‌هایی هستند که می‌توانند تغییر پارادایم ایجاد کنند. یک مثال شاخص تغییر پارادایم تبدیل اندروید به پلتفرم رایج مورد استفاده در بین تعداد زیادی از کاربران ادوات تکنولوژی است. فلاحت با اشاره به این موضوع که گوگل از مدت‌ها پیش تمایل داشته تا گوشی‌های هوشمند به پارادایم موبایل در دنیا تبدیل شوند که چنین هم شد، گفت: «شرکتی مثل نوکیا با تغییر پارادایم همراه نشد و این عدم همراهی، منجر به شکست او شد.»
این تغییر پارادایم در کسب‌وکارهای آنلاین ایرانی هم محسوس است و مصادیق آن را می‌توان در پلتفرم‌هایی همچون دیجی‌کالا، کافه‌بازار، استادکار و تپسی دید.
جنس فروخته شده پس گرفته می‌شود
دیجی کالا موفق شد پارادایم‌هایی را تغییر دهد که پیش از آن تصوری در مورد آنها وجود نداشت. از جمله مهمترین این تغییرات تحویل به موقع کالا در سراسر کشور، خدمات پس از فروش، بسته‌بندی با کیفیت و امکان مرجوع کردن کالا تحت ضوابط مشخص است. فلاحت در همین رابطه گفت: «سال‌ها پیش در بسیاری از فروشگاه‌ها نوشته‌ای به چشم‌مان می‌خورد که کالای فروخته شده پس گرفته نمی‌شود؛ اما دیجی‌کالا با تغییر پارادایم، به طریقی کل جامعه را تحت تاثیر قرارداد. به نظر من یک پلتفرم موفق باید منجر به تغییر پارادایم شود.» واضح است که تغییر پارادایم یک روزه و به آسانی رخ نمی‌دهد. چنین تغییراتی نیازمند تلاش، ثبات و هوشمندی مغزهای متفکر کسب‌وکارهای موفق است.
