قطب جنوب با مکان‌های دیگر دنیا کاملا متفاوت است و هیچ جایی شبیه به آن را نمی‌توان بر روی کره زمین یافت. این سرزمین نکات جالب و شگفتی های بسیاری دارد که بعد از خواندن این مطلب از دیجی رو، با برخی از آن‌ها بیشتر آشنا خواهید شد. پس با ما همراه باشید.
نکات کوتاه
- قطب جنوب مرتفع‌ترین، خشک‌ترین، سردترین و بادخیزترین قاره زمین است.
- قطب جنوب 14 میلیون کیلومتر مربع وسعت دارد.
- صفحه یخی قطب جنوب بزرگترین ذخیره یخ روی زمین است.
- مساحت: 14 میلیون کیلومتر مربع
- جرم: 30 میلیون مترمکعب
- حداکثر عمق: 4776 متر
- عمق متوسط: 2160 متر
- تقریباً 98 درصد از قطب جنوب را پوشش می‌دهد.
- شامل 90 درصد از یخ‌های روی زمین است.
- 70 درصد از آب‌های شیرین جهان را شامل می‌شود.
10 واقعیت جالب و خواندنی از قطب جنوب
-
قطب جنوب بیشترین میزان آب شیرین جهان را در خود جای داده است
باور نکردنی است که 60 تا 90 درصد از آب‌های شیرین جهان در ورقه یخی وسیع قطب جنوب قرار دارد. صفحه یخی قطب جنوب بزرگترین صفحه یخی جهان است که حدود 14 میلیون کیلومتر مربع از رشته کوه‌ها، دره‌ها و فلات‌های قطب جنوب را پوشش می‌دهد. بنابراین ممکن است تنها 1 درصد از مساحت قطب جنوب به طور دائمی پوشیده از یخ نباشد. برخی مناطق نیز در تابستان یخ زده نیستند.
در عمیق‌ترین نقاط، یخ‌های قطب جنوب 4.5 کیلومتر ضخامت دارند که نصف ارتفاع کوه اورست است! و بد نیست بدانید که اگر همه یخ‌های قطب جنوب آب شود، سطح جهانی دریاها حدود 60 متر افزایش می‌یابد.
-
قطب جنوب بیابانی است
با آن همه آب شیرینی که در ورقه یخی آن وجود دارد، قطب جنوب چگونه می‌تواند بیابانی باشد؟
اغلب هنگامی که به بیابان‌ها فکر می‌کنیم، تپه‌های شنی و درجه حرارت بسیار زیاد به ذهنمان می‌آید. اما از نظر علمی، تنها منطقه‌ای که کویری و یا ماسه‌ای باشد، به عنوان بیابانی در نظر گرفته نمی‌شود، بلکه این ویژگی با اندازه‌گیری میزان بارش باران، برف، غبار یا مه تشخیص داده می‌شود. بیایان یا کویر به منطقه‌ای گفته می‌شود که میزان بارش سالانه بسیار کمی داشته باشد.
میانگین بارندگی سالانه قطب جنوب طی 30 سال گذشته تنها 10 میلی متر بوده است. اگر چه میزان بارش‌ها در قسمت‌های ساحلی بیشتر است، اما متوسط بارش در سرتاسر قاره بسیار کم است که باعث می‌شود قطب جنوب به عنوان یک کویر قطبی در نظر گرفته شود.
بنابراین اگر چه ممکن است قطب جنوب پوشیده از یخ باشد، اما تشکیل ضخامت فعلی توده یخی آن با توجه به میزان بارش بسیار اندکی که دارد، 45 میلیون سال طول کشیده است.
قطب جنوب علاوه بر این که یکی از خشک‌ترین قاره‌های کره زمین است، سردترین، بادخیزترین و مرتفع‌ترین آن‌ها نیز هست.
-
قطب جنوب در گذشته مانند شهر ملبورن گرم بوده است!
با توجه به این که سردترین دمای روی زمین در قطب جنوب به ثبت رسیده است، که دمای 89.2- درجه سانتی گراد بوده، سخت می‌توان آن را به عنوان یک منطقه معتدل با دمایی گرم و مطبوع تصور کرد! اما باید بدانید که قطب جنوب همیشه یک سرزمین محبوس در صفحه عظیم یخی نبوده است. در حقیقت، قطب جنوب زمانی به اندازه ملبورن امروزی گرم بوده است!
محققان تخمین می‌زنند که 40 تا 50 میلیون سال پیش، دما در سراسر قطب جنوب تا 17 درجه سانتی گراد نیز می‌رسیده است. دانشمندان همچنین فسیل‌هایی را کشف کرده‌اند که نشان می‌دهد قطب جنوب حتی زمانی با جنگل‌های سرسبز پوشیده شده بوده و انواعی از دایناسورها نیز در آن زندگی می‌کرده‌اند.
-
قطب جنوب یکی از مناطقی است که بیشترین سرعت گرم شدن را در کره زمین دارد
قطب جنوب با سرعت بیشتری نسبت به سایر مناطق کره زمین در حال گرم شدن است. طی 50 سال گذشته، درجه حرارت متوسط شبه جزیره قطب جنوب 3 درجه سانتی گراد افزایش یافته است که 5 برابر متوسط افزایش دمای کره زمین است.
این امر منجر به تغییراتی شده، به عنوان مثال این که پنگوئن‌ها کجا و در چه زمانی کلونی‌های خود را تشکیل دهند یا چه زمانی ورقه‌های یخی تشکیل شود. هم چنین تغییر دیگری که به وجود آمده طولانی‌تر شدن فصل رشد خزه‌های سبز قطب جنوب است.
-
قطب جنوب منطقه زمانی ندارد
این سوال ساده که “الان ساعت چند است؟” در قطب جنوب سوال بسیار پیچیده‌ای است! در قطب جنوب خطوط طول جغرافیایی که مناطق مختلف زمانی را به ما می‌دهد، در یک نقطه واحد به هم می‌رسند. بیشتر مناطق قطب جنوب 6 ماه مداوم را در روشنایی تابستان و 6 ماه را در تاریکی زمستان به سر می‌برند. شروع زمان تفاوت بسیار کمی با دیگر اوقات دارد و نشانه‌های دیگری از شروع روز و شب که همه ما با آن‌ها آشناییم را ندارد.
دانشمندانی که در قطب جنوب کار می‌کنند عموماً منطقه زمانی کشوری که از آن آمده‌اند را به عنوان معیار انتخاب می‌کنند، که این امر ممکن است گاهی دردسرساز نیز بشود. به عنوان مثال در قطب جنوب ایستگاه‌های تحقیقاتی مختلفی از کشورهای شیلی، چین، روسیه، انگلستان و… وجود دارند. موقعیتی را در نظر بگیرید که همه ایستگاه‌هایی که در مجاورت هم قرار دارند منطقه زمانی کشور خود را انتخاب کرده باشند، و ممکن است نیاز به اشتراک گذاشتن داده‌ها و اطلاعات با یکدیگر داشته باشند و به طور تصادفی یکدیگر را در نیمه شب از خواب بیدار کنند! بنابراین این شیوه مشکلاتی را نیز می‌تواند داشته باشد.
-
در قطب جنوب هر راهی به شمال ختم می‌شود!
اگر در قطب جنوب بایستید، در واقع در جنوبی‌ترین نقطه کره زمین هستید. بنابراین به هر طرفی که نگاه کنید رو به سوی شمال دارید. پس چگونه می‌توان گفت شبه جزیره جنوبگان در غرب جنوبگان قرار دارد و بخشی از قطب جنوب که دقیقا در جنوب استرالیا قرار دارد، شرق جنوبگان نامیده می‌شود؟
در واقع، این نامگذاری‌ها بر مبنای نصف النهار مبدا انجام می‌گیرد، خطی فرضی که از گرینویچ در انگلستان با صفر درجه طول جغرافیایی عبور می‌کند. اگر در نقطه مرکزی قطب جنوب بایستید و رو به گرینویچ باشید، هر آنچه در سمت چپ شما قرار دارد، غرب خواهد بود و هر آنچه در سمت راست شما باشد، شرق است.
-
قطب جنوب چندین آتشفشان فعال دارد
قطب جنوب آتش فشان‌های متعددی دارد که دو تا از آن‌ها فعال هستند. کوه اریبوس، دومین آتشفشان فعال مرتفع در قطب جنوب، جنوبی‌ترین آتشفشان فعال در کره زمین به حساب می‌آید. این آتشفشان احاطه شده با یخ که در جزیره راس واقع شده، ویژگی‌های منحصر بفردی همچون دودخان و احجام یخی درهم تنیده دارد که در اطراف گازهای خروجی از روزنه‌های نزدیک به دهانه آتشفشان تشکیل شده است.
اولین صعود به کوه اریبوس در سال 1908 توسط تیمی به هدایت دانشمندی استرالیایی به نام اجورث دیوید و همراهی داگلاس ماسون طی 5 روز بسیار پرهیجان به دهانه گدازان این آتشفشان اتفاق افتاد.
دومین آتشفشان فعال قطب جنوب هم در جزیره دیسپشن (فریب) واقع شده است. این کاسه آتشفشانی یا غول‌دهانه در جنوب جزایر شتلند واقع شده است. این مکان که زمانی یک ایستگاه پر رونق صید نهنگ و پس از آن ایستگاهی تحقیقاتی بود، به دنبال آخرین فوران آتشفشان در سال 1969 رها شد و امروزه مکانی فوق العاده دیدنی با مناظری بدیع است.
-
دریاچه‌ای زیریخی در قطب جنوب وجود دارد که آب سرخ در آن جریان دارد!
در سال 1911 در یخچال طبیعی دور افتاده‌ای در شرق جنوبگان، پدیده عجیبی مشاهده شد. یخ سفید رنگ یخچال تیلور بواسطه آبی که در اعماق یخچال جریان داشت به رنگ سرخ درآمده بود!
سال‌ها چرایی این ماجرا یک معما بود تا اینکه در سال 2017 دانشمندان علت این پدیده را یافتند. آبی که در درون یخچال جریان داشت، از دریاچه‌ای زیر یخی نشات می‌گرفت که دارای غلظت بالایی از نمک و آهن بود و زمانی که آهن در مجاورت اکسیژن قرار می‌گرفت به آب رنگ قرمز پر رنگ می‌داد. به همین علت نام آن را «آبشار خون» نامیده‌اند.
-
قطب جنوب معاهده‌ای مخصوص به خود دارد
هنگامی که انسان‌ها در سال 1820 پا به قطب جنوب گذاشتند، این قاره تنها قاره‌ای بود که هیچ مردم بومی‌ای نداشت. کشورهای مختلف به سرعت خود را به این قاره رساندند و ادعای مالکیت نمودند که این موضوع منجر به تنش‌هایی جدی شد. در حالی که برخی کشورها با قاطعیت مدعی مالکیت قطب جنوب بودند، عده‌ای نیز با این موضوع مخالفت می‌کردند.
با بالا گرفتن تنش‌ها، تنها راه حل اجماع بر توافقی صلح آمیز بود. در دسامبر سال 1959، 12 کشور معاهده قطب جنوب را که توافقنامه‌ای منحصر به فرد برای حاکمیت مشترک بر قطب جنوب با اهداف حفظ صلح و دانش افزایی بود، امضا کردند. پس از آن 41 کشور دیگر نیز این تعهدنامه را پذیرفتند. گردهمایی‌های سالانه‌ای جهت تصمیم‌گیری راجع به نحوه مدیریت فعالیت‌های انسانی در قطب جنوب برگزار می‌شود. تمامی تصمیمات در چارچوب تعهدنامه قطب جنوب به صورت جمعی و بر مبنای مشارکت و توافق اعضا گرفته می‌شود.
امروزه سیستم تعهدنامه قطب جنوب گسترش یافته و دستورالعمل‌های سخت گیرانه‌ای برای ماهیگیری تجاری، دریانوردی و جلوگیری کامل از فعالیت‌های معدنکاوی و اکتشاف مواد معدنی وضع شده است.
-
غبار الماسین در هوای این منطقه جریان دارد!
اگر چه در این منطقه میزان بارش بسیار کم است، اما شگفتی‌های مرتبط با وضعیت آب و هوا اصلاً کم نیست و یکی از آن‌ها غبار الماسین است. این پدیده کمی به مه یخی شباهت دارد. همان طور که کریستال‌های یخی معلق در هوا ایستاده‌اند، نور خورشید باعث درخشش آن‌ها می‌شود و اثری چشم نواز را ایجاد می‌کند که گویی میلیون‌ها الماس کوچک در هوا معلق‌اند. غبار الماسین خود باعث شکل‌گیری پدیده‌های نوری زیبای دیگری همچون خورشید کاذب، هاله نور و ستون‌های نور نیز می‌شود.
