آیا آمریکا می تواند جی پی اس را به کلی خاموش کند؟!

ارتش آمریکا به طرز نگران‌کننده‌ای به جی‌پی‌اس وابسته است. ماهواره‌های موقعیت‌یاب جهانی ارتش آمریکا موقعیت مکانی هواپیماها را به آن‌ها اعلام می‌کنند، موقعیت هدف سلاح‌های هوشمند را در اختیارشان قرار می‌دهند و مورد استفاده‌ی سیستم‌های ارتباطی و ناوبری قرار می‌گیرند. اما در جنگ با کشوری که از نظر تکنولوژی پیشرفته باشد، جی‌پی‌اس می‌تواند معایب بزرگی داشته باشد چون می‌توان آن را مسدود و دستکاری یا کاملاً نابود کرد.

با این اوصاف ارتش آمریکا چطور خود را برای چنین شرایطی آماده می‌کند؟ خیلی ساده، خاموشش کنید.

رد فلگ (Red Flag یا پرچم قرمز) برترین تمرین جنگی نیروی هوایی آمریکا است که در آن جنگنده‌ها، بمب‌افکن‌ها، سوخت‌رسان‌ها و گردان‌های هوایی اطلاعات، تجسس و شناسایی به همراه هم‌پیمانان منتخب آمریکا در آموزشی هماهنگ شده در محدوده‌ی آموزشی و آزمایشی نوادا به وسعت 12 هزار کیلومتر مربع تمرینات خود را آغاز می‌کنند. در رد فلگ 2018 نیروی هوایی آمریکا جی‌پی‌اس را غیر فعال کرد و خدمه‌های هوایی مجبور بودند بدون استفاده از راهنمای آشنای ماهواره‌ای خود مأموریت‌های حمله را انجام دهند.

تاریکی را آغاز کنید

این مسدودیت به دقت جنگنده‌های دقیق آمریکایی نخواهد بود. ممکن است جی‌پی‌اس در حیطه‌های هوایی مجاور نیز مسدود شود که می‌تواند هواپیماهای شخصی و همچنین هواپیماهای خطوط هوایی مختلف بخش‌هایی از نوادا، کالیفرنیا، آریزونا و یوتا را دچار مشکل کند. این هواپیماها باید از فرکانس‌های رادیویی دیگر یا ناوبری کور (ناوبری بر اساس اطلاعات حرکتی و آخرین مختصات مکانی شناخته شده) استفاده کنند یا به رادارهای کنترل هوایی متکی باشند.

این اولین مسدودیت خودخواسته‌ی نیروی هوایی نیست، قبلاً نیز در تمرینات رد فلگ آلاسکا جی‌پی‌اس غیرفعال شده بود. نیروی هوایی اعلام کرده است که این مسدودیت هیچ تأثیری روی هواپیماهای شهروندان نخواهد داشت یا اینکه تأثیر آن بسیار کم خواهد بود. از طرفی با مشاهده‌ی امکان غیر فعال کردن جی‌پی‌اس در بخشی از آمریکا می‌توانیم اهمیت تمرین نظامی بدون استفاده از جی‌پی‌اس را بهتر درک کنیم.

خدمه‌های نیروهای هوایی آمریکا تمرینات خود را در این زمینه در سال 2010 و به عنوان بخشی از پروژه‌ای با نام Readiness Project 2 آغاز کردند. در سال 2013 نیروی هوایی سیستمی را ایجاد کرد که می‌توانست به طرز واقع‌گرایانه‌ای، بدون تأثیرگذاری روی هواپیماهای دیگر، تجهیزات جی‌پی‌اس یک هواپیما را غیرفعال کند.

اینکه چطور نیروی هوایی جی‌پی‌اس محدوده‌ی بزرگی مانند نوادا را غیرفعال می‌کند هنوز هم جزء اطلاعات محرمانه‌ی ارتشی است اما بیش از یک دهه است که ارتش در حال کار کردن روی این تکنولوژی است. برای ایجاد چنین مسدودیتی به هماهنگی و منابع زیادی نیاز است اما این کار می‌تواند شرایط واقعی اینچنینی را با دقت بیشتری شبیه‌سازی کند. طبق گفته‌ی سرهنگ مایکل متیز، فرمانده‌ی گردان 414 تمرین رزمی، نتیجه‌ی چنین کاری «بزرگ‌ترین رد فلگ با بیشترین تعداد شرکت‌کنندگان و تأکید روی بهینگی تمرین و مؤثر بودن مأموریت‌ها است.»

شرکت‌کنندگان شامل نزدیک‌ترین هم‌پیمانان آمریکا از جمله بریتانیا و استرالیا هستند که نشان‌دهنده‌ی حساس بودن این مانور رد فلگ است. سرهنگ متیز همچنین اعلام کرد که تمرکز این مانور روی مأموریت‌های حمله خواهد بود که در آن چندین هواپیما به سمت هدفی در سطح زمین حرکت می‌کنند، باید از حسگرها و هواپیماهای دشمن بگریزند، مهمات خود را شلیک کنند و برگردند، این هواپیماها باید در صورت نیاز هنگام ورود و خروج با مبارزه راه خود را باز کنند.

مبارزه در تاریکی

سؤال اصلی این است که جنگنده‌ها، سوخت‌رسان‌ها و بمب‌افکن‌ها چطور بدون استفاده از جی‌پی‌اس چنین کاری را به شیوه‌ای ایمن انجام می‌دهند؟

بسیاری از هواپیماهای نیروی هوایی، از جمله اف 15، اف 22 و اف 35 سیستم‌های ناوبری کور دقیقی دارند. در این سیستم‌ها کامپیوتری مجهز به شتاب سنج، چرخش نما و سنسورهای مغناطیسی موقعیت مکانی هواپیما را به طور مداوم محاسبه می‌کند و به اطلاعات خارجی نیازی ندارد. هواپیماها همچنین می‌توانند از رادارهای AESA خود نیز در کنار ناوبری کور استفاده کنند تا در صورت نیاز بتوانند در مسیرهای کوتاه‌تر به ناوبری بپردازند. حسگرهای الکترونیکی-بصری و مادون قرمز هواپیماها نیز می‌توانند زمین را در فاصله‌ی کوتاهی تشخیص دهند که می‌تواند اطلاعات ناوبری مفیدی در اختیار این جنگنده‌ها قرار دهد.

در خارج از خود هواپیما نیز در صورت وجود ارتباط یا ارتباط داده‌ای مناسب، سیستم‌های بیرونی می‌توانند برای ناوبری استفاده شوند. برای مثال نورثروپ گرومن ئی-۸ جوینت استارزهای خارج از منطقه‌ی مسدود شده می‌توانند اطلاعات مکانی خود را در اختیار جنگنده‌ها قرار دهند. جنگنده‌ها همچنین می‌توانند در کنار سلاح‌های دیگر خود از مهمات هدایت شده توسط لیزر استفاده کنند.

این راه‌حل‌ها مؤثر هستند و به ما یادآوری می‌کنند که قبل از استفاده از جی‌پی‌اس نیز نیروی هوایی آمریکا توانایی‌های بالایی داشته است. اما اگر قرار است جنگنده‌ها در شرایطی پرواز کنند که دسترسی به جی‌پی‌اس وجود ندارد می‌توانیم فرض کنیم که دسترسی‌های ارتباطی و ارتباطات داده‌ای نیز مسدود شده است. انجام مأموریت بدون استفاده از ابزارهای پیشرفته‌ی فعلی قابلیتی است که نیروی هوایی آمریکا به آن «حالت ارتجاعی» می‌گوید.

خاموش کردن جی‌پی‌اس

این موضوع مطرح می‌شود که در صورت بروز جنگ، آمریکا یکی از اولین کشورهایی خواهد بود که سیستم جی‌پی‌اس را برای جلوگیری از استفاده توسط نیروهای دشمن خاموش می‌کند. به همین دلیل است که اتحادیه‌ی اروپا، روسیه و چین در تلاش برای راه‌اندازی سیستم‌های جی‌پی‌اس خود هستند.

باید به یاد داشته باشیم که جی‌پی‌اس نظامی بسیار دقیق‌تر از جی‌پی‌اس مورد استفاده‌ی شهروندان است (گرچه توسط شبکه‌ی یکسانی از ماهواره‌ها ارائه می‌شود) و این جی‌پی‌اس تقریباً هیچ استفاده‌ای برای موارد نظامی ندارد. اگر بخواهیم از این زاویه به موضوع نگاه کنیم امکانش وجود دارد که آمریکا سیستم جی‌پی‌اس خود را غیر فعال نکند و امکان استفاده از جی‌پی‌اس نظامی نیز فقط در اختیار آمریکا و هم‌پیمانانش خواهد بود.

با این وجود در صورت بروز مقابله‌ی نظامی جدی بین آمریکا و کشورهایی همچون چین و روسیه، طرفین تلاش می‌کنند تا ماهواره‌های دشمنان خود را غیر فعال کنند، ماهواره‌هایی که نه تنها شامل جی‌پی‌اس می‌شود بلکه ماهواره‌های نظامی و نظارتی دیگر را نیز در بر می‌گیرد. کشورها به این شیوه تلاش می‌کنند به جمع‌آوری اطلاعات، شکل‌گیری ارتباطات و عملیات از راه دور به ظرفیت‌های هجومی دشمن خود آسیب برسانند.

همچنین باید به یاد داشته باشیم که روسیه در حال انجام تحقیقاتی درباره‌ی منهدم‌کننده‌های ماهواره‌ای بوده است و همچنین آمریکا، چین و کشورهای دیگر نیز چنین گزینه‌هایی را برای استفاده در شرایط اضطراری در ذهن دارند. به احتمال زیاد در صورت بروز چنین جنگی، جی‌پی‌اس شهروندی نیز به دلیل تلاش طرفین برای غیرفعال کردن جی‌پی‌اس نظامی دشمن از کار خواهد افتاد. با وجود استفاده‌ی بیشتر و بیشتر از جی‌پی‌اس در دنیای مدرن در صورت بروز چنین اتفاقی بسیاری از سیستم‌ها دچار مشکل خواهند شد. همچنین ممکن است به دلایل دیگری، از جمله اشکالات فنی یا حوادث ناخواسته، شاهد از دست رفتن سیگنال‌های جی‌پی‌اس باشیم. به این ترتیب شاید بهتر باشد سیستم‌های خود را طوری طراحی کنیم که در صورت غیرفعال شدن جی‌پی‌اس نیز بتوانند با استفاده از حسگرهای دیگر به فعالیت خود ادامه دهند.