با کهنسال ترین درختان دنیا آشنا شوید

درختان به عنوان یکی از رده‌های زیست شناسی، از قدیمی‌ترین گونه‌های زنده بر روی زمین محسوب می‌شوند، که حدود 350 میلیون سال قبل تکامل یافتند. تقریباً 3 تریلیون درخت در جهان وجود دارد که البته فعالیت‌های انسانی تمامی مناطق طبیعی جهان را تحت تاثیر قرار داده و جنگل زدایی باعث کاهش چند میلیاردی تعداد درختان در هر سال می‌شود.

برخی از گونه‌های درختان اگر عواملی غیر عادی برای آن‌ها به وجود نیاید که مانع رشدشان شود تا هزاران سال عمر می‌کنند. برخی از آن‌ها حتی برای چند ده هزار سال نیز زنده مانده‌اند؛ این در حالیست که طولانی‌ترین زمان زنده ماندن در میان جانوران نهایتاً 500 سال است.

چگونه می‌توان سن یک درخت را تشخیص داد؟

چندین روش مختلف برای تخمین سن درختان وجود دارد، که برخی از آن‌ها قابل اعتمادتر از سایرین هستند. دو روش اصلی مورد استفاده برای تشخیص سن درختان در این قسمت توضیح داده می‌شود:

سالیابی رشد حلقه‌های درختان: یک روش علمی برای تخمین سن درختان شمردن حلقه‌های روی تنه درخت است که کمک می‌کند سن درختان به درستی تخمین زده شود.

قدمت رادیوکربن: برای محاسبه سن درختان مسن استفاده می‌شود، و دامنه تاریخی که درخت در آن زیسته را نشان می‌دهد البته نمی‌توان دقیقاً سن درخت را از آن تشخیص داد.

در این مقاله در دیجی رو 11 نمونه از قدیمی‌ترین درختان شناخته شده در جهان را معرفی می‌کنیم:

1- درخت صد اسب با قدمت 2000 تا 4000 ساله

گونه: شاه بلوط
مکان: سیسیل، ایتالیا

درخت صد اسب، درخت شاه بلوط عظیمی است که در نزدیکی کوه اتنای سیسیل واقع شده است و قدمت آن بین 2000 تا 4000 سال تخمین زده می‌شود.

نام غیرمعمول این درخت از افسانه‌ای قدیمی گرفته شده که می‌گوید ملکه ناپل به همراه ارتش صد نفره‌ای که همراهش بوده در هنگام وقوع طوفان در زیر این درخت پناه گرفته‌ است. این افسانه با توجه به عظمت درخت و سایبان آن کاملاً قابل باور است، و همچنین کمک می‌کند، بزرگی و قدمت این درخت شاه بلوط را تصور کنیم.

2- درخت سناتور با قدمت 3500 ساله

گونه: سرو تالابی (تاکسودیوم اسکندنس)
موقعیت مکانی: فلوریدا، آمریکا

درخت سناتور پیش از آن که در سال 2012 بسوزد، یکی از قدیمی‌ترین درختان جهان محسوب می‌شد و سن آن 3500 سال تخمین زده شده است. این درخت جادویی توسط سارا بارنز و دوستش که داخل درخت در حال سیگار کشیدن بودند و مسبب آغاز آتش گرفتن درخت شدند از درون شروع به سوختن کرد و به طور کامل از بین رفت.

سناتور در ابتدا 50 متر ارتفاع و 10.7 متر قطر داشت تا زمانی که بخش بالایی آن در سال 1925 توسط طوفانی آسیب دید و ارتفاعش به 36 متر کاهش یافت.

این سرو چند هزار ساله در مرداب‌های مرکز فلوریدا جوانه زده بود و از مصائب بسیاری از جمله بیماری، قطع درختان برای استفاده از هیزم آن‌ها و طوفان‌های متعدد جان سالم به در برده و تبدیل به نمادی برای بومیان منطقه سمینول، گردشگران و مسافران شده بود. خوشبختانه در سال 1990 تعداد 10 درخت از روی سناتور تکثیر شده بودند و در سال 2014 یکی از این درختان به نام «ققنوس» در نزدیکی محل قرارگیری سناتور کاشته شد.

3- گرن آبوئلو با قدمت 3646 ساله

گونه: سرو پاتاگونیایی (فیتزرویا کاپرسویدس)
موقعیت مکانی: پارک ملی آلرسه کوسترو، شیلی

درخت گرن آبوئلو (که در زبان اسپانیایی به معنای جد بزرگ است) با ارتفاع 60 متری در پارک آلرسه کوسترو سر بر افراشته است. سرو پاتاگونیایی دارای رزینی است که باعث می‌شود تجزیه شدن آن بسیار کند پیش رود و البته به همین دلیل است که رزین در ساخت بناهای ساختمانی نیز به کار می‌رود. این درخت یکی از قدیمی‌ترین درخت‌ها در منطقه‌ای است که به طور گسترده‌ای درختان آن با هدف استفاده از چوبشان بردیده شده‌اند؛ به همین علت می‌توان حدس زد که این منطقه تا پیش از قرن نوزدهم پذیرای درختان کهن بسیاری بوده است.

قدمت این درخت با درجه اطمینان پذیری بالایی به وسیله تحقیقات بر روی حلقه‌های رشد درخت اندازه‌گیری شده است.

4- سرو ابرکوه با قدمت 4000 تا 5000 ساله

گونه: سرو مدیترانه‌ای (کوپرسوس سمپرویرنس)
موقعیت مکانی: ابرکوه، ایران

تخمین سن دقیق سرو ابرکوه مانند بسیاری از درختان کهنسال دیگر بسیار دشوار است؛ اما این درخت برای قرن‌های متمادی است که نگهداری شده و قدمتی 5000 ساله را می‌توان برای آن تخمین زد. افسانه‌ها می‌گویند این درخت توسط پیامبر ایرانی، زرتشت (سومین پسر نوح) کاشته شده است.

این درخت اکنون یکی از ذخایر طبیعی ملی محسوب می‌شود و توسط سازمان میراث فرهنگی ایران تحت محافظت است و تبدیل به یکی از مشهورترین مناطق گردشگری در ایران شده است.

5- سرخدار ساگارنیو با قدمت 4000 تا 5000 ساله

سرخدار (تاکسوس باکاتا)
موقعیت مکانی: کانوی، ولز

درخت سرخدار ساگارنیو اکنون در محوطه کلیسای روستایی سنت دیگین واقع شده است (مسلماً قدمت این درخت بسیار بیشتر از کلیساست!). نام این درخت در سال 2002 توسط شورای درختان بریتانیا وارد لیست 50 درخت مهم بریتانیای کبیر شد.

تخمین سن درختان سرخدار به علت وجود چرخه تجزیه هسته درخت و جایگزینی آن با شاخه‌های جدیدی که از مرکز درخت می‌رویند، بسیار دشوار است. قدمت این درخت خاص توسط دیوید بلامی؛ گیاه شناس انگلیسی؛ بر مبنای سوابق نوشتاری، چندین هزار سال تخمین زده شده است.

سرخدار سانگرنیو با افسانه ولزی روح آنجلیستور (فرشته ثبت کننده اعمال انسان‌ها) در ارتباط است؛ فرشته‌ای که هر ساله در هالووین به زمین می‌آید تا با پیشگویی خود تعیین کند که کدام کشیش‌ها در سال پیش رو خواهند مرد.

6- متوزلا با قدمت 4850 ساله

گونه: سرو مدیترانه‌ای (کوپرسوس سمپرویرنس)
موقعیت مکانی: کالیفرنیا، آمریکا

پس از کشف این درخت توسط تام هارلان و ادموند شولمن در سال 1957، مردم بر این باور بودند که متوزلا قدیمی‌ترین درخت جهان است. در ادامه درخت‌های کهن بسیاری کشف شد، اما متوزلا همچنان یکی از کهن‌ترین درختان جهان به شمار می‌رود. جالب است بدانید که نام این درخت از کهن‌ترین شخصیت انجیل با نام متوزلا که 969 سال عمر کرد، گرفته شده است.

این درخت در رشته کوه‌های سفید کالیفرنیا واقع شده و درختان کهن سال بسیاری در اطراف آن قرار دارند. موقعیت مکانی دقیق این درخت همانند بلندترین درختان در آمریکا توسط سازمان محافظت از جنگل‌ها مخفی نگه داشته می‌شود تا شانس اقدامات خرابکاری و ریسک آسیب به آن محدود باشد.

در سال 2003 برش‌هایی از درخت توسط باغبان خبره‌ای به نام جرد میلارچ برداشته شد. وی توانست با موفقیت درخت را تکثیر نماید.

7- پروموتئوس با قدمت 4862 تا 4900 ساله

گونه: کاج زبرمیوه حوضه آبریز بزرگ (پینوس لانگوا)
موقعیت مکانی: نوادا، آمریکا

پروموتئوس تا سال 1964 یکی از کهنسال‌ترین درختان کره زمین محسوب می‌شد تا آنکه جغرافیدانی مشهور آن را از بین برد! دونالد کوری از سازمان حفاظت از جنگل‌ها مجوز برداشت نمونه از مرکز درخت را دریافت کرد، اما به اشتباه طی این فرآیند درخت را به طور کامل قطع کرد! پس از آن که درخت بر زمین افتاد، محققان تعداد 4682 حلقه را شمارش کردند. البته با توجه به شرایط سخت حاکم بر پارک ویلر نوادا، بسیاری از دانشمندان معتقدند که درخت طی یک سال نمی‌تواند یک حلقه رشد کند و به همین دلیل اختلافاتی بر سر تخمین سن واقعی درخت وجود دارد.

برشی از پروموتئوس هم اکنون در مرکز بازدید حوضه آبریز بزرگ در معرض دید عموم قرار دارد. مطمئناً برای بسیاری جالب خواهد بود که چندین ساعت مشغول شمردن تعداد حلقه‌های این درخت شوند!

8- کاج زبرمیوه گریت بیسین بی‌نام با قدمت 5071 ساله

گونه: کاج زبرمیوه گریت بیسین (پینوس لانگوا)
موقعیت مکانی: کالیفرنیا، آمریکا

این درخت بی نام واقع در گریت بیسین که از نوع کاج‌های زبرمیوه است، احتمالاً کهنسال‌ترین تک درخت جهان است (بدین معنا که در اطراف آن درختی مشابهش وجود ندارد). می‌گوییم احتمالاً، چون نمونه مرکزی گرفته شده از درخت توسط ادموند شولمن در دهه 1950 در آزمایشگاه تحقیقاتی حلقه‌های درختان گم شد! به هر صورت تردیدی نیست که این کاج زبرمیوه درختی بسیار کهنسال است.

در کنار هشت تک درختی که در بالا نام آن‌ها ذکر شد، کلونی‌های درختان همسانی وجود دارند که می‌توانند برای چند ده هزار سال زندگی کنند.

کلونی همسان چیست؟

یک کلونی همسان به گروهی از واحدهای یکسان از نظر ژنتیکی گفته می‌شود که به شکل رویشی از یک نیای یکسان نشات گرفته‌اند و در یک منطقه مشخص رشد نموده‌اند. در روی زمین این درختان موجودات متمایزی بنظر می‌آیند اما در زیر زمین همگی به یکدیگر متصل و تکثیر یافته از یک درخت یکسان هستند.

در ادامه سه درخت از این نوع کلونی‌های همسان بسیار کهنسال را معرفی می‌کنیم.

جیکوی کهنسال با قدمت 9550 ساله

گونه: صنوبر نروژی (پیسی ابیز)
موقعیت مکانی: استان دالارنا، سوئد

جیکوی کهنسال، صنوبری 3 متری است که در سال 2008 در رشته کوه‌های فولوفیاله کشف شد. لیف کولمن زمین شناس که این درخت را یافت ادعا کرد این درخت با تخمین قدمت 10 هزار ساله، کهنسال‌ترین درخت جهان است و بی‌درنگ نام سگش را مرده بود بر روی آن گذاشت! (اگرچه این درخت در مقایسه با دو کلونی دیگر که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت، جوان‌تر است).

جیکوی کهنسال در حقیقت یک همسان (در مقایسه با یک کلونی یا یک تک درخت) است که تنه‌ها و شاخه‌های جدیدی می‌رویاند در حالی که عمده سیستم ریشه‌ای خود را حفظ می‌کند. این درخت خاص در حقیقت نزدیک به 9550 سال است که خودش را تکثیر می‌کرده است. جالب است بدانید این درخت برای اولین بار در طول آخرین عصر یخبندان، هنگامی که جزایر بریتانیا توسط پلی یخی به اروپا متصل بودند، جوانه زد!

درخت بلوط جوروپا با قدمت تقریبی 13000 ساله

گونه: بلوط پالمر (کوئرکوس پالمری)
موقعیت مکانی: کالیفرنیا، آمریکا

بلوط جوروپا در کالیفرنیا کلونی درختان همسانی است که حدود 13 هزار سال پیش، هنگامی که انسان‌ها در حال فراگیری کشت و زرع و دامداری بودند، جوانه زده است. سن این درخت توسط زمین شناسان بر مبنای سایز کلی کلونی و نرخ رشد تنه‌های منفرد آن تخمین زده شده است.

بلوط‌های پالمر به مناطق کوهستانی مرطوب علاقمند هستند. به همین خاطر جای تعجب دارد که این گونه قدیمی در رشته کوه‌های جوروپا که کم ارتفاع و پست بوده و آب و هوای نسبتا خشک دارد، رشد کرده است.

پاندو با قدمت 80 هزار ساله

گونه: صنوبر لرزان (پوپولوس ترمولویدس)
موقعیت مکانی: یوتا، آمریکا

پاندو با قدمت 80 هزار سال با اختلاف زیادی کهنسال‌ترین درخت جهان است. برای آنکه درکی از سن آن داشته باشید، باید بدانید که انسان حدوداً 80 هزار سال پیش برای اولین بار حرکتش به سمت آسیا را آغاز نمود و حدود 15000 سال پیش به قاره آمریکا که محل زندگی این درخت است پا گذاشت.

پاندو نیز همانند جوروپا کلونی همسان است. پاندو از حدود 40 هزار صنوبر لرزان منفرد که از نظر ژنتیکی همسان هستند تشکیل شده است و تمامی آن‌ها در زیر زمین به یک ریشه اصلی و مرکزی متصل هستند. مشخصاً این درخت حسن ختامی مناسب برای پایان دادن به این لیست است.