صحرای بزرگ آفریقا با مساحت تقریبی 8،600،000 کیلومتر مربع در سراسر آفریقای شمالی وسعت یافته و بزرگترین صحرای داغ جهان لقب گرفته است. این منطقه شامل بخش‌هایی از لیبی، نیجر، سودان، الجزایر، مالی، مراکش، چاد، مصر، موریتانی و تونس است.
در طول روز، درجه حرارت در صحرا به سطوح غیرقابل تحمل افزایش می‌یابد و در هنگام شب دوباره کاهش می‌یابد. چشم انداز خشک این منطقه دارای تپه‌های شنی چشمگیر، دریاهای شنی، فلات‌های سنگی و واحه‌های سرسبز است (وقتی میان صحرا و کویر قسمتی آبادی و سرسبزی می‌بینید همان واحه است).
با وجود این شرایط سخت زندگی، صحرای بزرگ آفریقا یک زمین بایر بی‌جان نیست. برای آشنایی با مردمان این سرزمین و گیاهان و حیواناتی که با این محیط سازگار شده‌اند و آن را خانه می‌نامند، در ادامه مطلب با دیجی رو همراه باشید.
آیا صحرا همیشه یک بیابان بوده است؟
دانشمندان معتقدند منطقه‌ای که ما به عنوان صحرای بزرگ آفریقا می‌شناسیم میلیون‌ها سال در اعماق دریای عظیم تتیس بوده است. در واقع، هر چه دریا مرور زمان کوچک‌تر شد، این کویر نیز به وجود آمد و دریاهای سیاه، مدیترانه و خزر نیز باقیمانده همان دوران هستند.
به گفته کارشناسان، از دست رفتن این حجم عظیم آبی منجر به کاهش تدریجی بارندگی در این منطقه و بیابان‌زایی شد. با این حال، 6000 سال پیش، صحرای آفریقا خشک نبود، زیرا هنوز باران کافی برای سیراب کردن پوشش گیاهی آن می‌بارید.
فسیل‌های کشف‌شده در صحرای بزرگ آفریقا، داستان سرزمینی را روایت می‌کنند که زمانی پر از موجودات شگفت‌انگیز بوده است. از جمله این فسیل‌ها می‌توان به فسیل دایناسور Mansourasaurus shahinae به طول 10 متر اشاره کرد که تصور می‌شود 80 میلیون سال قدمت داشته باشد.
محققان همچنین بقایای جانوران دریایی از جمله گربه ماهی و تیلاپیا را در این منطقه شناسایی کرده‌اند که نشان می‌دهند این منطقه زمانی در سیطره آب بوده است.
چه کسانی در صحرای بزرگ آفریقا زندگی می‌کنند؟
صحرای بزرگ آفریقا خانه حدود 2.5 میلیون نفر انسان است که معمولاً در اطراف معدود مناطق پراکنده‌ای که می‌توانند از حیات گیاهی و جانوری پشتیبانی کنند، جمع شده‌اند. در واقع، جمعیت 2.5 میلیونی برای منطقه‌ای با این وسعت بسیار کم است.
برای درک بهتر موضوع کافی است به کشور ایالات متحده نگاهی بیندازید که از نظر مساحت تقریباً مشابه صحرای بزرگ آفریقا است، اما جمعیتی بیش از 300 میلیون نفری دارد.
بسیاری از قبایل ساکن صحرای آفریقا، سبک زندگی عشایری دارند و از یک مکان به مکان دیگر کوچ می‌کنند. طوارق‌ها احتمالاً یکی از شناخته شده‌ترین قبایل کوچ نشین در این منطقه هستند، اما آن‌ها تنها نیستند و قبایل دیگر عبارتند از طوبو و مور.
کویر تا چشم کار می‌کند پوشیده از شن و ماسه است. البته، در این منطقه گهگاه نیز با یک واحه مواجه می‌شوید؛ تکه‌ای از زمین با پوشش گیاهی و حیوانی که مکانی ارزشمند برای استراحت مسافران و خانه‌ای برای قبایل کوچ‌نشین محسوب می‌شود.
قبایلی که در این مناطق زندگی می‌کنند معمولاً درختان نخل قوی را در اطراف زمین‌هایشان می‌کارند تا از منابع آب گرانبها و محصولات خود در برابر باد و شن و ماسه بیابان محافظت کنند. صحرای بزرگ آفریقا دارای حدود 90 واحه بزرگ است که توسط منابع وسیع آب زیرزمینی آبیاری می‌شوند.
چگونه مردم در صحرا زنده می‌مانند؟
درجه حرارت در صحرای بزرگ آفریقا می‌تواند در طول روز به سطوح فوق العاده بالایی رسیده و اغلب از 49 درجه سانتیگراد فراتر رود. با این حال، در شب، بیابان می‌تواند کاهش قابل توجهی در دما را تجربه کند، که گاهی اوقات در ماه‌های زمستانی به زیر صفر هم می‌رسد.
نوسانات شدید دما در صحرا می‌تواند آن را به محیطی چالش برانگیز برای سکونت و بقای انسان تبدیل کند.
مردم صحرای بزرگ آفریقا برای مقابله با گرما لباس‌های گشاد می‌پوشند. این امر از تبخیر سریع عرق برای کاهش اتلاف آب جلوگیری می‌کند. آن‌ها همچنین روبندها و سرپوش‌هایی می‌پوشند که به محافظت از صورتشان در برابر بادهای غبارآلود صحرا کمک می‌کند.
دمای بالا و وزش باد تنها دلیلی نیستند که صحرای بزرگ آفریقا را برای زندگی انسان نامناسب کرده‌اند. این منطقه به سختی بارندگی دارد و به طور متوسط سالانه تنها 7.6 تا 12.7 سانتی متر باران در آن می‌بارد.
نتیجه این است که اکثر مناطق صحرا نمی‌توانند پوشش گیاهی داشته باشند و در نتیجه غیر قابل سکونت هستند. به همین دلیل است که بسیاری از مردم در اطراف واحه‌ها سکونت دارند و قبایل کوچ نشین در هر فصل از یک منطقه به منطقه دیگر مهاجرت می‌کنند.
چه حیوانات و گیاهانی را می‌توان در صحرای بزرگ آفریقا پیدا کرد؟
با وجود شرایط سخت زندگی در صحرای آفریقا، گیاهان و حیوانات مختلف در طول زمان با این شرایط سازگار شده‌اند. گیاهانی که در اینجا یافت می‌شوند می‌توانند از گرما و خشکسالی جان سالم به در ببرند.
برخی از آن‌ها توانایی بیشتری برای تحمل شوری را نیز دارند. این گیاهان ممکن است در اطراف فرورفتگی‌های شور صحرا یافت شوند.
یکی از برجسته‌ترین گیاهان در صحرای بزرگ آفریقا، نخل یا همان درخت خرما است که ارتفاع آن به 21 تا 23 متر می‌رسد. خرماهایی با طعم کارامل که این درختان تولید می‌کنند بخش مهمی از رژیم غذایی مردمان صحرا را تشکیل می‌دهد.
از دیگر گیاهان رایج در صحرای بزرگ آفریقا می‌توان به درخت زیتون لاپرین، سرو صحرایی، گز، کدوی صحرایی و اقاقیا اشاره کرد.
اکثر مردم وقتی نام صحرا را می‌شنوند، تصویر شتر در ذهن‌شان نقش می‌بندد و البته حق هم دارند. شتر یکی از حیواناتی است که زیاد در این منطقه یافت شده و توسط انسان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما صحرای بزرگ آفریقا دارای گونه‌های جانوری متنوع‌تر از آن چیزی است که تصور می‌کنید. از جمله بیش از 100 نوع خزنده، 70 گونه پستاندار و 90 نوع پرنده.
برخی از حیوانات جالب در این منطقه عبارتند از: عقرب مرگبار، تمساح صحرا، نوک‌سیمین آفریقایی (نوعی پرنده)، خرگوش کوهی و سگ وحشی آفریقایی. متأسفانه برخی از حیوانات و گیاهان بیابانی در معرض انقراض هستند.
صحرای بزرگ آفریقا همیشه خشک و بی‌آب و علف نبود. این منطقه زمانی زیر یک دریای بزرگ بود و گیاهان و جانوران زیادی در آن زندگی می‌کردند. امروزه هم با وجود شرایط سخت زندگی، میلیون‌ها نفر صحرا را خانه خود کرده‌اند و در آن به حیات خود ادامه می‌دهند. مردمان این منطقه لباس و سبک زندگی متناسب با این محیط منحصر به فرد را برای خود انتخاب کرده‌اند و پوشش گیاهی و جانوری آن را نیز تاحدودی تغییر داده‌اند تا بتوانند زنده بمانند.
