دلفین ها از جمله حیوانات دریایی بازیگوش و اجتماعی هستند که همواره توجه محققان و علاقه‌مندان به دنیای حیوانات را به خود جلب کرده‌اند. با این حال، چگونگی ارتباط آن‌ها به ویژه در زمان بازی و فعالیت‌های اجتماعی هنوز به طور کامل شناخته نشده است. اما تحقیقات جدیدی که در مجله iScience منتشر شده است، نگاهی نو به شیوه‌های ارتباطی دلفین ها به ویژه استفاده از حالت‌های چهره در زمان بازی ارائه می‌دهد.
این تحقیق نشان می‌دهد که دلفین های بینی‌بطری (Tursiops truncatus) از یک حالت چهره خاص به نام “دهان باز” برای بیان بازیگوشی و شروع بازی با دیگر دلفین ها استفاده می‌کنند. این حالت که شبیه لبخند در ما انسان‌ها است، نقش مهمی در برقراری ارتباط بازی میان این موجودات دارد. با دیجی رو همراه باشید.
اهمیت حالت “دهان باز” در بازی دلفین ها
مطالعات نشان داده‌اند که دلفین های بینی‌بطری هنگامی که با هم‌بازی‌های خود درگیر بازی‌های اجتماعی می‌شوند، از حالت “دهان باز” برای اعلام تمایل به بازی استفاده می‌کنند. این حالت اغلب زمانی مشاهده می‌شود که دلفین ها در میدان دید هم‌بازی‌های خود قرار دارند و هم‌بازی‌ها نیز در 33 درصد موارد با تقلید از این حالت پاسخ می‌دهند. این واکنش نشان دهنده آن است که این حالت نه تنها برای شروع بازی، بلکه برای تقویت ارتباطات حین بازی و جلوگیری از سوءتفاهم و پرهیز از رفتارهای خشونت‌آمیز احتمالی به کار می‌رود.
دلفین ها به دلیل رفتارهای اجتماعی پیچیده‌شان، همواره از جمله حیواناتی بوده‌اند که محققان به دنبال درک شیوه‌های ارتباطی آن‌ها بوده‌اند. تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که دلفین ها، مانند بسیاری از پستانداران دیگر، از حالت‌های چهره به عنوان ابزار ارتباطی استفاده می‌کنند. دکتر الیزابتا پالاجی (Elisabetta Palagi)، زیست شناس تکاملی از دانشگاه پیزا، می‌گوید:
ما متوجه شدیم که دلفین های بینی‌بطری از نمایش چهره‌ای خاص به نام “دهان باز” استفاده می‌کنند و توانایی تقلید از این حالت را نیز دارند. این نوع ارتباط بصری در بسیاری از پستانداران مشاهده می‌شود که نشان می‌دهد ارتباط بصری نه تنها در دلفین ها بلکه در گونه‌های مختلف پستانداران و در طی زمان نقش مهمی در تعاملات اجتماعی پیچیده ایفا کرده است.
تکامل ژست دهان باز
ژست “دهان باز” در دلفین ها به احتمال زیاد از رفتار گاز گرفتن در حیوانات تکامل یافته است. به گفته پالاجی، این حرکت، که پیش‌تر نشان دهنده قصد گاز گرفتن بود، در طول تکامل تغییر کرده و اکنون به جای عمل خشونت‌آمیز، به عنوان نشانه‌ای از بازی و سرگرمی عمل می‌کند! این تغییر مشابه حالتی است که در بسیاری از پستانداران اجتماعی مانند گوشتخواران و میمون‌ها مشاهده می‌شود. به عنوان مثال، چهره‌های بازیگوشانه در میمون‌ها و حتی خنده انسان‌ها نشانه‌هایی جهانی از بازیگوشی هستند که به حیوانات و انسان‌ها کمک می‌کنند تا نیت دوستانه خود را بیان کرده و از درگیری و تضاد جلوگیری کنند.
این تحقیق با بررسی دلفین های بینی‌بطری در حال بازی، به ویژه در محیط‌های نگهداری شده، به این نتیجه رسید که دلفین ها به طور عمده از حالت “دهان باز” در هنگام بازی با دیگر دلفین ها استفاده می‌کنند. به طوری که در بازی‌های اجتماعی بین دلفین ها، 92 درصد از حالت‌های “دهان باز” ثبت شده، مربوط به تعاملات بازی دلفین ها با یکدیگر بوده است. این در حالی است که دلفین ها این حالت را هنگام بازی با انسان‌ها یا در زمان بازی انفرادی به ندرت استفاده می‌کنند.
تقلید و ارتباطات اجتماعی
یکی از جنبه‌های جالب این تحقیق، بررسی چگونگی تقلید دلفین ها از حالت‌های چهره یکدیگر بود. محققان نشان دادند که احتمال تقلید حالت “دهان باز” توسط هم‌بازی دلفین، زمانی که این حالت در میدان دید او قرار داشته باشد، 13 برابر بیشتر است. این نشان می‌دهد که دلفین ها به شکل آگاهانه‌ای این ژست را از یکدیگر تقلید می‌کنند و این رفتار تنها به تصادف یا شرایط مشابه محدود نمی‌شود. این نوع تقلید سریع در برخی دیگر از پستانداران مانند میمون‌ها، میرکت‌ها و خرس‌های آفتاب‌پرست نیز مشاهده شده است.
پالاجی می‌گوید:
ممکن است برخی استدلال کنند که دلفین ها صرفاً به دلیل شرایط مشترک یا فعالیت مشابه، حالت‌های چهره یکدیگر را تقلید می‌کنند، اما این فرضیه نمی‌تواند توضیح دهد که چرا احتمال تقلید در عرض یک ثانیه از دیدن حالت “دهان باز” به این میزان افزایش می‌یابد.
تحقیقات آینده و ارتباط چندوجهی
این تحقیقات همچنین به محدودیت‌هایی در مطالعات فعلی اشاره کرده و مسیرهایی را برای بررسی بیشتر در آینده معرفی می‌کند. یکی از این موارد بررسی سیگنال‌های صوتی و لمسی دلفین ها در زمان بازی است. دکتر لیویو فارو (Livio Favaro)، یکی از نویسندگان مقاله، معتقد است که مطالعات آینده باید از ابزارهایی مانند ردیابی چشم و بررسی سیگنال‌های صوتی استفاده کنند تا درک بهتری از دنیای دلفین ها و نحوه استفاده آن‌ها از ارتباطات چندوجهی در زمان بازی حاصل شود. او می‌گوید:
دلفین ها یکی از پیچیده‌ترین سیستم‌های صوتی در دنیای حیوانات را دارند، اما صداها می‌توانند آن‌ها را در معرض خطر شکارچیان یا دیگر شنود کنندگان قرار دهند. هنگام بازی، ترکیبی از سوت زدن و علائم بصری به دلفین ها کمک می‌کند تا با هم همکاری کرده و به اهداف خود برسند، به ویژه در زمان‌هایی که کمتر نگران خطرات محیطی هستند.
نتیجه‌گیری
این تحقیقات نشان می‌دهد که دلفین ها از روش‌های بصری و غیرکلامی برای برقراری ارتباط در زمان بازی استفاده می‌کنند. حالت “دهان باز” در دلفین های بینی‌بطری، مشابه لبخند در انسان‌ها، نشانه‌ای از بازیگوشی و دوستی است که به آن‌ها کمک می‌کند از برخوردهای خشونت‌آمیز جلوگیری کنند و ارتباطات اجتماعی پیچیده‌تری را تجربه کنند. این نتایج به درک عمیق‌تری از ارتباطات حیوانی و تکامل ارتباطات اجتماعی در گونه‌های مختلف پستانداران کمک می‌کند.
