دریافت یک سیگنال فضایی معنادار و مرموز، همواره یکی از بزرگترین رویاهای بشر و الهام‌بخش داستان‌های علمی-تخیلی بی‌شماری بوده است. آسمان شب، با تمام زیبایی و شکوهش، منبعی بی‌پایان از اسرار و پدیده‌هایی است که دانشمندان عمر خود را صرف رمزگشایی از آن‌ها می‌کنند. برخی از این سیگنال‌ها و پدیده‌ها به قدری عجیب و غیرمنتظره بوده‌اند که بحث‌های علمی دامنه‌داری را به راه انداخته‌اند که تا به امروز نیز ادامه دارد. در این مقاله، به بررسی شش مورد از مشهورترین سیگنال‌های فضایی می‌پردازیم که نه تنها دانشمندان، بلکه تمام جهان را در بهت و حیرت فرو برده‌اند. با ما در دیجی رو همراه باشید.
1. انفجارهای رادیویی سریع (FRB)؛ یک سیگنال فضایی قدرتمند و گذرا
انفجارهای رادیویی سریع یا به اختصار FRBها، یکی از پرانرژی‌ترین و در عین حال کوتاه‌ترین پدیده‌های اخترفیزیکی هستند که از زمان کشفشان در سال 2007، همواره ذهن دانشمندان را به خود مشغول کرده‌اند. تصور کنید یک سیگنال فضایی به قدری قدرتمند باشد که در تنها چند میلی‌ثانیه (هزارم ثانیه)، انرژی معادل 80 سال تابش خورشید ما را آزاد کند! این دقیقا مشخصه یک FRB است.
این پدیده به دلیل ماهیت لحظه‌ای و غیرقابل پیش‌بینی بودنش، مطالعه را بسیار دشوار می‌کند. تا به امروز، صدها FRB شناسایی شده‌اند، اما منشأ دقیق آن‌ها همچنان یک راز بزرگ باقی مانده است. نظریه‌های متعددی برای توضیح این پدیده ارائه شده است؛ از ستاره‌های نوترونی در حال فروپاشی و برخورد سیاه‌چاله‌ها گرفته تا ایده‌های جسورانه‌تر مانند فعالیت‌های یک تمدن فرازمینی پیشرفته! کشف برخی FRBهای تکرار شونده، که از یک منبع ثابت در فضا به طور متناوب ارسال می‌شوند، این معما را پیچیده‌تر نیز کرده است.
2. سیگنال Wow؛ پیامی که تنها یک بار شنیده شد!
در 15 اوت 1977، اتفاقی در رادیوتلسکوپ “گوش بزرگ” (Big Ear) در دانشگاه ایالتی اوهایو رخ داد که نام خود را در تاریخ جستجو برای هوش فرازمینی جاودانه کرد. در این روز، یک سیگنال فضایی بسیار قوی و غیرعادی از سمت صورت فلکی قوس (Sagittarius) دریافت شد. این سیگنال به مدت 72 ثانیه ادامه داشت و مشخصات آن به قدری با انتظارات دانشمندان از یک سیگنال مصنوعی و هوشمند مطابقت داشت که اخترشناس ناظر، جری اهمن (Jerry Ehman)، در حاشیه برگه گزارش با هیجان نوشت: “Wow!”.
چیزی که سیگنال Wow! را منحصر به فرد می‌کرد، پهنای باند بسیار باریک و فرکانس آن بود که بسیار نزدیک به فرکانس طبیعی هیدروژن (1420 مگاهرتز) بود؛ فرکانسی که بسیاری معتقدند یک تمدن هوشمند برای ارسال پیام از آن استفاده خواهد کرد. با وجود تلاش‌های بی‌وقفه و ده‌ها سال جستجو در همان نقطه از آسمان، این سیگنال هرگز تکرار نشد. این عدم تکرار، معمای منشأ آن را به یکی از داغ‌ترین موضوعات بحث در میان دانشمندان تبدیل کرده است.
3. پالسارها؛ ضربان‌های منظم یک سیگنال فضایی
در سال 1967، دانشمندی به نام جوسلین بل برنل (Jocelyn Bell Burnell) سیگنال‌هایی رادیویی با نظمی حیرت‌انگیز کشف کرد. این سیگنال‌ها با دقتی شبیه به یک ساعت اتمی، در فواصل زمانی ثابت تکرار می‌شدند. این نظم فوق‌العاده در ابتدا باعث شد تا تیم تحقیقاتی، احتمال یک منشأ فرازمینی هوشمند را در نظر بگیرد و به شوخی آن را LGM-1 (مخفف Little Green Men-1 یا مردان سبز کوچک 1) نامیدند.
امروزه ما می‌دانیم که این سیگنال‌ها متعلق به پالسارها (Pulsars) هستند؛ ستاره‌های نوترونی بسیار چگال و با سرعت چرخش بالا که بقایای انفجارهای ابرنواختری محسوب می‌شوند. این ستاره‌ها پرتوهای قدرتمندی از تشعشعات را از قطب‌های مغناطیسی خود ساطع می‌کنند و چرخش سریع آن‌ها باعث می‌شود که این پرتوها مانند نور یک فانوس دریایی، به زمین برسند و ما آن‌ها را به صورت پالس‌های منظم دریافت کنیم. با این حال، حتی با درک ماهیت پالسارها، برخی از سیگنال‌های مرتبط با آن‌ها، مانند ارتباط احتمالی‌شان با برخی FRBهای تکرار شونده، همچنان دانشمندان را با پرسش‌های جدیدی روبرو می‌کند.
4. ستاره KIC 8462852؛ کاهش نور مرموز یا یک ابرسازه بیگانه؟
ستاره KIC 8462852 که بیشتر با نام “ستاره تَبی” (Tabby’s Star) شناخته می‌شود، به دلیل الگوهای کاهش نور بسیار عجیب و نامنظم خود، طوفانی در جامعه علمی به پا کرده است. به طور معمول، نور یک ستاره زمانی به صورت منظم و جزئی کاهش می‌یابد که یک سیاره از مقابل آن عبور کند. اما کاهش نور ستاره تبی کاملاً غیرقابل پیش‌بینی، نامنظم و بسیار شدید است و گاهی تا 22 درصد از درخشش ستاره را مسدود می‌کند.
این پدیده عجیب، دانشمندان را وادار به ارائه فرضیه‌های گوناگونی کرده است. محتمل‌ترین توضیح علمی، وجود یک توده عظیم و نامنظم از غبار و دنباله‌دارها در اطراف ستاره است. با این حال، یک فرضیه بسیار جسورانه و هیجان‌انگیز نیز مطرح شده است: احتمال وجود یک “ابرسازه بیگانه” (Alien Megastructure) مانند یک کره دایسون (Dyson Sphere) که توسط یک تمدن پیشرفته برای برداشت انرژی ستاره ساخته شده است. اگرچه این فرضیه بسیار دور از ذهن به نظر می‌رسد، اما ماهیت بی‌سابقه این سیگنال فضایی نوری، آن را به یکی از جذاب‌ترین سوژه‌های تحقیقاتی تبدیل کرده است.
نکته:
کره دایسون (Dyson Sphere) یک ابرسازه فرضی است که اولین بار توسط فیزیکدان فریمن دایسون پیشنهاد شد. این ساختار عظیم، یک ستاره را به طور کامل احاطه می‌کند تا تمام یا بخش بزرگی از انرژی خروجی آن را جذب کند.
ایده اصلی این است که یک تمدن بسیار پیشرفته برای تأمین نیازهای انرژی عظیم خود، چنین کره‌ای را در اطراف ستاره مادر منظومه‌اش می‌سازد. کره دایسون لزوماً یک پوسته جامد نیست و می‌تواند مجموعه‌ای از سکونتگاه‌ها یا ماهواره‌های جمع‌آوری انرژی باشد که در مداری فشرده به دور ستاره می‌چرخند.
5. سیگنال SETI؛ قوی‌ترین نامزد برای یک پیام فرازمینی
دهه‌هاست که دانشمندان در پروژه جستجو برای هوش فرازمینی (SETI)، با تلسکوپ‌های رادیویی آسمان را رصد می‌کنند تا شاید یک سیگنال فضایی مصنوعی را شناسایی کند. در طول این سال‌ها، سیگنال‌های کاندیدای زیادی شناسایی شده‌اند که بعداً مشخص شده منشأ زمینی یا طبیعی داشته‌اند. اما در سال 1997، سیگنالی دریافت شد که به عنوان یکی از قوی‌ترین نامزدهای یک پیام فرازمینی در تاریخ SETI شناخته می‌شود.
این سیگنال، بر خلاف نویزهای پس‌زمینه کیهانی، ویژگی‌های یک پیام مصنوعی را داشت اما مانند سیگنال Wow!، با وجود تلاش‌های مکرر، هرگز دوباره شناسایی نشد. این بن‌بست مشاهداتی، بحث‌های زیادی را در مورد منشأ آن به وجود آورده است. آیا این یک پدیده طبیعی نادر بوده، یک خطای تجهیزاتی، یا شاید پیامی گذرا از یک تمدن دوردست که دیگر تکرار نشده است؟ این پرسش همچنان بی‌پاسخ مانده است.
6. تابش پس‌زمینه کیهانی (CMB)؛ ناهنجاری در پژواک بیگ بنگ
تابش پس‌زمینه کیهانی (CMB)، کهن‌ترین نور جهان و در واقع پژواک باقی مانده از انفجار بزرگ یا بیک بنگ (Big Bang) است. این تابش، اطلاعات جالبی را درباره جهان در دوران نوزادی‌اش به ما می‌دهد. با این حال، همین نقشه ارزشمند از کیهان اولیه، دارای ناهنجاری‌ها و الگوهای عجیبی است که با مدل استاندارد کیهان‌شناسی ما سازگار نیستند.
یکی از مشهورترین این ناهنجاری‌ها، “محور شر” (Axis of Evil) نام دارد؛ یک هم‌ترازی عجیب و غیرمنتظره در نوسانات دمایی در مقیاس بزرگ که به نظر می‌رسد با جهت حرکت منظومه شمسی ما مرتبط است. این الگوهای غیرمنتظره باعث شده تا برخی دانشمندان نظریه‌های جدیدی در مورد تکامل و هندسه جهان ارائه دهند. این ناهنجاری‌ها، که خود نوعی سیگنال فضایی ازلی محسوب می‌شوند، نشان می‌دهند که درک ما از کیهان هنوز کامل نیست و رازهای بزرگی در دل اولین نور جهان نهفته است.
نتیجه‌گیری: هر سیگنال فضایی، پنجره‌ای به سوی ناشناخته‌ها
از انفجارهای رادیویی پرانرژی گرفته تا ضربان‌های منظم پالسارها و سکوت طولانی پس از یک سیگنال 72 ثانیه‌ای، هر سیگنال فضایی مرموز، یادآور این حقیقت است که ما در ابتدای راه شناخت کیهان هستیم. این معماها، موتور محرک علم هستند و دانشمندان را به ساخت ابزارهای دقیق‌تر و ارائه نظریه‌های جسورانه‌تر ترغیب می‌کنند. شاید روزی منشأ تمام این سیگنال‌ها را بفهمیم، و شاید یکی از آن‌ها همان پیامی باشد که بشریت قرن‌ها در انتظارش بوده است. تا آن زمان، آسمان همچنان بزرگترین راز ما باقی خواهد ماند.
