ارتقاء قطعات کامپیوتر، مانند نصب یک کارت گرافیک جدید یا حافظه SSD، فرصت بسیار خوبی برای تمیز کردن کامپیوتر و یک گردگیری عمیق و اساسی است. گاهی اوقات، یک تعویض سخت‌افزار ساده می‌تواند به یک کاوش در میان توده‌های گرد و غبار تبدیل شود. گرد و غباری که طی یک سال انباشته شده، اطراف فن‌ها و هیت‌سینک‌ها را می‌پوشاند، فیلترها را مسدود می‌کند و تمام سطوح را با لایه‌ای خاکستری می‌پوشاند. پس از یک تمیزکاری کامل، کامپیوتر به طور محسوسی خنک‌تر و بی‌صداتر کار می‌کند و این یادآوری خوبی است که تمیز کردن سیستم فقط برای زیبایی ظاهری آن نیست.
بسیاری از کاربران، تا زمانی که مشکلی پیش نیاید، به فکر تمیز کردن کامپیوتر خود نمی‌افتند. مشکلاتی مانند ایجاد صدای ناله مانند و بلند از سوی یک فن، کاهش عملکرد سیستم هنگام بازی، یا حتی از کار افتادن و خاموش شدن‌های ناگهانی. با این حال، کارشناسان تأکید می‌کنند که باید کامپیوتر را بسیار بیشتر از آنچه تصور می‌شود تمیز کرد و فاصله بین هر پاک‌سازی اساسی را به سه تا شش ماه کاهش داد. گرد و غبار و آلودگی‌ها نه تنها ظاهر سیستم را نازیبا می‌کنند، بلکه می‌توانند جریان هوا را مسدود کرده، باعث داغ شدن بیش از حد قطعات شوند و طول عمر آن‌ها را به شدت کاهش دهند.
چرا باید هر 3 تا 6 ماه یکبار به فکر تمیز کردن کامپیوتر خود باشید؟
گرد و غبار شاید در نگاه اول بی‌خطر به نظر برسد، اما در حقیقت یکی از بزرگ‌ترین دشمنان کامپیوتر شماست. این ذرات ریز تنها روی فن‌ها و دریچه‌ها جمع نمی‌شوند، بلکه مسیر حیاتی جریان هوا را مسدود می‌کنند و قطعات گران قیمت سیستم را مجبور می‌کنند تا در دمایی بسیار بالاتر از حد استاندارد کار کنند. با افزایش دمای داخلی، پردازنده مرکزی (CPU) و پردازنده گرافیکی (GPU) برای محافظت از خود، عملکردشان را محدود می‌کنند که این پدیده با نام تراتلینگ (Throttling) شناخته می‌شود. نتیجه این اتفاق، کند شدن بازی‌ها، افت سرعت در نرم‌افزارهای کاری و حتی کاهش سرعت در کارهای روزمره مانند مرور وب است.
با گذشت زمان، این فشار حرارتی مداوم می‌تواند فن‌ها را فرسوده کرده و فشار غیرضروری بر سخت‌افزار وارد کند. به تدریج ممکن است متوجه صدای بلندتر فن‌ها، کندی‌های ناگهانی یا خاموش شدن‌های بی‌دلیل شوید؛ همه این‌ها علائم هشداری هستند که نشان می‌دهند کامپیوتر برای خنک نگه داشتن خود در تقلا است. اما مشکل به همین جا ختم نمی‌شود. گرد و غباری که روی مادربرد یا کارت گرافیک می‌نشیند، در شرایط خاص می‌تواند رطوبت را جذب کرده و باعث خوردگی اتصالات، ایجاد اتصال کوتاه الکتریکی و در بدترین حالت، از کار افتادن دائمی سخت‌افزار شود.
کارشناسان عموماً توصیه می‌کنند که بسته به محیط زندگی، هر سه تا شش ماه یکبار کامپیوتر را به طور کامل تمیز کنید. اگر حیوان خانگی دارید یا در محلی زندگی می‌کنید که گرد و غبار زیادی دارد، بهتر است این کار را هر سه ماه یکبار انجام دهید. تمیز کردن منظم کامپیوتر کمک می‌کند تا جریان هوا بدون مانع باقی بماند، فن‌ها بی‌صدا کار کنند و عملکرد سیستم پایدار باشد.
به یاد داشته باشید که این کار فقط برای زیبایی نیست، بلکه مستقیماً با طول عمر و کارایی سیستم در ارتباط است. یک گردگیری سریع هر چند ماه یکبار می‌تواند تفاوت بین سیستمی که پنج سال عمر می‌کند و سیستمی که پس از سه سال نیاز به تعویض پیدا می‌کند را رقم بزند. اگر فن‌های سیستم بلندتر از حد معمول کار می‌کنند یا بدنه کیس هنگام لمس داغ است، این یک نشانه قطعی است که زمان تمیز کردن کامپیوتر فرا رسیده است.
چگونه کامپیوتر خود را به صورت صحیح و اصولی تمیز کنیم؟
قبل از شروع هر کاری، کامپیوتر خود را به طور کامل خاموش کنید، کابل برق را از پریز بکشید و کلید پشت منبع تغذیه را در حالت “خاموش” یا “Off” قرار دهید. این یک مرحله اضافی اما حیاتی برای محافظت از شما و سخت‌افزار گران قیمت‌تان در برابر شوک الکتریکی یا آسیب‌های احتمالی است.
- تمیز کردن فیلترهای گرد و غبار: کار را با ساده‌ترین بخش شروع کنید، یعنی فیلترهای گرد و غبار. اکثر کیس‌های مدرن دارای فیلترهای قابل جابجایی یا مغناطیسی در پنل‌های جلویی، پایینی و بالایی هستند. به آرامی آن‌ها را بیرون بکشید یا بلند کنید. سپس آن‌ها را با یک پارچه مرطوب تمیز کنید. می‌توانید آن‌ها را زیر آب ملایم نیز بشویید. نکته بسیار مهم این است که قبل از نصب مجدد، اطمینان حاصل کنید که فیلترها کاملاً خشک شده‌اند تا رطوبت وارد کیس نشود.
- دسترسی به قطعات داخلی: پنل کناری کیس خود را باز کنید تا به قطعات داخلی دسترسی پیدا کنید.
- استفاده از هوای فشرده: از یک قوطی هوای فشرده که مخصوص این کار طراحی شده، استفاده کنید. قوطی را حتماً به صورت عمودی نگه دارید (کج کردن آن ممکن است باعث پاشش مایع و آسیب به قطعات شود). با فشار دادن‌های کوتاه و منقطع، هوا را از بالای کیس به سمت پایین بدمید. تمرکز خود را روی فن‌ها، هیت‌سینک‌ها و دریچه‌ها بگذارید؛ این‌ها مناطقی هستند که گرد و غبار تمایل زیادی به تجمع در آن‌ها دارد.
- تمیز کردن فن‌ها و توده‌های سرسخت: برای پاک کردن توده‌های سرسخت گرد و غبار، می‌توانید از یک برس نرم (مانند قلم‌موی تمیز) استفاده کنید. یک نکته بسیار مهم: هنگام دمیدن هوا به سمت فن‌ها (فن پردازنده، کارت گرافیک یا کیس)، با انگشت خود پره‌های فن را ثابت نگه دارید تا از چرخش سریع آن‌ها جلوگیری کنید. چرخش سریع فن‌ها توسط فشار باد می‌تواند به موتور آن‌ها آسیب بزند یا حتی الکتریسیته ناخواسته تولید کرده و به مادربرد صدمه بزند. همین قوطی‌های هوای فشرده برای تمیز کردن کامپیوتر و پورت‌های یو‌اس‌بی (USB) آن نیز ابزار ایمن و مناسبی هستند.
- مراقبت از قطعات حساس: برای قطعات حساسی مانند مادربرد، ماژول‌های رم (RAM) و کارت گرافیک، بهتر است از برس استفاده نکنید و به همان دمیدن‌های کوتاه و سریع هوا از فاصله مناسب اکتفا کنید. درایوهای هارد دیسک (HDD) و اس‌اس‌دی (SSD) را نیز می‌توانید به سادگی با یک پارچه مایکروفایبر تمیز و خشک پاک کنید.
- تمیز کردن منبع تغذیه: در نهایت، چند پاف هوای فشرده را از طریق دریچه‌های منبع تغذیه خود بدمید تا گرد و غبار باقی مانده در آن نیز خارج شود. هرگز اقدام به باز کردن قاب منبع تغذیه نکنید، زیرا خازن‌های داخل آن می‌توانند حتی پس از قطع برق نیز میزان شارژ خطرناکی را در خود نگه دارند.
برای نتایج بهتر، می‌توانید از ابزارهای تخصصی تمیز کردن کامپیوتر و کیبورد مانند ژل‌های تمیز کننده که گرد و غبار را به خود جذب می‌کنند یا دمنده‌های برقی کوچک که جایگزین بهتری برای قوطی‌های هوای فشرده هستند، نیز استفاده کنید. انجام منظم این فرآیند، سلامت و کارایی سیستم شما را برای سال‌های آینده تضمین می‌کند.
