در دنیای امروزی که استفاده از اینترنت و وب‌گردی بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی بسیاری از افراد شده است، با اصطلاحاتی مانند “کش” (Cache) و “کوکی” (Cookie) زیاد مواجه می‌شویم. این اصطلاحات معمولاً در تنظیمات مرورگرها، گوشی‌های هوشمند و کامپیوترها دیده می‌شوند، اما تفاوت دقیق آن‌ها برای بسیاری از کاربران هنوز روشن نیست. هر دو مفهوم به ذخیره اطلاعات مربوط می‌شوند و هدف آن‌ها ساده‌تر و سریع‌تر کردن تجربه کاربری است، اما کش و کوکی از لحاظ عملکرد، هدف و نحوه ذخیره‌سازی اطلاعات با یکدیگر تفاوت دارند. در این مقاله از دیجی رو به بررسی تفاوت‌های اساسی کش و کوکی و نقش هر کدام در بهبود تجربه وب‌گردی می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
کش و کوکی از نظر هدف
کش به طور کلی اطلاعاتی از وب‌سایت‌ها و برنامه‌هایی که کاربر قبلاً به آن‌ها دسترسی داشته است، مانند تصاویر، فایل‌های اسکریپت و سایر منابع را به طور موقت در دستگاه ذخیره می‌کند. هدف اصلی کش، افزایش سرعت بارگذاری صفحات و بهینه‌سازی عملکرد سیستم است. هنگامی که شما یک وب‌سایت را مجدداً بازدید می‌کنید، مرورگر به جای دانلود دوباره تمام اطلاعات، از داده‌های ذخیره شده در کش استفاده می‌کند که این امر باعث کاهش زمان بارگذاری و افزایش سرعت وب‌گردی می‌شود.
در مقابل، کوکی‌ها اطلاعاتی درباره مشخصات، علایق و فعالیت‌های کاربر در یک وب‌سایت را ذخیره می‌کنند. این اطلاعات می‌تواند شامل اطلاعاتی مانند نام کاربری، رمز عبور، تنظیمات وب‌سایت، زبان ترجیحی و حتی اطلاعات مکان جغرافیایی باشد. کوکی‌ها به وب‌سایت کمک می‌کنند تا کاربر را هنگام بازدید مجدد شناسایی کرده و تجربه کاربری شخصی‌سازی‌شده‌ای را به وی ارائه دهد. به عنوان مثال، ممکن است متوجه شده باشید که پس از اولین ورود به یک سایت، هنگام بازدید مجدد دیگر نیازی به وارد کردن دوباره نام کاربری و رمز عبور نیست و سایت این اطلاعات شما را از قبل می‌داند.
بنابراین، تفاوت اصلی در هدف کش و کوکی این است که کش با تمرکز بر افزایش سرعت بارگذاری صفحات و بهبود عملکرد، منابع را ذخیره می‌کند؛ در حالی که کوکی‌ها با هدف بهبود تجربه کاربر و ذخیره‌سازی اطلاعات مربوط به ترجیحات و رفتار کاربران به کار می‌روند.
ساختار کش و کوکی
کش از سه جزء اصلی تشکیل شده است:
- فهرست ذخیره‌سازی (Directory Store): این بخش فهرستی از داده‌های ذخیره شده در کش را نگهداری می‌کند.
- بخش داده‌ها (Data Section): در این قسمت، داده‌های واقعی ذخیره می‌شوند.
- اطلاعات وضعیت (Status Information): این بخش میزان استفاده از داده‌ها و نحوه دسترسی به آن‌ها را پیگیری می‌کند.
این اجزا با هم کار می‌کنند تا کاربر بتواند به اطلاعاتی که به طور مکرر مورد استفاده قرار می‌گیرند یا اخیراً بازدید شده‌اند، به سرعت دسترسی پیدا کند.
در مقابل، کوکی‌ها فایل‌های متنی کوچکی هستند که شامل جفت‌های کلید-مقدار (Key-Value) هستند و اطلاعات کاربر را ذخیره می‌کنند. این اطلاعات می‌تواند شامل رفتار کاربر در یک وب‌سایت خاص یا تنظیمات مورد نظر او باشد. کوکی‌ها در طول بازدید کاربر از یک وب‌سایت ایجاد می‌شوند و مرورگر این فایل‌ها را ذخیره و هنگام بازدید مجدد آن‌ها را به وب‌سایت ارائه می‌دهد تا وب‌سایت بتواند تجربه کاربری شخصی‌سازی شده‌ای را ارائه دهد.
نحوه عملکرد کش و کوکی
برای درک بهتر نحوه عملکرد کش و کوکی، به این سناریو توجه کنید: فرض کنید شما به دنبال خرید یک جفت کفش هستید و به یک وب‌سایت فروشگاهی مراجعه می‌کنید. حتی اگر خریدی انجام ندهید، هنگامی که به وب‌سایت دیگری مراجعه می‌کنید، ممکن است تبلیغاتی مرتبط با کفش مشاهده کنید! این امر به دلیل وجود کوکی‌ها است. وب‌سایت‌هایی که از آن‌ها بازدید کرده‌اید، از طریق کوکی‌ها رفتار و ترجیحات شما را ذخیره کرده و این اطلاعات را به شبکه‌های تبلیغاتی مانند Google AdSense ارسال می‌کنند تا تبلیغات مرتبط‌تری برای شما نمایش دهند.
از سوی دیگر، اگر دوباره به وب‌سایت اولیه بازگردید، متوجه می‌شوید که صفحات با سرعت بیشتری بارگذاری می‌شوند. این امر به این دلیل است که مرورگر شما کش برخی از منابع وب‌سایت، مانند تصاویر و فایل‌های متنی، را ذخیره کرده است. این منابع در بازدید مجدد نیازی به بارگیری مجدد ندارند و مرورگر از داده‌های ذخیره شده در حافظه کش استفاده می‌کند تا وب‌سایت سریع‌تر بارگذاری شود.
مدت زمان ذخیره‌سازی کش و کوکی
هم کش و هم کوکی دارای دوره‌های ذخیره‌سازی محدودی هستند، اما نحوه انقضا و زمان‌بندی آن‌ها با یکدیگر تفاوت دارد.
کش‌ها معمولاً بسته به تنظیمات مرورگر یا برنامه، به صورت خودکار پس از مدتی منقضی می‌شوند. به عنوان مثال، ممکن است کش یک وب‌سایت پس از 48 ساعت یا پس از خروج از یک برنامه منقضی شود. همچنین، کش‌ها بر اساس نوع استفاده یا رخدادهای خاص (مانند ورود یا خروج از وب‌سایت) نیز می‌توانند منقضی شوند.
کوکی‌ها نیز می‌توانند دوره‌های انقضای متفاوتی داشته باشند. برخی از کوکی‌ها به محض بسته شدن مرورگر منقضی می‌شوند که به آن‌ها کوکی‌های جلسه‌ای (Session Cookies) گفته می‌شود. برخی دیگر که به آن‌ها کوکی‌های پایدار (Persistent Cookies) می‌گویند، دارای تاریخ انقضای طولانی‌تری هستند و می‌توانند برای مدت زمان مشخصی در مرورگر باقی بمانند. به عنوان مثال، یک کوکی پایدار ممکن است برای چند ماه یا حتی چند سال معتبر بماند.
فضای ذخیره‌سازی کش و کوکی
یکی دیگر از تفاوت‌های کلیدی بین کش و کوکی مربوط به میزان فضای ذخیره‌سازی است که هر کدام اشغال می‌کنند.
کش معمولاً فضای بیشتری را در مقایسه با کوکی‌ها اشغال می‌کند. این امر به این دلیل است که کش شامل داده‌های حجیم‌تری مانند تصاویر، فایل‌های اسکریپت، و سایر منابع وب‌سایت است. حجم کش بستگی به تنظیمات مرورگر یا سیستم عامل شما دارد و وقتی فضای تخصیص داده شده به کش پر شود، مرورگر معمولاً داده‌های قدیمی‌تر را حذف می‌کند تا فضای لازم برای ذخیره داده‌های جدید فراهم شود.
از سوی دیگر، کوکی‌ها فایل‌های متنی کوچکی هستند و به طور کلی فضای کمی از حافظه مرورگر را اشغال می‌کنند. اما با مرور زمان و بازدید از تعداد زیادی وب‌سایت، کوکی‌ها می‌توانند در مرورگر انباشته شوند و حجم بیشتری را به خود اختصاص دهند. به طور معمول، هر کوکی حداکثر 4093 بایت فضا مصرف می‌کند، اما اگر یک وب‌سایت از چندین کوکی استفاده کند، این حجم می‌تواند افزایش یابد.
نگرانی‌های مربوط به حریم خصوصی
کش‌ها به طور کلی نگرانی‌های زیادی از لحاظ حریم خصوصی ایجاد نمی‌کنند، زیرا اطلاعات در دستگاه شما ذخیره می‌شود و معمولاً فقط شما یا کاربران دیگری که به دستگاه شما دسترسی دارند، می‌توانند به آن دسترسی داشته باشند. البته، در صورتی که چندین کاربر به دستگاه شما دسترسی داشته باشند و شما نتوانید آن‌ها را به طور کامل کنترل کنید، بهتر است به طور دوره‌ای حافظه کش را پاک کنید.
اما کوکی‌ها بیشتر با نگرانی‌های حریم خصوصی مرتبط هستند، به ویژه به دلیل قابلیت آن‌ها در ردیابی فعالیت‌های کاربران در وب‌سایت‌های مختلف. برخی از کوکی‌ها، مانند کوکی‌های سوم شخص (Third-Party Cookies)، می‌توانند توسط شبکه‌های تبلیغاتی برای جمع‌آوری داده‌ها و نمایش تبلیغات هدفمند استفاده شوند. این موضوع می‌تواند حریم خصوصی کاربران را به خطر بیندازد و در صورتی که اطلاعات جمع‌آوری شده به دست افراد تبهکار بیفتد، ممکن است به داده‌های حساس کاربران دسترسی پیدا کنند.
کنترل حافظه کش و کوکی‌ها
نکته مهمی که باید به آن توجه داشت این است که کاربران باید بتوانند کنترل کاملی بر کش و کوکی‌های ذخیره شده در دستگاه‌های خود داشته باشند. بیشتر مرورگرهای مدرن امروزی امکان حذف دستی یا خودکار کش و کوکی‌ها را فراهم می‌کنند. کاربران می‌توانند با استفاده از تنظیمات مرورگر، تعیین کنند که کوکی‌ها چه زمانی حذف شوند یا کش به طور خودکار پاک‌سازی شود. همچنین، مرورگرهای متمرکز بر حریم خصوصی نیز وجود دارند که به کاربران اجازه می‌دهند تا کنترل بیشتری بر داده‌های کوکی خود داشته باشند و از ردیابی آن‌ها جلوگیری کنند.
نتیجه‌گیری
کش و کوکی دو ابزار مهم در بهبود تجربه وب‌گردی و بهینه‌سازی عملکرد سیستم هستند، اما هر کدام نقش متفاوتی در این فرآیند ایفا می‌کنند. کش با ذخیره منابع وب‌سایت‌ها، به بارگذاری سریع‌تر صفحات وب کمک می‌کند، در حالی که کوکی‌ها با ذخیره‌سازی اطلاعات کاربر، تجربه کاربری شخصی‌سازی شده‌تری ارائه می‌دهند. با این حال، کوکی‌ها می‌توانند نگرانی‌های بیشتری از لحاظ حریم خصوصی ایجاد کنند، به ویژه زمانی که توسط شبکه‌های تبلیغاتی برای ردیابی رفتار کاربران به کار گرفته می‌شوند. در نهایت، شما به عنوان کاربر می‌توانید کنترل کاملی بر کش و کوکی‌های ذخیره شده در دستگاه خود داشته باشید و آن‌ها را به طور منظم مدیریت کنید تا از حریم خصوصی و امنیت خود محافظت کنید.
