چه از ویندوز استفاده کنید و چه از مک او اس یا لینوکس، احتمالاً اصطلاحاتی مثل درایو، دیسک، پارتیشن، والیوم، درایو‌های والیوم و ایمیج را شنیده‌اید که حتی گاهی به جای یکدیگر استفاده می‌شوند. اگر چه استفاده از این اصطلاحات به جای یکدیگر، از دیدگاه عملکردی آسیبی وارد کرده و خللی در کار شما ایجاد نمی‌کند، اما بهتر است تفاوت‌ها بین این اصطلاحات مهم را یاد بگیرید و از هر کدام در جای خود استفاده کنید. در ادامه این مقاله از دیجی رو قصد داریم به همین موضوع پرداخته و یک بار برای همیشه شما را با مفهوم دیسک، درایو، پارتیشن، والیوم و ایمیج آشنا کنیم. با ما همراه باشید.
دیسک یا درایو؟
دیسک و درایو می‌توانند از سردرگم‌کننده‌ترین‌ها اصطلاح‌ها برای یک کاربر معمولی باشند. این مسئله تا حدی به خاطر این است که اصطلاحات مربوط به فضای ذخیره‌سازی کامپیوتر هنوز هم از برخی عبارات رایج قدیمی و نادرست رنج می‌برند.
واقعیت این است که دیسک (ِDisk) اشاره به یک صفحه مغناطیسی فیزیکی دارد، مانند آنچه که در داخل درایو‌های هارد دیسک معمولی نیز یافت می‌شود. بنابراین، این اصطلاح تنها به صورت تئوری نبوده و قطعه‌ای است که به صورت فیزیکی قابل مشاهده بوده و تمام داده‌های کامپیوتر شما را در خود ذخیره می‌کند.
در سمت دیگر، درایو (Drive) به مجموعه‌ای از قطعات مکانیکی گفته می‌شود که برای خواندن یا نوشتن داده‌ها از روی دیسک استفاده می‌شوند. به شکل سنتی، دیسک‌ها باید داخل درایو‌هایی مخصوص در کامپیوتر قرار داده می‌شدند تا عملیات خواندن و نوشتن اطلاعات انجام شود. به عنوان مثال، فلاپی دیسک‌ها نیاز به درایو‌های فلاپی داشتند تا بتوان از آن‌ها استفاده کرد. حتی، برخلاف آنچه که امروزه مشاهده می‌کنیم، هارد دیسک‌های قدیمی‌تر نیز جدا از هارد درایو بودند و اینگونه نبود که دیسک از ابتدا در داخل درایو تعبیه شده و بخشی از آن باشد.
با گذشت زمان، دیسک‌ها و درایو‌ها به اندازه‌ای کوچک شدند که در همدیگر ادغام شدند و در نتیجه، درایو‌های هارد دیسک یا همان HDD ها ظهور کردند که حتماً اغلب شما با آن‌ها آشنا هستید.
نسل جدید فضاهای ذخیره‌سازی کامپیوتر با نام درایو حالت جامد (SSD) این روزها بسیار فراگیر شده و جالب است بدانید که این نوع فضاهای ذخیره‌سازی فاقد هرگونه قطعه مکانیکی هستند، اما با این حال هنوز هم به آن‌ها درایو گفته می‌شود، زیرا اصطلاح کاملاً در دنیای فناوری جا افتاده است.
پارتیشن و والیوم؟
در حالی که دیسک‌ها و درایو‌ها قطعاتی فیزیکی هستند (به معنای دقیق کلمه)، پارتیشن‌ها و والیوم‌ها به مکان‌هایی منطقی روی دیسک اطلاق می‌شوند. مباحث پیچیده‌ای، به ویژه در ویندوز، در این مورد وجود دارد که در ادامه در موردشان بحث می‌کنیم.
یک پارتیشن قسمتی از دیسک با اندازه مشخص بوده و به معنای واقعی کلمه فقط یک “بخش” از فضای ذخیره‌سازی کامپیوتر شما است. پارتیشن همواره توسط ویندوز شناسایی و تشخیص داده می‌شود، اما برای اینکه بتوانید از آن استفاده کرده و اطلاعات خود را روی آن ذخیره کنید، نیاز به سیستم فایل و فرمت کردن خواهد داشت. بنابراین، پارتیشن به خوبی خود نیازی به سیستم فایل و فرمت کردن ندارد و توسط ویندوز نیز قابل شناسایی است.
والیوم هم در واقع همان پارتیشن است که فرمت شده، دارای یک سیستم فایل بوده و یکی از حروف انگلیسی به آن اختصاص داده شده است. این بخش منطقی دیسک است که شما می‌توانید محتویاتش را ببینید و در داخل اکسپلورر فایل خود به آن دسترسی داشته باشید. هر وقت یک هارد درایو داخلی، دیسک حالت جامد (SSD)، درایو خارجی یا درایو فلش را به کامپیوتر وصل می‌کنید و در مرورگر فایل شما نمایان می‌شود، در واقع شما والیوم را می‌بینید. به والیوم‌ها گاهی اوقات «والیوم درایو» یا «والیوم دیسک» هم می‌گویند، هر چند که این اصطلاحات زیاد رایج نیستند.
همان‌طور که گفتیم، هر زمان که یک پارتیشن را به FAT32، exFAT یا NTFS فرمت کرده و به والیوم تبدیل می‌کنید، ویندوز به آن یک حرف درایو اختصاص می‌دهد، مانند درایو “C” یا “D”. اینجا ممکن است موضوع کمی پیچیده و گیج کننده شود. زیرا هیچ اتفاق فیزیکی‌ای رخ نمی‌دهد و از نظر فنی، ویندوز باید به این‌ها به عنوان والیوم اشاره کند نه درایو. اما، همان‌طور که در ابتدای مقاله هم اشاره کردیم، برخی اصطلاح‌ها در بین کاربران جا افتاده‌اند و از همین رو ویندوز هم به هر کدام از والیوم‌های “C” و “D” و غیره، یک درایو می‌گوید.
نکته: دیسک کامپیوتر شما می‌تواند دارای چندین پارتیشن و والیوم باشد و شما می‌توانید اندازه آن‌ها را با استفاده از ابزارهای پارتیشن‌بندی یا مدیریت دیسک در ویندوز تغییر دهید.
دیسک مجازی و پارتیشن مجازی
اگر از ماشین‌های مجازی برای نصب ویندوز در لینوکس استفاده کرده‌اید، ممکن است با اصطلاح “دیسک مجازی” آشنا باشید.
یک دیسک مجازی (Virtual Disk)، فضای ذخیره‌سازی است که توسط یک ماشین مجازی استفاده می‌شود. بر خلاف دیسک فیزیکی، دیسک مجازی فقط یک فایل روی کامپیوتر شماست که برای ذخیره تمام اطلاعات مورد نیاز برای اجرای ماشین مجازی خاص استفاده می‌شود. همان‌طور که یک کامپیوتر فیزیکی از یک دیسک فیزیکی استفاده می‌کند، ماشین مجازی شما هم به این دیسک مجازی دسترسی دارد و از آن استفاده می‌کند.
پارتیشن مجازی (Virtual Partition) نیز ترکیبی از دو یا چند پارتیشن است که کامپیوتر می‌تواند به آن‌ها دسترسی داشته باشد، مشابه یک پارتیشن تکی. هیچ لزومی ندارد که پارتیشن‌های مجازی از نظر فیزیکی به یک دیسک تعلق داشته باشند، بلکه آن‌ها فقط به لحاظ منطقی با هم مرتبط هستند و مانند یک پارتیشن واقعی و واحد رفتار می‌کنند. لینوکس اغلب از پارتیشن‌های یک یا چند دیسک برای ایجاد پارتیشن‌های مجازی استفاده می‌کند.
ایمیج (Image)
ایمیج‌ها در واقع کپی‌های دقیقی از والیوم‌ها هستند، اما هیچ سخت افزار فیزیکی‌ای به آن‌ها مرتبط نیست. این فایل‌ها کپی‌هایی از یک یا چند والیوم هستند که تک تک بیت‌های ذخیره‌شده در آن والیوم‌ها را در خود دارند.
شما می‌توانید از هر والیوم یک ایمیج ایجاد کنید و آن را روی هر دستگاه ذخیره‌سازی دیگری که فضای خالی کافی داشته باشد، ذخیره کنید. ویندوز برای پشتیبان‌گیری سیستم (که به آن ایمیج سیستم گفته می‌شود) از همین فناوری ایمیج‌گیری استفاده می‌کند که در صورت خرابی سیستم عامل، می‌تواند برای بازگرداندن کامپیوتر شما به حالت قبلی مورد استفاده قرار گیرد.
قبل از این که بتوان از یک ایمیج استفاده کرده و به محتوای آن دسترسی داشت، باید مانت (Mount) یا متصل شود و بعد از آن دقیقاً مانند یک والیوم عمل می‌کند. بنابراین، شما برای ویرایش یا خواندن محتویات یک فایل ایمیج نیاز به استفاده از ابزارهای خاصی دارید.
کانتینر (Container)
بعضی از سیستم‌های فایل از کانتینرها استفاده می‌کنند. مک او اس با سیستم فایل جدید خود، یعنی سیستم فایل اپل (APFS)، در سال 2017 کانتینرها را معرفی و آن را جایگزین سیستم فایل HFS Plus است.
یک کانتینر بخشی منطقی از یک دیسک است که حجم‌ها و سایر ابرداده‌ها را ذخیره می‌کند. شما می‌توانید کانتینرهای APFS را مانند پارتیشن‌های ویندوز در نظر بگیرید، اما کمی متفاوت از سایر موارد در این لیست عمل می‌کنند.
در APFS، دیسک‌ها کانتینرها را نگه می‌دارند و کانتینرها والیوم‌ها را. حجم‌ها در یک کانتینر مشخص اجازه دارند فضای اختصاص داده شده به کانتینر را به اشتراک بگذارند، که دارای حداکثر اندازه از قبل تعیین شده است. این بدان معناست که والیوم‌ها می‌توانند قابل انعطاف باشند، گسترش یافته تا فایل‌ها را در خود جا دهند یا کوچک شده و به والیوم‌های دیگر اجازه رشد بدهند.
بنابراین، اگر به طور خلاصه جمع‌بندی کنیم، باید گفت دیسک‌ها و درایو‌ها فضاهای ذخیره‌سازی فیزیکی هستند که اکنون اغلب در یک ساختار واحد ترکیب شده‌اند (مانند HDDها)، در حالی که پارتیشن‌ها و والیوم‌ها بخش‌هایی منطقی از دیسک هستند که می‌توانند داده‌ها را در خود ذخیره کرده و در دسترس کاربر قرار دهند. کانتینرها به جای جدول پارتیشن‌ها در سیستم فایل APFS استفاده می‌شوند و ایمیج‌ها نیز کپی‌هایی از تمام داده‌ها روی یک یا چند والیوم هستند.
