اندروید 15 ساله شد؛ نگاهی به فراز و فروهای پلتفرم همراه گوگل

در سال 2008 اولین گوشی هوشمند اندرویدی عرضه شد و از آن زمان تاکنون، این سیستم عامل با میلیاردها مشتری در سراسر جهان، به یکی از بزرگترین نام‌ها در صنعت فناوری تبدیل شده است. پلتفرم اندروید را امروزه می‌توان در بسیاری از بهترین گوشی‌ها، تبلت‌ها و تلویزیون‌های هوشمند موجود در بازار دید، اما همه چیز برای گوگل از همان ابتدا ساده نبوده است.

بنابراین، بیایید به تاریخچه 15 ساله اندروید نگاهی انداخته و با فراز و فرودها و افت و خیزهایی که گوگل با این سیستم عامل محبوب داشته، بیشتر آشنا شویم. با ما در دیجی رو همراه باشید.

اولین گوشی هوشمند اندرویدی

با توجه به محبوبیت و فراگیری گوشی‌های هوشمند، شاید به نظر برسد که این دستگاه‌های همراه و پرکاربرد دهه‌هاست که وجود دارند، اما واقعیت این است که اولین گوشی هوشمند اندرویدی تنها 15 سال پیش عرضه شد. اگر به طور دقیق‌تر بگوییم، در روز 23 سپتامبر 2008 (2 مهر 1387)، کمپانی تایوانی اچ‌تی‌سی گوشی اچ‌تی‌سی دریم (HTC Dream) را که در ایالات متحده و بخش‌هایی از اروپا با نام T-Mobile G1 وارد بازار شد، رونمایی کرد. یک ماه بعد نیز فروش این گوشی آغاز شد.

عرضه اچ‌تی‌سی دریم هیجان زیادی را در بین کاربران و جامعه فناوری به پا کرد. تنها یک سال پیش از آن، اپل اولین آیفون خود را عرضه کرده بود، اما گوشی‌های هوشمند هنوز فراگیر نشده بودند و عموم مردم آن‌ها را جدی نمی‌گرفتند. بنابراین، هر مدل جدیدی که عرضه می‌شد، به تیتر یک خبرگزاری‌های حوزه فناوری و سوژه داغ محافل مختلف تبدیل می‌شد.

اچ‌تی‌سی دریم دارای صفحه کلید فیزیکی، دوربین 3.15 مگاپیکسلی، صفحه نمایش 3.2 اینچی و وضوح تصویری 320 در 480 پیکسل بود. در مقایسه با گوشی‌های هوشمند پیشرفته امروزی، این مشخصات ممکن است خنده‌دار به نظر برسند، اما در سال 2008 داشتن اچ‌تی‌سی دریم به این معنی بود که شما یکی از پیشرفته‌ترین گوشی‌های موجود در بازار را دارید!

در ادامه،‌ شرکت‌هایی مانند ال جی و موتورولا هم با عرضه گوشی‌های اندرویدی خود وارد بازار رقابت شدند. در ژوئن 2009، جانشین گوشی دریم تحت عنوان اچ‌تی‌سی مجیک (HTC Magic) عرضه شد. پس از آن بود که صف طولانی گوشی‌های هوشمند پیشرفته به وجود آمد، اما اچ‌تی‌سی دریم به عنوان اولین گوشی هوشمند اندرویدی همواره در خاطره‌ها ماند و به بخشی از تاریخ تبدیل شد.

اولین آپدیت اندروید

در فوریه 2009، تنها چند ماه پس از عرضه اچ‌تی‌سی دریم، اولین آپدیت سیستم عامل اندروید که همان اندروید 1.1 بود، منتشر شد. جالب اینکه در ابتدا به‌روزرسانی اندروید 1.1 تنها برای اچ‌تی‌سی دریم، یعنی تنها گوشی هوشمند اندرویدی موجود در بازار، در دسترس بود.

با این به‌روزرسانی، چند اشکال موجود در اندروید برطرف شد، تغییراتی در API (رابط برنامه نویسی کاربردی) اعمال گردید و فیلترهای دوربین و چند ویژگی مفید دیگر نیز اضافه شدند. پس از اندروید 1.1 نیز اندروید 1.5 به عنوان نسخه جدید اندروید با اسم مستعار اندروید کاپ کیک در آوریل 2009 منتشر شد.

در ابتدا، نسخه‌های جدید اندروید چند بار در سال عرضه می‌شدند تا اینکه بعد از انتشار اندروید 5.0 آبنبات چوبی (Lollipop) در سال 2015، عرضه سیستم عامل اندروید به یک رویداد سالانه تبدیل شد. در ضمن، بد نیست بدانید که اندروید 10 اولین نسخه‌ای بود که نام مستعار مبتنی بر شیرینی‌جات را بر خود نداشت و گوگل رسماً استفاده از این نام‌های مستعار را کنار گذاشت. در زمان نگارش این مقاله، اندروید 14 به عنوان جدیدترین نسخه از این سیستم عامل در سپتامبر 2023 عرضه شده است.

اولین گوشی هوشمند سامسونگ

محبوب‌ترین برند گوشی‌های اندرویدی بدون شک سامسونگ است. اما جالب است بدانید که این شرکت کمی دیرتر از برخی کمپانی‌های دیگر و از آوریل 2009، یعنی 40 سال پس از تاسیس خود، وارد بازار گوشی‌های هوشمند شد.

اولین گوشی هوشمند این شرکت، سامسونگ گلکسی (Samsung Galaxy) نام داشت که دستگاهی با دوربین 5 مگاپیکسلی، صفحه نمایش 3.2 اینچی و وضوح 320 در 480 پیکسل بود. یک سال بعد اولین گوشی هوشمند در سری گلکسی اس با نمایشگر 4 اینچی وارد بازار شد و نکته جالب توجه در مورد آن، شرکت اپل از سامسونگ به دلیل نقض حقوق ثبت اختراع و علائم تجاری مختلف در نرم افزار گوشی بود!

سامسونگ تنها سازنده گوشی‌های هوشمند اندرویدی نیست و بسیاری از برندهای دیگر نیز اولین گوشی‌های هوشمند اندرویدی خود را بین سال‌های 2008 تا 2014 عرضه کردند. تنها چند نمونه از این گوشی‌ها عبارتند از:

• LG GW620 (2009)
• Motorola Droid (2009)
• Google Nexus One (2010)
• Xiaomi Mi 1 (2011)
• Oppo N1 (2013)
• OnePlus One (2014)

با این حال، سامسونگ چند سالی است که به تنهایی در صدر بازار گوشی‌های هوشمند اندرویدی تکیه کرده و به نظر هم نمی‌رسد به این زودی‌ها از جای خود تکان بخورد.

اولین تبلت‌های اندرویدی

اولین آیپد اپل در ژانویه 2010 عرضه شد و گوگل برای عقب نماندن از بازار رقابت، تنها یک سال بعد نسخه بهینه‌سازی شده‌ای از سیستم عامل خود برای تبلت‌ها را با نام مستعار شانه عسل (Honeycomb) عرضه کرد که این سیستم عامل در قالب اولین تبلت اندرویدی آن زمان، یعنی موتورولا زوم (Motorola Xoom) روانه بازار شد. با این حال، نظرات متفاوتی در رابطه با این محصول وجود داشت و دو سال طول کشید تا اولین تبلت واقعاً محبوب اندرویدی با نام گوگل نکسوس 7 (Google Nexus 7) عرضه شود.

نکسوس 7 یک تبلت کوچک با دوربین 1.2 مگاپیکسلی و صفحه نمایش 7 اینچی با وضوح 800 در 1280 پیکسل بود. همچنین، این تبلت مجهز به بلوتوث و جی پی اس بود. علاوه بر این، قیمت آن تنها حدود 200 دلار و بسیار کمتر از تبلت‌های مدرن آن روزها بود. گوگل نکسوس 7 پس از عرضه با استقبال خوبی روبرو شد و در بین علاقه‌مندان به محبوبیت زیادی دست پیدا کرد.

با این حال، دستگاه‌های بزرگ‌تر همیشه در بازار با مشکل مواجه بوده‌اند و حتی امروزه هم مردم مدام این سؤال را می‌پرسند که آیا تبلت‌های اندرویدی ارزش خرید دارند یا خیر؟!

بزرگترین شکست‌های اندروید

در حالی که لیست بلندبالایی از دستگاه‌های اندرویدی عالی وجود دارد که در طول این 15 سال عرضه شده‌اند، اما همه چیز هم برای گوگل و پلتفرم همراهش موفقیت آمیز نبوده است. معمولاً بعد از چند محصول چشمگیر اندرویدی، تعدادی هم از این نوع دستگاه‌ها روانه بازار می‌شوند که وجود برخی مشکلات عمده و عدم استقبال کاربران، آن‌ها را به شکست می‌رسانند. در ادامه قصد داریم به چند نمونه قابل توجه از این شکست‌ها در تاریخ اندروید نگاهی بیندازیم.

گوشی آمازون فایر فون

از زمان ظهور گوشی‌های هوشمند، بسیاری از شرکت‌های بزرگ از جمله آمازون سعی کردند وارد این بازار شوند، اما با شکست مواجه شدند. این شرکت در صنعت تجارت الکترونیک بسیار موفق بوده، اما سرمایه‌گذاری‌ای که در بخش تولید گوشی‌های هوشمند انجام داد اصلاً نتیجه خوبی در پی نداشت.

در ژوئیه 2014، آمازون گوشی فایر فون (Fire Phone) را عرضه کرد. در آن زمان، مردم می‌توانستند از میان فهرست بلندبالایی از گوشی‌های برتر، از جمله آیفون 6 و سامسونگ گلکسی اس 5، یکی را انتخاب کنند، بنابراین آمازون واقعاً نیاز داشت که برای موفقیت گوشی هوشمندش، یک ویژگی فوق العاده معرفی کرده و مردم را شگفت‌زده کند.

اما این اتفاق به هیچ وجه رخ نداد و فایر فون نه تنها نسبت به آنچه که ارائه می‌کرد بسیار گران بود، بلکه دارای ویژگی‌های کم و فروشگاه اپ بسیار کوچک و محدود بود. عدم استقبال خریداران باعث شد تا در اوت 2015، یعنی تنها یک سال پس از عرضه فایر فون، آمازون تولید این گوشی را متوقف کند و از آن زمان تاکنون دیگر هیچ گوشی هوشمندی عرضه نکرده است.

اویا

در سال 2013، تبلیغات و هیاهوی زیادی پیرامون یک دستگاه گیمینگ مبتنی بر اندروید با نام اویا (Ouya) شروع شده بود و به نظر می‌رسید که با عرضه این کنسول، اندروید به صورت جدی وارد دنیای بازی‌های ویدیویی خواهد شد. اما علیرغم کمپین تبلیغاتی موفقیت آمیز و کیک استارتر موفق و بسیار پرحاشیه، این محصول اصلاً به چیزی که انتظارش می‌رفت، تبدیل نشد. اکثراً نقدهای وحشتناکی برای اویا نوشته شد، توسعه دهندگان از آن پشتیبانی نکردند، تعداد بسیار کمی از این کنسول به فروش رفت و در نهایت شرکت سازنده در سال 2015 تعطیل شد!

موتورولا بک‌فلیپ

دنیای اندروید تاکنون ایده‌های دیوانه‌وار زیادی را به خود دیده است؛ از جمله گوشی‌های هوشمند سه بعدی، گوشی‌های تاشو و غیره. موتورولا بک‌فلیپ نیز یکی از محصولاتی بود که یک ایده خلاقانه بزرگ را به عنوان نقطه قوت اصلی خود در نظر گرفته بود و آن هم یک صفحه کلید عجیب و غریب بود که به پشت گوشی تا می‌شد.

متأسفانه، این گوشی هوشمند با توجه به مشخصات تاریخ گذشته و ضعیف، برنامه‌های پیش فرض بیش از حد، خرابی‌های متعدد، عمر باتری کوتاه و عملکرد کند، انتقادات زیادی را پس از عرضه دریافت کرد. با اینکه در سال 2010 و زمانی که موتورولا بک‌فلیپ عرضه شد، گوشی‌های هوشمند مشکلات متعددی داشتند اما محصول موتورولا برای آن زمان هم یک محصول بد و پر از ایراد بود که کسی نمی‌توانست آن را تحمل کند!

بزرگترین هک‌های اندروید

به جرأت می‌توان گفت هیچ شرکت تولید کننده گوشی هوشمندی وجود ندارد که در مقطعی با حملات سایبری و کلاهبرداری مواجه نشده باشد. به همین واسطه پلتفرم اندروید در طول سال‌ها قربانی حملات بسیاری شده است؛ چه از طریق سیستم عامل، مرورگرها یا برنامه‌ها.

در سال 2021، بیش از یک میلیون کاربر اندروید از طریق 29 برنامه مخرب هک شدند که بیشتر تلویزیون‌های هوشمند را هدف قرار می‌داد. مجرمان سایبری با هک کردن این دستگاه‌ها اقدام به پخش میلیاردها درخواست تبلیغاتی در هفته بودند که درآمد آن مستقیماً به گردانندگان اپ‌های مخرب می‌رسید.

پلی استور که میلیون‌ها برنامه اندرویدی را به کاربران ارائه می‌دهد، در گذشته نیز توسط مجرمان سایبری مورد سوء استفاده قرار گرفته است. گوگل همیشه به دنبال حذف برنامه‌های مخرب از فروشگاه خود بوده، اما این کار بسیار بزرگ و زمان‌بری است و تعداد زیادی از برنامه‌های غیرقانونی هنوز هم تحت نظارت و شناسایی هستند.

برنامه‌های اندروید نیز به طور منظم قربانی سوء استفاده و هک می‌شوند. به عنوان مثال، گوگل مکرراً وجود آسیب‌پذیری در مرورگر کروم خود را اعلام کرده و سعی می‌کند آن‌ها را برطرف کند. یکی از این آسیب‌پذیری‌ها در سال 2021 توسط یک گروه هکری از کره شمالی مورد سوء استفاده قرار گرفت که باعث جنجال زیادی شد و می‌توانست برای اجرای کدهای مخرب استفاده شود.

تا به امروز، اندروید همچنان با تهدیدات امنیت سایبری سروکار دارد. به عنوان مثال، در ماه مه 2023، مشخص شد که یک عملیات مجرمانه سایبری از سوی گروهی موسوم به “گروه لیمو” بیش از 9 میلیون گوشی هوشمند اندرویدی، تلویزیون هوشمند و ساعت‌های هوشمند را با یک بدافزار به نام “Guerrilla” که برای سرقت رمزهای عبور استفاده می‌شد، آلوده کرده است.

اولین گوشی هوشمند تاشوی اندرویدی

گوشی‌های تاشو یا همان فلیپ در دهه 2000 بسیار محبوب بودند و برندهایی مانند نوکیا، سونی و موتورولا برخی از مدل‌های محبوب مانند Razr V3 و 2720 Flip را تولید کردند. اما زمانی که گوشی‌های هوشمند وارد بازار شدند، تلفن‌های همراه تاشو خیلی زود به خاطره‌ها پیوستند. مردم خواهان نمایشگرهای لمسی بزرگ با کیفیت بصری فوق العاده بودند، بنابراین، گوشی‌های تاشوی قدیمی که معمولاً نمایشگر بسیار کوچک و بی‌کیفیتی داشتند اصلاً اولویت کاربران محسوب نمی‌شد.

با این حال، اواخر دهه 2010 محصول بسیار جالبی معرفی شد: ترکیبی از گوشی هوشمند با صفحه لمسی و تلفن همراه تاشو. در سال 2019، سامسونگ گلکسی زد فولد را عرضه کرد، که یک گوشی هوشمند با صفحه نمایش لمسی بزرگ بود و می‌شد آن را از وسط تا کرد. با این حال، اولین نسل گلکسی زد فولد با واکنش‌های منفی زیادی روبرو شد که عمده آن به دلیل صفحه نمایش پلاستیکی شکننده و قیمت بسیار بالای 1779 دلاری آن بود.

در فوریه 2020، گلکسی زد فلیپ عرضه شد که با صفحه نمایش لمسی کوچکتری داشت و بیشتر شبیه یک گوشی تاشوی قدیمی بود. علیرغم مشکلات مشابه، سری فلیپ بسیار محبوب‌تر از دستگاه‌های فولد شده است.

آینده اندروید روشن به نظر می‌رسد

اندروید در 15 سال گذشته راهی طولانی را پیموده است. این سیستم عامل همواره رقابتی پایاپای با iOS داشته و بر روی تعداد زیادی از بهترین گوشی‌های هوشمندی تاریخ نصب شده است. به نظر می‌رسد 15 سال آینده نیز احتمالاً نوآوری‌های بیشتری را به همراه خواهد داشت. با فرم‌های طراحی جدید و معرفی هوش مصنوعی مولد برای قدرتمندتر کردن هر چه بیشتر این پلتفرم و گوشی‌هایی که بر مبنای آن کار می‌کنند، اندروید همچنان خواهد توانست جایگاه خود را به عنوان یکی از قطب‌های اصلی صنعت موبایل حفظ کند.