گوشی‌های هوشمند در چند سال اخیر پیشرفت بسیار زیادی داشته‌اند و از لحاظ فنی و سخت افزاری حتی به رایانه‌ها و لپ‌تاپ‌ها نیز تاحدودی نزدیک شده‌اند. همین افزایش قدرت سخت افزاری و امکان اتصال به شبکه‌های اینترنت پرسرعت باعث شده تا این دستگاه‌ها به سوژه بسیار مناسبی برای بدافزارهای مختلف تبدیل شوند. یکی از مهمترین بدافزارهایی که در گوشی‌ها معمولاً مشاهده می‌شود، جاسوس افزار یا Spyware است. همان طور که از نام تلفن همراه برمی‌آید این وسیله در اغلب اوقات همراه کاربر بوده و بنابراین به راحتی می‌توان از آن برای جاسوسی و کسب اطلاعات مختلف استفاده کرد.
البته لازم نیست خیلی هم نگران شده و وسواس بیش از حدی در این زمینه نشان دهید. تنها کاری که شما به عنوان یک کاربر گوشی هوشمند می‌توانید انجام دهید، رعایت نکات ایمنی، استفاده از نرم افزارهای امنیتی شناخته شده و توجه به برخی علائم و نشانه‌ها است. در ادامه این مطلب قصد داریم تا شما را با تعدادی از نکات ایمنی در خصوص جاسوس افزارها آشنا کرده و کمک کنیم به وجود احتمالی چنین بدافزاری در گوشی خود پی ببرید. با دیجی رو همراه باشید.
جاسوس افزارها چگونه وارد گوشی می‌شوند؟
اولین نکته‌ای که در اینجا باید اشاره کنیم این است که برخلاف یک باور غلط که در بین برخی افراد رایج شده، امکان جاسوسی از گوشی از طریق آدرس IP وجود ندارد. آدرس IP با اتصال شما به شبکه‌های مختلف مدام تغییر می‌کند و تنها به عنوان شناسه دستگاه شما در شبکه کاربرد دارد.
برای اینکه شخصی بتواند از گوشی شما و اطلاعات درون آن جاسوسی کند نیاز خواهد داشت تا یک برنامه جاسوسی را بر روی آن نصب نماید. این نرم افزار می‌تواند در قالب یک اپلیکیشن به ظاهر بی‌خطر باشد که یک بدافزار به آن ضمیمه شده است. با اینکه فروشگاه‌های آنلاینی مانند اپ استور و پلی استور به طور مداوم برنامه‌های موجود را از لحاظ عاری بودن از بدافزار مورد تست و ارزیابی قرار می‌دهند اما با این حال هر از گاهی پیش می‌آید که یک بدافزار از تمام موانع امنیتی عبور کرده و به همراه یک اپلیکیشن به ظاهر سالم، راه خود را به گوشی کاربران باز کند.
البته در این بین برخی برنامه‌ها هم هستند که جاسوسی بودن خود را به هیچ وجه پنهان نمی‌کنند و در حقیقت برای همین هدف طراحی شده‌اند! در اینجا ممکن است این سؤال برایتان پیش بیاید که فروشگاه‌های اپ استور و پلی استور چرا باید اضافه انتشار چنین برنامه‌هایی را بدهند؟ در پاسخ باید گفت این قبیل برنامه‌ها برای استفاده‌های کاملاً قانونی طراحی می‌شوند و طراح برنامه هیچ نیت خاصی برای سوء استفاده از اطلاعات کاربران ندارد. به عنوان مثال یک کارفرما را در نظر بگیرید که برای مقاصد کاری اقدام به در اختیار گذاشتن گوشی به کارمندان خود می‌کند. در این حالت، کارفرما کاملاً حق دارد تا از نحوه استفاده کارمندان از گوشی تعلق گرفته به آنان اطلاع داشته و بتواند با متخلفان برخورد کند. همچنین به عنوان مثالی دیگر می‌تواند به نصب برنامه‌هایی ویژه توسط والدین در گوشی‌های کودکان اشاره کرد که می‌توانند اطلاعات مختلفی را از نحوه استفاده گوشی در اختیار آنان قرار داده و همچنین دسترسی به بخش‌های مختلف را محدود کنند.
چگونه متوجه حضور جاسوس افزار در گوشی خود شویم؟
اگر یک فرد بالغ هستید و گوشی خود را شخصاً خریداری کرده‌اید در این صورت تنها خود شما حق دسترسی به محتویات گوشی را خواهید داشت و هیچ شخص دیگری به غیر از شما نباید امکان نصب برنامه بر روی آن را داشته باشد. اگر فرد دیگری به هر نحوی بتواند به گوشی شما به صورت فیزیکی دسترسی داشته باشد، مثلاً پسورد گوشی را در اختیار داشته و یا بتواند وارد اکانت گوگل شما شود، در این صورت امکان نصب برنامه بر روی گوشی را بدون اطلاع شما خواهد داشت. پس اولین گام در مبارزه با بدافزارها این است که به خوبی از گوشی خود محافظت کرده و مانع دسترسی افراد غیر مجاز به آن شوید.
اما اگر به هر دلیلی گوشی به جاسوس افزار آلوده شد، چگونه می‌توان متوجه این مشکل شد؟ از آنجا که جاسوس افزارها به صورت مداوم در حال اجرا و رصد کردن اطلاعات کاربر هستند، وجود چنین بدافزارهایی می‌تواند باعث کاهش سریع‌تر و غیرعادی شارژ باتری شده، مصرف دیتا را افزایش دهد و یا اینکه باعث گرم شدن گوشی حتی در هنگام عدم استفاده از آن شود. با اینکه این علائم لزوماً به معنی وجود جاسوس افزار نیستند و ممکن است علت دیگری نیز داشته باشند، اما به هر حال در صورت مشاهده باید به وجود بدافزار مشکوک شد.
از دیگر علائمی که می‌تواند در صورت آلوده شدن گوشی به جاسوس افزار مشاهده شود، می‌توان به خاموش و روشن شدن ناگهانی و بدون دلیل گوشی، روشن شدن صفحه نمایش گوشی به شکلی غیرعادی، دریافت پیام‌های متنی حاوی کدها و یا علامت‌های خاص، و … اشاره کرد.
در صورت مشکوک شدن به وجود جاسوس افزار در گوشی خود چه باید بکنیم؟
با در نظر گرفتن تمام مطالب گفته شده اگر به وجود جاسوس افزار در گوشی خود مشکوک شده‌اید، اولین و شاید بتوان گفت تنها کاری که باید انجام دهید، حذف برنامه‌های مشکوک و بلااستفاده از گوشی و اسکن کردن آن با برنامه‌های ضد جاسوس افزار است. برنامه‌های زیادی به منظور مقابله با جاسوس افزارها و شناسایی آن‌ها تولید شده که با مراجعه به فروشگاه‌های اپ استور و گوگل پلی می‌توانید آن‌ها را دانلود کنید. البته همان طور که پیش‌تر هم گفتیم باید قبل از دانلود و استفاده از یک برنامه، در مورد آن کمی تحقیق کرده و از کارکرد صحیح آن اطمینان حاصل کنید. برنامه‌های رایگانی مانند Anti Spy Mobile Free و DFNDR می‌توانند به شما در یافتن و حذف جاسوس افزارها کمک کنند.
